به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام اختر رضوی در نشست علمی «جریان شناسی علمی با تاکید بر شبه قاره هند» در بخش حوزوی سی و یکمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در تهران گفت: زمانی که می خواهیم جریانی را بشناسیم ابتدا باید مراحل تاریخی آن را بیان کنیم.
پژوهشگر و نویسنده قرآنی افزود: در زمینه تفسیر علمی باید آن را به پنج دوره تقسیم بندی کنیم. مرحله اول به معنی این است که از گزاره های علمی در فهم قرآن استفاده کنیم. سرچشمه این مساله به قرآن و حدیث بر می گردد. قرآن و حدیث تاکید بسیاری بر علم دارند. بیش از ۸۵۰ آیه قرآن به علم اشاره کرده است و بیش از ۳۰۰ آیه قرآن به مسایل مهم علمی اشاره دارد.
این دانش آموخته جامعه المصطفی گفت: اشارات مهم قرآن به پدیده های علمی از سرچشمه های تفسیر علمی است.
وی اظهارکرد: رویکرد تطبیقی به علوم، مرحله دوم تفسیر علمی است. پس از انتشار کتب عربی در بین مسلمانان تطبیقات علمی با گزاره های اسلامی آغاز شد که برخی از محققان ابن سینا را منشا این رویکرد می دانند. ابن سینا تفاسیری همسو با تفسیر علمی ارایه می دهد.
اختر رضوی یادآورشد: ابن سینا افلاک هشت گانه را به هشت فرشته حامل خدا حمل می کند و بحث فلک الافلاک را ارایه می دهد.
پژوهشگر و نویسنده قرآنی افزود: پیدایش گرایش علمی در تفاسیر مرحله سوم در این حوزه است. شاید بتوان در این زمینه تفسیر شیخ طوسی را پیشتاز این مرحله دانست. شیخ طوسی با استفاده از آیه ۲۲ سوره بقره به مساله کرویت زمین اشاره می کند.
وی گفت: مرحله چهارم، استخراج علوم مختلف از قرآن است. این مساله از قرن ششم آغاز شد. سرآمد این رویکرد را می توانیم به غزالی نسبت دهیم. ایشان بیان می کند که علوم مختلف را می توانیم از قرآن استخراج کنیم. به عنوان مثال ایشان به علم طب و نجوم و... اشاره می کند. در بین این دانشمندان اختلافاتی نیز در زمینه رویکردها وجود دارد.
وی اظهارکرد: تفسیر علمی در دوران معاصر پنجمین دوره را تشکیل می دهد. این جریان تفسیری از جریان های دیگری در جهان عرب و ایران تاثیر پذیرفته است. اولین شخصیت که می توانیم ایشان را آغازگر این حوزه بدانیم شیخ محمد بن احمد اسکندرانی است که ایشان به دلیل اینکه پزشک نیروی دریای ارتش مصر بود به تحقیقات قرآنی گسترده ای دست زد. شیوه تفسیر ایشان شبیه تفاسیر موضوعی است.
وی گفت: عبدالرحمن کواکبی، علامه بلاغی، شیخ محمد عبدو، سید رشید رضا، طنطاوی جوهری که نقطه عطفی در این حوزه است، مرحوم شهرستانی و عبدالمتعال سعیدی و سید القطب از سرآمدان این حوزه هستند.
اختر رضوی یادآورشد: در ایران نیز شخصیت هایی چون، علامه طباطبایی، محمدتقی شریعتی، دکتر سیدرضا پاک نژاد، آیت الله طالقانی، آیت الله معرفت، آیات عظام مکارم شیرازی و سبحانی در این عرصه کار کرده اند.
پژوهشگر و نویسنده قرآنی افزود: مهمترین شخصیتی که در شبه قاره هند در این زمینه حرفی برای گفتن دارد و نقطه عطفی در تاریخ مطالعات قرآنی محسوب می شود، سید احمدخان دهلوی است. وی بنیانگذار دانشگاه اسلامی در علگیره هند است. ایشان بیش از ۴۰ اثر در عرصه های مختلف علمی دارد.
وی گفت: پیشرفت تمدن غرب در علوم مدرن، انحطاط فکری و فرهنگی جوامع اسلامی بخصوص در هند، استثمار هند توسط انگلیس، سفر سید احمدخان به کشورهای اروپایی و مشاهده پیشرفت غرب از نزدیک و هوش و نبوغ سرشار احمد خان و تبحر و مهارت وی در عرصه نگارش و تحقیق را می توان ریشه های اصلی شکل گیری ذهنیت این محقق بزرگ جهان اسلام نام برد.
وی اظهارکرد: آشنایی وی با علوم مدرن و برخورداری از روحیه تقلید گریزی و تحقیق گسترده و تلاش و داشتن روحیه جسارت و درگیری در چالش های علمی، نفوذ شبهات به قرآن از سوی جوامع غربی، کافی ندانستن روشهای معمول برای پاسخگویی به پرسش های زمان از دیگر ریشه های فعالیت گسترده وی در این حوزه بود.
اختر رضوی یادآورشد: وی به حقانیت اسلام پایبند بوده است. نظرات ایشان برای دفاع از حقانیت مکتب قرآن و اسلام و اگر چه دچار لغزش هایی نیز شده است ولی هدف وی در این حوزه انکار ناپذیر است.
