به گزارش خبرگزاری حوزه، بیست و یکم تیرماه، سالروز حمله به مسجد گوهرشاد و کشتار مردم توسط رضاخان در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی است که به روز «عفاف و حجاب» نامگذاری شده و به این مناسبت به سراغ حجت الاسلام والمسلمین مهدی بیاتی، مدیر مؤسسه طهورا و از کارشناسان عرصه عفاف و حجاب رفتیم تا کمی در این موضوع گپ و گفتی داشته باشیم.

مصاحبه ای که ملاحظه می فرمایید، مشروح گفت و گوی خبرنگار رسانه رسمی حوزه های علمیه با مبلّغ تخصصی حوزه عفاف و حجاب است که تقدیم نگاه شما خواهد شد.

ببینید:

چرا حجاب؟!

فیلم کامل گفت و گو

* ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار حوزه نیوز گذاشتید، در ابتدا به این سؤال پاسخ دهید که چرا حجاب؟ برخی سؤال می کنند حجاب را از کجای قرآن آورده اید؟

بنده هم در ابتدا از شما و دوستان این رسانه تقدیر و تشکر دارم.

حجاب موضوعی است که قبل از انقلاب و بعد از انقلاب هیچ وقت از تب و تاب حوزه فرهنگ خارج نشده است؛ یعنی شاید بتوان گفت حجاب، موضوعی است که همیشه رأس بوده و مورد حساسیت در تمام دولت ها بوده است.

اتفاق بزرگی قبل از انقلاب افتاده بود و آن اینکه چادر لباس انقلابیون شده بود؛ به این معنا که اگر کسی خانمش چادری بود، او را انقلابی می نامیدند و واقعیت نیز همین بود؛ یعنی عملا حجاب فقط نماینده وضعیت اعتقادی و فکری آن خانم نبود و به کل خانواده ارتباط داشت؛ لذا وقتی به آیات حجاب در قرآن نگاه می کنیم، می بینیم که مسئله

حجاب در آیات ۵۳ و ۵۹ سوره احزاب و ۳۱ سوره نور آمده است و دقیقا به موضوع پوشش پرداخته است و اگر بخواهیم به آیات عفاف بپردازیم، آیات بسیاری در این زمینه در قرآن کریم وجود دارد.

مسئله حجاب در قرآن کریم مردانه تعریف شده است و مسئولیت حجاب به عهده مرد گذاشته شده است؛ البته قاعده ذهنی ما این است که حجاب باید زنانه باشد؛ اما در قرآن بر عهده مرد گذاشته شده است.

در این سه آیه نیز سه نوع حجاب بحث شده است؛ یک حجاب که حجاب فراتر نام دارد و به هیچ زنی به غیر از زنان پیامبر واجب نبوده است که باید در خانه باشند و اگر بخواهند از خانه بیرون بیایند، باید با کجاوه بیرون بیاید و این مسئله حتی بر حضرت زهرا (س) هم واجب نبود.

حجاب نوع دوم، حجاب با چادر است که اکثر علما گفته اند حجاب مستحب و برتر است و حجاب نوع سوم، حجاب حداقلی و حجاب شرعی و حجاب روسری به اصطلاح گفته می شود و این نوع حجاب در حکومت پیامبر (ص) الزامی بوده و رعایت آن به صورت جدی مورد ملاحظه بود و این نوع از حجاب در سوره نور آیه ۳۱ آمده و پوشش سر واجب می شود.

جالب است در هر سه آیه ردپای مردان وجود دارد.

وقتی داریم درباره حجاب صحبت می کنیم، باید بتوانیم دیدی که خدا به این ماجرا دارد را درک کنیم؛ این مشکل ما بوده است و حتی در حوزه مبلغین و کارشناسان هم این مشکل را داریم.

