به گزارش خبرگزاری حوزه، ۲۵ ذی القعده روز دحوالارض است و به این مناسبت به انتشار نکاتی پیرامون این روز خواهیم پرداخت:

تعریف:

دَحْوُ الْأرْض به معنای گستراندن زمین و در اصطلاح به معنای روز بیرون آمدن زمین از زیر آب است. برخی آن را به گسترش دادن خشکی‌های زمین و بعضی به حرکت زمین معنا کرده‌اند. بنابر منابع روایی، گسترده شدن زمین در روز ۲۵ ذی‌القعده بوده‌است. همچنین براساس منابع حدیثی و تاریخی، نخستین جایی از زمین که از آب سر برآورد، مکه یا کعبه بود.

آیات و روایات:

باتوجه به اینکه این کلمه اصطلاحی قرآنی و حدیثی است و قرآن به این روز اشاره داشته است، در تفسیر معنای دحو الارض و چگونگی آن میتوان به نظر مفسران در تفسیر آیه ۳۰ سوره نازعات رجوع کرد: نظر آیت الله مکارم در تفسیر نمونه: «دَحا» از ماده «دحو» (بر وزن محو) به معنی گستردن است، بعضی نیز آن را به معنی تکان دادن چیزی از محل اصلیش تفسیر کرده‌اند، و چون این دو معنی لازم و ملزوم یکدیگرند به یک ریشه باز می‌گردد. منظور از «دحو الأرض» این است که: در آغاز، تمام سطح زمین را آب‌های حاصل از باران‌های سیلابی نخستین فرا گرفته بود، این آب‌ها تدریجاً درگودال‌های زمین جای گرفتند و خشکی‌ها از زیر آب سر بر آوردند، و روز به روز گسترده‌تر شدند تا به وضع فعلی در آمد (و این مسأله بعد از آفرینش زمین و آسمان روی داد). بعد از گسترش زمین و آماده شدن برای زندگی و حیات، سخن از آب و گیاه به میان آورده وآیات ادامه پیدا کرده اند.[۱]

آیت الله حسن‌زاده آملی نیز آن را به معنای گسترده شدن زمین از برآمده‌ترین نقطه آن معنا کرده‌است.[۲]

در سوره رعد نیز گستردن زمین به عنوان فعلی از افعال الهی یاد شده و آمده است:

«وَ هُوَ الَّذِی مَدَّ الْأَرْضَ وَ جَعَلَ فِیهَا رَوَاسیَ وَ أَنهارًا وَ مِن کلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِیهَا زَوْجَینِ اثْنَینِ یُغْشیِ الَّیْلَ النهارَ إِنَّ فیِ ذَالِکَ لآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُون [رعد/ ۳]

اوست که زمین را بگسترد، و در آن کوه‏ ها و رودها قرار داد و از هر میوه جفت جفت پدید آورد و شب را در روز می‏ پوشاند. در اینها عبرتهاست برای مردمی که می ‏اندیشند.»

در این آیه نیز از کشیده شدن زمین به عنوان شروع حیات در آن یاد شده است و به سیر حیات اشاره شده است. زمین شناسان کنونی نیز می‌گویند: زمین ابتدا در زیر آب قرار داشته که این مسئله با آیات قرآن نیز مطابقت دارد.[۳]

وقایع:

بر اساس برخی روایات، اتفاقات مهم انبیای الهی در این روز واقع شده است.

نزول اولین رحمت الهی بر آدم:

وَ فِی رِوَایَةِ أَبِی خَدِیجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْزَلَهُ لآِدَمَ ع مِنَ الْجَنَّةِ وَ کَانَ دُرَّةً بَیْضَاءَ فَرَفَعَهُ اللَّهُ تَعَالَی إِلَی السَّمَاءِ وَ بَقِیَ أُسُّهُ وَ هُوَ بِحِیَالِ هَذَا الْبَیْتِ یَدْخُلُهُ کُلَّ یَوْمٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَکٍ لَا یَرْجِعُونَ إِلَیْهِ أَبَداً فَأَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ ع بِبُنْیَانِ الْبَیْتِ عَلَی الْقَوَاعِدِ.[۴]

نشستن کشتی نوح بر کوه جودی:

تَسْأَلُونِّی عَنِ الْأَیَّامِ الَّتِی تُصَامُ فِی السَّنَةِ فَقَالُوا مَا جِئْنَاکَ إِلَّا لِهَذَا فَقَالَ ع .....وَ الْیَوْمُ الْخَامِسُ وَ الْعِشْرُونَ مِنْ ذِی الْقَعْدَةِ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی دُحِیَتْ فِیهِ الْأَرْضُ وَ اسْتَوَتْ سَفِینَةُ نُوحٍ عَلَی الْجُودِیِّ [۵]

دراین روایت علاوه بربیان واقعه، به فضیلت روزه در این روز تاکید شده است.

