به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» از قزوین، پهنه مینودری قزوین از دیرباز سرزمین تولد و پرورش علمای بزرگ اسلام بوده است و این مهم تا جایی پیش رفته که همواره در کنار نام قزوین پیشوند عالم خیز بودن آن هم به کار رفته و در این قسمت از معرفی عالمان دیار مینودری و به برکت این ایام (عید قربان تا عید غدیر) به بیان شرح حال مرحوم عبدالجلیل رازی قزوینی، این عالم زمان شناس، واعظ شهیر و نویسنده زبردست و تربیت یافته مکتب این شهر دارالمومنین (قزوین) می پردازیم.

ولادت

عبدالجلیل، فرزند ابوالحسین بن ابوالفضل قزوینی، بر اساس شواهد، اواخر قرن پنجم قمری در قزوین متولد شده است اما به سبب سکونت در شهرری و قرار گرفتن در شمار علمای شیعه‌ی آن بلاد، او را عبدالجلیل رازی  می نامند .

تحصیلات

عبدالجلیل رازی قزوینی  تحصیلات مقدماتی خود را از شهر قزوین آغاز و پس از هجرت به ری، در آنجا تکمیل نموده است.

وی در کتاب النقض به شاگردی نزد «اوحد الدین قزوینی» (برادر بزرگ‌تر عبدالجلیل) و ابومنصور المظفر العبادی تصریح کرده، اما قرائن  بر این است که او، از محضر دیگر علمای آن دوره هم کسب فیض کرده  که از بزرگان آن دوره می‌توان به ابو الفا ءرازی ، شیخ معین الدین کاعجلی اشاره داشت.

قریب به اتفاق از وی با لفظ «‌الواعظ» یاد کرده و در شرح زندگانی او، تأکید بر وعظ و فصاحت وی شده و بسیاری از بزرگان همچون علامه مجلسی، شیخ حرّ عاملی در امل الآمل، محمدباقر خوانساری در روضات الجنات، شیخ عبدالله افندی اصفهانی در ریاض العلماء، شیخ عبدالله مامقانی در تنقیح المقال، و... در توصیف عبدالجلیل، او را واعظی فصیح خوانده‌اند.

محور وحدت

عبدالجلیل نمونه یک مبلغ کامل در ایجاد وحدت و اتحاد بین اهل تشیع و تسنن بود و درزمان وی، به سبب حکومت و قدرت اهل تسنن و نزاع‌های درون دینی که بیشتر به ضرر شیعیان بود تلاش این عالم جلیل القدر  به عنوان یکی از سرشناسان ری، بیشتر معطوف به برقراری اتحاد بوده است.

از نوشته‌های وی می توان به تلاش  در حفظ و برقراری اتحاد در شهر ری که  به شدت مورد احترام اهل سنت بوده است؛  به طوری که برخی از نوشته‌های وی مورد توجه بزرگان اهل سنت قرار گرفته و از آن نسخه برداری می‌کردند و حتی تقریظ هم بر آن نوشته بوده‌اند.

از عبارات او در کتاب «النقض» بر می آید که عمادالدین حسن استرآبادی، بر کتاب «تنزیه عایشه» تقریظ نوشته است و حتی امیرعباس غازی ملحدکشاز سران اباحتیان در زمان حکومت خود در شهر ری، این نسخه را طلب کرده تا در خزانه‌ی وی از آن نگهداری شود.

شاگردان:

عبدالجلیل رازی قزوینی  شاگردان زیادی داشته که به تعدادی از آنها اشاره می شود.

منتجب‌الدین بن بابویه: برادرزاده شیخ صدوق، تربیت یافته‌ی عبدالجلیل است و اثر گرانقدر او «الفهرست» نام دارد. وی دریایی از علم و فقیهی کامل، محدثی متبحّر است.

 از دیگر آثار وی، «الاربعین عن الاربعین فی فضائل امیرالمومنین» است که چهل حدیث از چهل صحابی در مورد فضایل امام علی علیه السلام نگاشته و احادیث بسیاری را حفظ و ضبط کرده بود.

عبدالکریم رافعی قزوینی: عالم شافعی قرن ششم و صاحب «التدوین فی اخبار قزوین»، هم عصر با شیخ منتجب‌الدین است.

سید واثق بالله بن احمد جبلی: وی فقیهی مناطر و صالح بود که ابتدا عالم زیدی مذهب بوده و توسط شیخ عبدالجلیل مستبصر گردیده و شیعه امامیه شد

شهر آشوب: در کتاب «معالم العلماء»، عبدالجلیل از استادان بلندپایه  ابن شهر آشوب نقل شده است.

آثار عبدالجلیل:

عبدالجلیل قزوینی نویسنده ای زبر دست بود و آثار وی بیشتر در مباحث اعتقادی و کلامی است.

۱. «البراهین فی امامة امیرالمؤمنین» :  این کتاب را در سال ۵۳۷ ق تألیف نموده و مشتمل بر دلائل امامت امام علی(علیه السلام) است.

۲. «السؤالات و الجوابات» : در هفت جلد، مجموعه سؤالاتی که وی به صورت کتبی به آنها پاسخ داده است

 ذکر این کتاب به عنوان هفت مجلد در شرح زندگانی شیخ عبدالجلیل، می‌تواند گواهی بر سرآمدسرشناسی او در میان اهل علم ری باشد؛  به طوری که  او را مرجع حل مشکلات خود می‌دانسته‌اند.

۳. «مفتاح الراحات فی فنون الحکایات» : (مفتاح التذکیر ) این کتاب مورد توجه عده‌ای از بزرگان اهل سنت و شیعه بوده و به سبب آنکه حاجت واعظان و مناظران را در مذاکرات و مواعظ رفع می‌کرده، به «مفتاح التذکیر» تغییر نام یافته است

۴. «تنزیه عایشه» : این کتاب در بیان پاکی همسران پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و اثبات پاکدامنی آنان است.

یکی از ویژگی¬های ایشان زمان شناسی است. «عبدالجلیل، عالمی است حاضر در زمان که رخدادهای فرهنگی زمانه اش را به خوبی درک می¬کند،   لذا نخستین کتاب وی «تنزیه عایشه» است. برای پاسخ به پرسش های مطرح در جامعه اش کتاب «السوالات و الجوابات» را در هفت جلد منتشر می کند.

او در کتاب نقض، اتهامات بی اساس یک متعصب را پاسخ می دهد و این کتاب در عین حال از گستردگی دانش و اطلاعات عبدالجلیل پرده برمی دارد و فصاحت و بلاغت و شیوایی نثر او را به نمایش می گذارد».

«بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض» معروف به «النّقض»مهم‌ترین و ماندگارترین نقشی که قزوینی در تاریخ تشیع داشته، نگارش کتابی است به نام «بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض» معروف به «نقض» است.

کتاب «النقض»، ضمن بازگو کردن آیین تشیع، به نام شهرها و محله های شیعه نشین در روزگاران قدیم از جمله قزوین اشاره می کند.

عبدالجلیل قزوینی ضمن برشمردن مناطق شیعه و سنی نوشته است: «بعضی از قزوین و نواحی آن و بعضی از خرقان همه شیعی اصولی و امامی باشند.

عروج ملکوتی

 روح بلند و ملکوتی عالم جلیل القدر عبدالجلیل قزوینی در نیمه دوم قرن ششم پس از سال ۵۵۶ ق به ملکوت اعلی پیوست و در شهر ری آرام گرفت.

 انتهای پیام./