خب خدا چگونه آن را طراحی کرده است؟ خدا در آیه اول فرموده است: «یا ایهاالذین آمنوا» که به جای خطاب به زنان، خطاب آن به مردان است؛ ما در قرآن دو نوع «یا ایهاالذین آمنوا» داریم که نوع اول آن خطاب به مردان و نوع دوم آن خطاب به مردان و زنان است.

عجیب است که این آیه از حجاب (آیه ۵۳ احزاب)، آیه ای است که فقط شامل مردان می شود و آقایان را مورد خطاب قرار داده و به چالش می کشد و می فرماید: «إِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ» اگر خواستید چیزی از همسران پیامبر بگیرید، پرده را کنار نزنید و از پشت پرده باشید.

البته خطاب آیه در ادامه به زنان است؛ اما شروع خطاب در این آیه از مردان می باشد.

نکته دوم، آیه ۵۹ سوره احزاب است که دقیقا همین نکته را دارد و می فرماید: «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَ بَنَاتِکَ وَ نِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ»؛ نمی فرماید «و نساء المؤمنات»؛ بلکه می فرماید به «زنان مردان مؤمن» بگو که جلباب داشته باشند؛ چرا پای مردان وسط کشیده شده است؟ چون مرد در چادری شدن همسر و دختر خود دخالت دارد؛ در چادری بودن خواهر خود دخالت دارد؛ مرد در این جا مهم است؛ لذا می فرماید «زنان مردان مؤمن».

مسئله حجاب در قرآن بیان شده و با ریزه کاری هم بیان شده است.

* در مباحث خود بیان کردید که در کنار آیات «حجاب»، آیات بسیاری برای «عفاف» در قرآن وجود دارد. «حجاب» و «عفاف» چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

یکی از مشکلات ما همین مسئله است که در پنجاه یا شصت سال اخیر حجاب و عفاف را در کنار هم قرار می دهیم؛ در گذشته چنین اصطلاحی وجود نداشت؛ اما با عبارتی به نام «عفاف و حجاب» مواجه می شویم؛ در این عبارت در عین اینکه دلسوزی وجود دارد، اتفاق وحشتناکی می افتد و آن اینکه دایره وسیع عفاف را تجربه می کند.

عفاف یک امر کلی است و مابه ازای خارجی آن با تحقق خارجی است؛ و الا عفت یک امر درونی است؛ یعنی من مثلا خویشتن دار جنسی هستم؛ این عفت باید تحقق خارجی داشته باشد.

نکته ظریف آن این است که وقتی درباره عفاف صحبت می کنیم و بلافاصله کلمه حجاب را می آوریم، وضوح حجاب، عفاف را ترجمه می کند و آن را تقلیل می دهد.

دایره عفاف بسیار وسیع است و ۴۰ عنصر مرتبط با موضوع عفاف شناسایی شده است؛ همانند عزت نفس که أمیرالمؤمنین (ع) می فرماید مادرِ عفت است.

نمی خواهم وارد بحث سیاسی شوم؛ اما اینکه برخی از سیاستمداران مردم ما را ذلیل کردند و عزت نفس مردم را گرفته اند با نحوه اعلام اینکه تو نیازمندی و یارانه می خواهی و یا با شیوه های گوناگون در هنگامی که می خواهند حق مردم را به آنان بدهند؛ اینها به مرور زمان جامعه را پست کرده و شخصیت ها را پایین می آورد و این شخص، برای لذت های لحظه ای خود هر کاری را امکان دارد انجام دهد.

ما عفاف را به سه بخش «تقویت کننده های عفاف»، «تخریب کننده های عفاف» و «نمایشگرهای عفاف» تقسیم کرده ایم که این ۴۰ عنصر در آن پخش می شوند؛ مسئله عفاف زوایای بسیاری دارد مثل ازدواج بهنگام که خیلی مورد توجه قرار نمی گیرد. ازدواج سبب عفاف نمی شود؛ بلکه ازدواج بهنگام سبب عفاف می شود.

