به گزارش خبرگزاری حوزه، حضرت آیت الله مکارم شیرازی در نوشتاری به موضوع «مهدویت» اعتقادی اصیل و اسلامی پرداختند و گفتند:
پرسش :
آیا اعتقاد به ظهور مهدی(عج) یک اعتقاد اصیل اسلامی است و یا یک تفکر وارداتی و تخدیری در واکنش به وضع نابسامان مسلمانان بوده است؟
پاسخ اجمالی:
جمعی از خاورشناسان، اصرار دارند ایمان به وجود یک مصلح بزرگ جهانی را واکنشی به وضع نابسامان مسلمانان در دوران های تاریک تاریخ بدانند. از سویی جمعی از پژوهشگران شرقی و اسلامی که تحت تأثیر افکار غربیها قرار دارند، ایمان به وجود «مهدی» و مصلح جهانی را یک «فکر وارداتی» دانسته اند که از عقاید یهود و مسیحیان گرفته شده است. اما در منابع اسلامی، اعتقاد به چنین ظهوری یک ریشه اصیل اسلامی دارد. از سویی ممکن است علاقه به توجیه مادی برای هرگونه فکر و عقیده مذهبی، این گونه افکار را به وجود آورده است.
پاسخ تفصیلی:
آیا فکر ظهور یک مصلح جهانی واکنش به شکستها و ناکامی هاست؟ آیا این فکر در محیط های اسلامی یک «فکر وارداتی» است یا اینکه به عکس ریشه ای در نهاد آدمی دارد و از عشق به تکامل سرچشمه می گیرد؟ آیا وجود یک عشق در نهاد انسان دلیل بر این نیست که معشوقی وجود دارد؟
با اینکه جمعی از خاورشناسان، اصرار دارند ایمان به وجود یک مصلح بزرگ جهانی را «واکنشی» از وضع نابسامان مسلمانان در دوران های تاریک تاریخ بدانند؛ و با اینکه جمعی از پژوهشگرانِ شرقی و اسلامی که تحت تأثیر افکار غربیها قرار دارند به این طرز تفکر دامن می زنند، و حتی اصرار دارند که ایمان به وجود «مهدی»(عجل الله تعالی فرجه) و مصلح جهانی را یک «فکر وارداتی» تلقی کنند که از عقاید یهود و مسیحیان گرفته شده؛ و با اینکه جمعی از جامعه شناسان ماتریالیست می کوشند که از مسئله انتظار ظهور مهدی(عج)، دلیلی بر عقیده خود ترتیب دهند که این عقیده یک ریشه اقتصادی دارد و برای تخدیر افکار «توده های به زنجیر استعمار کشیده» ساخته و پرداخته شده است؛ با تمام این گفتگوها، باید توجه داشت که اعتقاد به چنین ظهوری یک ریشه فطری در همه نهادها دارد که در اعماق عواطف انسان نفوذ کرده است، و یک ریشه اصیل اسلامی که در منابع مهمّ اسلامی دیده می شود.
ولی شاید مطالعات محدود این پژوهشگران از یک سو، و علاقه به «توجیه مادی» برای هر گونه فکر و عقیده مذهبی از سوی دیگر، این گونه افکار را به وجود آورده است. جالب اینکه جستجوگرانی از غرب، همچون «مارگلی یوت» به انکار احادیث اسلامی پیرامون مهدی(عج)(۱) برخاسته و می گوید: «این احادیث را هرگونه تفسیر کنند، دلیل قانع کننده ای در دست نیست که تصور کنیم پیغمبر اسلام(صلی الله علیه و آله) ظهور یک مهدی را برای احیاء، تحقق، اکمال و تقویت اسلام لازم و حتمی شمرده باشد؛ لیکن درگیری آتش جنگ های داخلی، در میان یک نسل واحد، پس از وفات پیغمبر(ص) و درهمی و آشفتگی جهانِ اسلام که بر اثر اختلاف آنان با یکدیگر روی داد، موجب اقتباس فکر ظهور «منجی» از یهود یا مسیحیان گردید، که به ترتیب در انتظار ظهور و بازگشت «مسیح» به سر می برند».(۲)
نمی دانیم «مارگلی یوت» چه کتاب هایی از منابع اسلامی را در این زمینه دیده و چگونه در تفسیر آنها چیزی که او را قانع کند نیافته است؛ در حالی که در مهمترین منابع «شیعه» و «اهل تسنّن» درباره این ظهور، احادیث صریحی وجود دارد، و این احادیث در سر حدِّ تواتر است.
چگونه همه دانشمندان و محققان اسلامی تقریباً بدون استثناء (جز افراد بسیار نادری همچون ابن خلدون که در مقدمه تاریخ خود در احادیث مهدی تردید کرده) شکی در صدور این احادیث از پیامبر(صلی الله علیه و آله) ندارند و تنها گفتگوها پیرامون شاخ و برگها و مسائل فرعی آن است؛ ولی تنها «مارگلی» نتوانسته قانع شود؟ این سؤالی است که خود او باید پاسخ آن را بدهد.
در این میان عده دیگری می گویند: ما کار به عمل و انگیزه های این انتظار عمومی نداریم، ما پیامدهای آن را می نگریم که سبب تحمل دردها و شکیبایی در برابر نابسامانی ها و تن در دادن به مظالم و ستمها، و فرار از زیر بار مسئولیت هاست.
ما به این می نگریم که این انتظار، توده های رنج دیده را در یک عالَم رؤیایی فرو می برد و از آنچه در اطراف آنها می گذرد غافل می سازد، و آنها را به تنبلی و فرار از تعهدهای اجتماعی تشویق می کند. و به عبارت دیگر، از نظر فردی عاملی است برای رکود و توقف، و از نظر اجتماعی وسیله ای است برای خاموش ساختن جنبش های ضد استعماری، و به هر صورت اثر منفی آن آشکار است!(۳)
پی نوشت:
(۱). دیباچه ای بر رهبری، صاحب الزمانی، ناصرالدین، عطائی، تهران، ۱۳۴۵ شمسی، چاپ اول، ص ۲۰۱.
(۲). بحار الأنوار، مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، محقق / مصحح: جمعی از محققان، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ هـ ق، چاپ دوم، ج ۵۱، ص ۹۲.
(۳). برگرفته از کتاب: مسئله انتظار، مکارم شیرازی، ناصر، مطبوعاتی هدف، قم، بی تا، ص ۳ و ۴.
نظر شما