این پژوهشگر و نویسنده با اشاره به چند تن از پژوهشگران و فعالان شبه جزیره در زمینه مطالعات قرآنی بیان کرد: تفسیر علمی در هندوستان دارای یک سری نکات مثبت و مزایات و آسیب ها بوده است.
وی گفت: تاکید بر خرد گرایی، ایجاد نقطه عطف در تاریخ تفسیر و گسترش تفسیر نگاری در شبهه قاره، دفاع از قرآن و تقویت باور مسلمانان نسبت به حقانیت قرآن و نشان دادن عدم تعارض قرآن با علوم جدید، رمزگشایی از اعجاز علمی قرآن از نکات مهم و مثبت فعالیت قرآنیون علم گرای هند است.
وی اظهارکرد: در بیان برخی آسیب ها و کاستی ها و نقاط ضعف باید گفت که شناخت کاستی ها و آسیب ها برای شناخت علوم ضروری است. وقتی به کاستی ها پی ببریم می توانیم این علوم را به سمت جلو حرکت دهیم.
اختر رضوی یادآورشد: استفاده از فرضیات علمی در تفسیر علمی از جمله این کاستی ها در مطالعات شبه جزیره است. نکته دوم اینکه قرآن ملاک اساسی است. ما نمی توانیم کشفیات جدید را ملاک حقانیت قرآن قرار دهیم. قرآن دارای منبع خطا ناپذیر است.
پژوهشگر و نویسنده قرآنی افزود: نکته مهم این است که پایین آوردن سطح قرآن تا حد یک کتاب علمی جفا به این کتاب است. کما اینکه برخی نویسندگان شبه قاره چنین کرده اند.
وی گفت: برخی افراد نظریات خود را بر قرآن تحمیل کرده اند که نمونه های آن را در تفاسیر افرادی چون سر سید احمد خان می بینیم. مثلا برخی از آیه وَٱللَّهُ جَعَلَ لَکُم مِّمَّا خَلَقَ ظِلَٰلٗا بیان کرده اند که کوه قاف بر زمین سایه انداخته است. این افراد نظر خود را به قرآن تحمیل کرده اند.
وی اظهارکرد: برخی نظریه تکاملی داروین را منتسب به قرآن می کنند که قطعا درست نیست. یا برخی یک کلمه قرآنی را به معنی ذره بین در نظر گرفته اند که اصلا درست نیست.
اختر رضوی یادآورشد: مورد بعدی آنکه افتخاراحمد اعوان در آیه کَلَّا لَیُنۢبَذَنَّ فِی ٱلۡحُطَمَةِ بیان می کند که این آیه به بمب اتم اشاره می کند و عنوان می کند که در زبان فرانسه، اتم را حتم تلفظ می کنند. ولی قطعا این آیه قرآن صراحت در این مطلب ندارد و این افراد نظر خود را به قرآن تحمیل می کنند.
وی گفت: برخی مفسرین آیات قرآن را به مباحث علمی محصور کرده اند در حالی که مباحث قرآنی جامع و بسیار بالاتر از این مسایل است.
این طلبه جامعه المصطفی یادآورشد: آسیب دیگر، بحث تحریف است. برخی مفسران شبه جزیره آیات قرآن را تحریف کرده اند. از جمله سید احمد خان که بیان می کند که خداوند به موسی(ع) امر می کند که به کمک عصا در این منطقه بالا برو یا به این دریا ضربه بزن که سید احمد خان در اینجا عنوان می کند به وسیله این عصا از این دریا عبور کن که قطعا نظر درستی نیست.
وی گفت: سید احمد خان بلعیده شدن حضرت یونس در شکم ماهی را انکار می کند و همچنین بسیاری از معجزات از جمله گلستان شدن آتش را در ماجرای حضرت ابراهیم انکار می کند.
اختر رضوی افزود: کلمات ابتدایی ذاریات یا مرسلات را برخی از مفسران از جمله عبدالودود به امواج رادیویی تعبیر کرده اند که این امر تحریف است. برخی مفسران شبه جزیره گرفتار توجیهات مادی امور و تحمیل آن به قرآن هستند.
وی گفت: عدم در نظر گرفتن سیاق و عیب جویی از پیشینیان و.. از جمله آسیب هایی است که می توان به برخی مفسران علم گرای شبه جزیره وارد کرد.
وی یادآورشد: باید به این نکته اشاره کرد که تفسیر علمی در شبه قاره هند و مناطق دیگر دنیا یک جریان پویا و به روز است. امروزه در مناطق مختلفی از جمله ایران و کشورهای عربی و غربی و در کشورهای شرق آسیا به خصوص در اندونزی این جریان، یک جریان بسیار پویا و فعال است و به نظر می رسد یکی از راه های جذب غیر مسلمانان نسبت به قرآن و اثبات حقانیت قرآن به زبان مخاطب، بحث تفسیر علمی باشد ولی باید مراقب باشیم که نباید دچار لغزش هایی که در این میدان وجود دارد شویم و مفسری که تفسیر علمی مطرح می کند از هرگونه تحریف ناروا به دور باشد.