عفاف از مسائل زیرساختی است و حجاب برای رسیدن به عفاف است؛ اما متأسفانه به آن توجه نمی شود و این از ضعف ها و مشکلات ماست.

* حجاب، قدبلندترین نماد عفاف است

مسئله عفاف خیلی وسیع تر است و هدف از حجاب، مدیریت نگاه، ازدواج بهنگام و ... ابزارهای رسیدن به عفاف است؛ البته حجاب، قد بلندترین نماد عفاف است. اگر کسی گفت عفاف مهم است و حجاب مهم نیست، او شیطان است.

در جلسه ای غیررسمی خدمت رهبر معظم انقلاب رسیدیم. ایشان در آن جلسه فرمودند: «مسئله حجاب مهم است و اگر برخی فکر کردند روزی نظام اسلامی مسئله حجاب را در اولویت نگذارد و کنار بگذارد، بدانید که این تفکر غلط است و نه من و نه هیچ کس دیگر حق ندارد که از حکم خدا پایین بیاید. مردم به ما (جمهوری اسلامی) رأی دادند که احکام اسلام را اجرا کنیم».

مسئله عفاف و مسئله حجاب آنقدر مهم است که در سال ۱۳۱۷ در زمان رضاخان در همین کشور برای دفاع از این حکم، همزمان ۶۰۰ نفر در مسجد گوهرشاد کشته شدند و تعداد کشته شدگان را تا دو هزار نفر هم اعلام کرده اند.

ما در وصیت نامه شهدا هم به دو موضوع خواهیم رسید؛ موضوع اول، ولایت فقیه و موضوع دوم، رعایت حجاب.

هر شخصی علیه حجاب حرف زد، بدانیم که ضد شهداست و مرام شهدا را نفهمیده است.

* اگر عفیف نشویم، متعبد نخواهیم شد

مسئله عفاف، مسئله ای فوق العاده مهم و زیرساختی است و تعفف در مسیر تعبد است؛ یعنی اگر «تعبد» هدف خلقت ماست، «تعفف» هدف واسط برای رسیدن به تعبد است.

اگر عفیف نشویم، متعبد نخواهیم شد و ممکن نیست که انسان متعبد پیدا کنیم که عفیف نباشد.

* برخی اینگونه می گویند که برفرض پذیرش بحث حجاب در قرآن، چرا باید «حجاب اجباری» داشته باشیم. هر فردی می تواند بر اساس اعتقادات خود به حجاب عمل کند یا عمل نکند. چرا همه را اجبار به رعایت حجاب می کنید؟

ما یک تحقیقی را در شبکه BBC، VOA و ... انجام داده و متوجه شدیم پرکاربردترین و پربرنامه ترین مسئله در برنامه های تحلیلی، نشست ها و ... در این شبکه ها، همین موضوع بوده است تا این مسئله را جا بیندازند که مسئله حجاب، شخصی است و متأسفانه موفق بودند و ما بسیار ضعیف عمل کردیم.

اجتماعی بودن و فردی نبودن حجاب آنقدر روشن است که حتی برای کسانی که حجاب را رعایت نمی کنند نیز این مسئله روشن است که حجاب موضوعی فردی نیست و باید چیزی در خیابان بر سر آنان باشد.

درک این موضوع که حجاب موضوع اجتماعی است، کار دشواری نیست؛ اما امکان دارد آنقدر این مسئله را تکرار کنند و بدیهی جلوه دهند که برای افراد واقعا به این نتیجه برسند که لباس خودم است و خودم باید تصمیم بگیرم؛ در حالی که همه می دانند وقتی وارد اجتماع شدیم، باید مطابق با اجتماع و قوانین آن رفتار کنیم.