ولادت حضرت ابراهیم و عیسی بن مریم:

...فَقَالَ لَهُ لَیْلَةُ خَمْسَةٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ ذِی الْقَعْدَةِ وُلِدَ فِیهَا إِبْرَاهِیمُ ع وَ وُلِدَ فِیهَا عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ ع [۶]

همچنین بر اساس برخی روایات قیام حضرت مهدی در این روز واقع می شود.[۷]

اعمال:

روزه:

در بسیاری از روایات ازجمله روایت ذکرشده به ثواب روزه در این ماه اشاره شده است، مانند این روایت از امام رضا علیه السلام:

وَ قَالَ الرِّضَا ع لَیْلَةُ خَمْسَةٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ ذِی الْقَعْدَةِ دُحِیَتِ الْأَرْضُ مِنْ تَحْتِ الْکَعْبَةِ فَمَنْ صَامَ ذَلِکَ الْیَوْمَ کَانَ کَمَنْ صَامَ سِتِّینَ شَهْراً[۸]

که روزه در این روز برابر با شصت روزه است. همچنین به گفته عباس قمی در مفاتیح الجنان، دحو الارض یکی از چهار روزی است که در سال روزه آنها ممتاز است.همچنین به گفته وی براساس روایات، هر چه در میان آسمان و زمین است، برای روزه‌دار این روز استغفار می‌کند؛ هر کس این روز را روزه بگیرد و شبش را به عبادت بگذراند، برای او عبادت ۱۰۰ سال نوشته می‌شود.[۹]

غسل:

در ایام خاصی اهل بیت سفارش به غسل کرده اند که از جمله این روز غسل مستحب و مستحق ثواب است... المندوب منه علی ما یظهر من الأخبار و فتاوی أکثر العلماء الأخیار ثلاثة و ثلاثون: أغسال أیّام الجمعة، و العیدین، و عرفة، و المبعث، و الغدیر، و المباهلة، و دحو الأرض‏ و....[۱۰]

خواندن دو رکعت نماز در وقت ظهر:

در هر رکعت بعد از سوره حمد، پنج مرتبه سوره شمس بخواند و بعد از اتمام نماز بگوید: لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ‏

سپس بگوید: یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی یَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَیِّئَاتِی وَ مَا عِنْدِی یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ

ای نادیده‌گیرنده لغزش‌ها، لغزشم را نادیده‌گیر، ای اجابت کننده دعاها، دعایم را اجابت کن، ای شنوای صداها، صدایم را بشنو به من رحم کن و از بدی‌هایم و آنچه نزد من است درگذر، ای صاحب بزرگی و رأفت و محبت.[۱۱]

زیارت امام رضا علیه السلام

در این روز زیارت امام رضا علیه السلام نیز سفارش شده است. [۱۲]

جمع بندی:

هر روز باسعادت و خوش یمنی که از طریق روایات و گفته اهل بیت عصمت و طهارت به برکت و مهم بودن آن اشاره شده است اولا آن ایامی خاص بوده که خداوند بر دیگر روزها برتری داده و برکت منحصر به فردی در آن قرار داده است. مانند ماه مبارک رمضان و در این ایام سفره ضیافتی برپا کرده است که بندگان نیازمند خود را به آن دعوت میکند.

انسان عاقل که به نیاز خود و انتهای فضل و کرم الهی اندک اگاهی داشته باشد بر خوان آن نشسته و از طعامی که نیازمند آن است خود را بهره مند میسازد و این فرصت ها را غنیمت شمرده چرا که تا سال آینده سفره مخصوص این روز گسترده نخواهد شد. قدر ومنزلت این ایام خاص برکسی شناسانده می شود که شاکر این سفره پربرکت و نشر دهنده فضایل این روزها باشد. یعنی اعمال این روز ها را به قدر توان انجام دهد و این روزها را گرامی بدارد و اطاعت امر خدا کند و بیشتر از روزهای دیگر توجهش معطوف معبود خویش باشد.

اگر بنده تلاش کند در روزهای بابرکت لزوم ادب این خوان پرفضیلت را به جا آورد امید است خداوند متعال بیشترین نعمت ها را نصیب او کند و برکت این روزها را بیشتر نصیب او گرداند[۱۳] چرا که خود او در قرآن میفرماید:

لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِیدٌ.»[۱۴]

حسنا عباسی، طلبه حوزه علمیه خواهران