بنده یک سوالی را از تمام اشخاصی که به این نوع تفکر عمل می کنند، می پرسم که آیا ما تنها گروهی هستیم که نسبت به پوشش حساسیم؟ کشورهای لائیک و بی دینی وجود دارند که نسبت به پوشش حساس هستند و حتی برای ورود به برخی رستوران ها، قانون لباس را دارند و باید با فلان لباس و فلان کفش و ... وارد این رستوران شوید و یا اگر می خواهید وارد دانشگاه شوید، باید قوانین مربوط به پوشش را رعایت کنید و بدون رعایت این قانون، حق ورود به دانشگاه ندارید.

چه کسی گفته است ما تنها گروهی هستیم که بر روی مسئله لباس حساسیم؟ تمام دنیا حساس هستند و قوانینی برای آن دارند.

ما چون فرهنگ خود را از اسلام گرفته ایم، خداوند می فرماید جایگاه زن باید جایگاه باوقاری باشد و نباید نگاه جنسی به او باشد و باید با پوشش مناسب، رفت و آمد داشته باشد.

جمهوری ما اسلامی است و باید بر اساس اسلام، رفتار نموده و مطابق با آموزه های دینی عمل کنیم و جزو وظایف حاکمیت می شود که بر روی مسئله حجاب نظارت داشته باشد.

عمل به قانون حجاب، تکلیف حاکمیت است و هیچ مسئولی حق تخطی از آن ندارد.

* اگر شما مسئولیت داشتید و دو موضوع «حجاب» و «اختلاس» را جلوی شما قرار می دادند، کدام موضوع برای شما مهمتر بود؟

در فلسفه و منطق به این نوع سوالات، پرسش های مغالطه گفته می شود و در خود سوال، غلط وجود دارد.

هیچ زمان وظیفه یک مسئول، دائر میان دو مسئله نمی شود؛ معنا ندارد که به عنوان مسئول، یا به دنبال حجاب باشم؛ یا به دنبال اختلاس.

مسئول باید هم اقتصاد را درست کند؛ هم فرهنگ را درست کند؛ هم معیشت را درست کند؛ هم قوانین را اجرا کند؛ هم جلوی دزدی ها را بگیرد و ...

این موضوع، یک غلط رائج است و در همان اتاق های فکر دوستان آن طرف آبی درآمده است و بطلان این جمله خیلی واضح است؛ این دو مسئله اصلا روبروی هم نیستند که بخواهیم یکی را انتخاب کنیم. پرداختن به هر دو مسئله مهم است و باید برای هر دو فکری کرد.

* تقصیر طلبه هاست

این مسئله ضعف ماست و اولین مقصر این موضوع، ما طلبه ها هستیم که نتوانستیم این آگاهی و واضح البطلان بودن این مطلب را به مخاطب خود برسانم.

سیستم آموزش و پرورش و صداوسیما و ... ما ناکارآمد بوده است که نتوانسته است این آگاهی را به همگان برساند. چون این مسئله زیاد تکرار شده است، به قول روانشناسان، «تصور زیاد، تصدیق را به دنبال می آورد».

* ۴۲ سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می گذرد؛ اما در بحث حجاب شاهد سیر نزولی در کف جامعه بوده ایم. چرا به این وضع رسیده ایم؟

دلائل گوناگونی برای این مسئله وجود دارد و یکی از آن دلائل، خود ما طلبه ها هستیم و دلیل دوم آن، عملکرد مسئولین ماست.

ما طلبه ها متأسفانه در حوزه تبیین، کار تخصصی نکرده ایم و همین مسائل سبب شده که نتوانسته ایم به نتایج مطلوب در حوزه حجاب برسیم.

* ما در بحث حجاب، کاستی هایی را داریم؛ سؤال اینجاست که مسئول اصلی رسیدگی به این وضع کیست؟

ما قانونی داریم که مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است که در سال ۱۳۸۴ به تصویب رسیده و این قانون، ۳۰۸ بند دارد که وظایفی را برای ۲۶ ارگان مشخص کرده است.

این قانون در سال ۱۳۹۸ کامل تر شده و برای نهادهایی همچون حوزه نیز وظایفی مشخص شده است.

دستگاه های گوناگون مسئول هستند؛ اما عرض بنده این است که وظیفه اصلی این ماجرا بر عهده ماست؛ یعنی ما به عنوان کسانی که باید دین را بفهمیم و به درستی به مردم منتقل کنیم، اولین وظیفه برای ماست.

حوزه، باید موتور محرکه این طرح بوده و برای بهبود وضعیت حجاب برنامه داشته باشد. حوزه علمیه باید رصد و تحقیقات برای حجاب داشته باشد؛ البته ما در بین طلبه ها، پژوهشگران بسیاری داریم؛ اما حوزه باید نسبت به این اصل اسلامی ورود جدی داشته باشد و سازوکار خود را ارائه دهد.

قوانین وجود دارد و مسئول هم مشخص است؛ به نظر بنده، اول حوزه علمیه در بحث طراحی، کنشگری و مطالبه گری باید ورود داشته باشد و بعد از آن مابقی دستگاه ها مسئولند.

* خیانت بزرگ

البته ما تخلفات بسیاری در موضوعات گوناگونی همچون البسه، چادر و ... داریم که قابل اغماض نیست.

ما هشت کارخانه تولید چادر در کشور داشتیم که ورشکست شده اند و خیانت بزرگی در این عرصه صورت گرفته است؛ امروز کره جنوبی که اصلا مصرف چادر ندارد، برای ما کار می کند و صادرات دارد؟ چرا کارخانه های ما کار نمی کنند؟ چه مافیایی در کشور برای چادر وجود دارد؟

وقتی ریز شویم، همه دستگاه ها از ارشاد، صداوسیما، صمت و ... وظیفه دارند و خیلی ها باید پاسخگو باشند که چگونه فرهنگ ماجرای حجاب را خراب کردند.

* چادر کالای استراتژیک فرهنگی ماست

چادر کالای استراتژیک فرهنگی ماست و سوال اینجاست که مسئول ما بعد از ۴۲ سال این مسئله را فهمیده است یا نفهمیده است؟ اگر فهمیده است، این چه وضعی است؟ اگر نفهمیده است، چرا در این عرصه مسئولیت دارد؟ در سینه ما دردها و حرف های بسیاری از این مباحث وجود دارد.

* آیا در دولت جدید می توانیم انتظار داشته باشیم که وضع حجاب در کشور بهتر شود؟ یا باید شاهد همین وضع فعلی یا بدتر شدن آن باشیم؟

امروز امید در دلها زنده است و به دلیل حضور شخصیتی که به مسئله حجاب اعتقاد دارد، امید فراوانی داریم.

بنده در سال ۱۳۹۱ با آیت الله رئیسی جلسه ای دوساعته پیرامون موضوع حجاب و عفاف داشتم و ایشان واقعا در این قضیه دغدغه جدی دارند و شاهد دغدغه ایشان بودم.

ایشان بر روی این موضوع معتقد است و کار را دنبال می کند؛ امیدواریم بازوهای اجرایی ایشان هم به این موضوع اعتقاد داشته و این دغدغه را داشته باشند.

برای اینکه زیست عفیفانه در سطح جامعه گسترش دهیم، راه وجود دارد و از مسائل بسیار مهمی است که باید به صورت کلان به آن نگاه کرد و حوزه علمیه باید برای زیست عفیفانه در کشور طرح جامع داشته باشد.

* حجاب دماسنج عفاف است

حجاب دماسنج عفاف است و با نگاه به حجاب، می توانیم به وضعیت عفاف جامعه پی ببریم.

پوشش، بازیگر است و ایجاد عفاف هم می کند؛ اما بیشتر خبر از عفاف می دهد.

* نگاه برخی از افراد این است که هر بدحجابی، بی دین و ضد انقلاب است؛ آیا نگاه درستی است؟

این نگاه طرفداری ندارد و شاید در اوائل انقلاب می شد این حرف را زد؛ چراکه در آن زمان، حجاب واقعا نماد زن انقلابی بود؛ اما سال ها از آن زمان گذشته و دولت هایی آمدند و فاتحه حجاب را خواندند و حجاب از نماد سیاسی خارج شده است؛ لذا بانوانی که بدحجاب هستند، ضد انقلاب نیستند و رهبر معظم انقلاب هم فرمودند که این افراد، دل در گرو انقلاب دارند.

علاقه به اسلام و انقلاب، منحصر در محجبه ها نیست؛ اما این وضعیت، فرصتی برای ماست که باید استفاده کنیم؛ وقتی شخصی پوشش خوبی ندارد؛ اما علاقه به ایران و انقلاب دارد، باید از این فرصت استفاده کرد و راه مشترک ما و اوست و می توانیم با او گفت و گو داشته باشیم.

اعتقاد ما این است که بسیاری از این افراد، قابل اصلاح هستند و حیا هنوز در جامعه ما نشکسته و فرو نریخته است و غیرت به معنای کلی آن هنوز در کشور وجود دارد.

* خواهشی از طلاب

خواهش بنده از همه طلبه ها این است که داشته ها را شناخته، درک کرده و سپس از آن استفاده کنیم.

ما با مخاطب خود در بدترین وضعیت، مشترکات بسیاری داریم که می توانیم به نتایج مناسب برسیم.

ما متأسفانه به افتراقات نگاه می کنیم؛ اگر به اشتراکات نگاه کنیم، راه برای گفت و گو باز است؛ او انسان است، ایرانی است، مسلمان است، وجه مشترک بسیاری باهم داریم.

* ما در موضوع تخریب جایگاه حجاب نمی توانیم به راحتی از کنار فضای مجازی بگذریم؛ جنابعالی به عنوان کارشناس این عرصه چه توصیه ای به مسئولین دولت جدید دارید؟

ما نیاز به یک فضای مجازی پرقدرت، ارزان و البته پاک داریم؛ یعنی باید سرعت اینترنت بالا برود؛ باید اینترنت ارزان به دست مردم برسد؛ اما پاک هم باید باشد.

خیلی طبیعی و روشن است که فضای اینترنت باید پاک باشد. کودکان و نوجوانان ما در فضای مجازی حضور پیدا می کنند و آنان را مجبور کردیم که در این فضا حضور پیدا کنند؛ پس وقتی والدین را به حضور فرزندان اجبار کردیم، باید فضایی پاک داشته باشیم تا فرزندان ما به بیراهه کشیده نشوند.

خیانت بزرگی بود که در دوران کرونا بدون اینکه مدرسه ما دیوار داشته باشد، بچه ها را به مدرسه مجازی فرستادیم.

مسئولان باید برای هشدارهای موجود برنامه ریزی داشته باشند؛ باید فیلترینگ خانگی داشته باشیم تا کودکان ما آلوده نشوند.

* در ایام کرونا ضربات سنگینی در مسائل جنسی خورده ایم

ما مردم را به حضور در فضای مجازی مجبور کردیم و متأسفانه شاهد بی عفتی برخی از فرزندان شده ایم؛ ما در موضوع کرونا ضربات سنگینی در حوزه مسائل جنسی خورده ایم؛ کودکان و نوجوانان ما با دریایی از سؤال و تجربه مواجه شده اند و شهوت در او رشد کرده است.

شهوت جامعه را می بلعد؛ ما مشکل پیردخترها و پیرپسرها را داشته ایم که سرجای خود است؛  ۵ میلیون هم در وقت ازدواج هستند که آن هم سرجای خود است و موج جدید، همین نوجوانان ما هستند که ضربات سنگینی در مسائل جنسی خورده اند.

گفت و گو از: محمد رسول صفری