به گزارش خبرگزاری حوزه، هر چند که برخی روزنامه نگاران و اهالی رسانه نسبت به معدود رویدادهای خوب فرهنگی، واکنش توأم با کم لطفی و شاید بشود گفت با رنگ و بوی بی انصافی از خود نشان می‌دهند، اما همین طلیعه نوشتار، به صراحت موضع خودم را مشخص کنم که حقیقتاً در طول یکی دو سال اخیر، مطالعه هیچ کتابی برای من جذاب‌تر و لذت‌بخش تر از کتاب «درام و دردسر» نوشته «نعمت الله سعیدی» نبوده است.
کتابی خواندنی که در قالب نُه فصل به تحلیلی معرفتی بر شش فصل مجموعه پایتخت بر اساس مبانی زیبایی شناسی دینی می پردازد.
نقدی متفاوت با رویکردی نوین به سریال پایتخت
نویسنده در همان نخستین عبارات نوشتاری خود در فصل نخست به نکته بسیار مهمی اشاره کرده و می نویسد: «سریالی با عنوان پایتخت ساخته میشود که نه فقط از نظر جذب مخاطب که از نظر جذب رضایت نسبی آنان یکی از موفق ترین آثار تلویزیونی ایران است؛ تا جایی که برای نخستین بار در تاریخ تلویزیون ایران تا شش فصل تداوم پیدا میکند. حتی این اواخر شنیدم که گویا ساخت فصل‌های بعدی آن نیز مطرح شده است اما با وجود اینکه «نقد فیلم یکی از رایج ترین و پرطرفدارترین نقدهای هنری معاصر در ایران و جهان است تقریباً می‌توان مدعی شد که در طول تمام این سالها هیچ حرف خاصی له یا علیه آن گفته نمی‌شود؛ یعنی نه در تأیید و نه انکارش چرا؟ فیلمنامه آن ضعیف بوده است یا بازیگری‌هایش؟ لوکیشن‌های خوبی نداشته یا تکنیک‌های فیلم سازی در آن ضعیف بوده است؟ تا چه حد؟ حتی لیاقت و شایستگی یک فحش را نیز نداشته است؟ یعنی تمام جریانهای فکری و فرهنگی و سیاسی معاصر با آن موافق بوده‌اند یا همگی مخالف؟ در این صورت که باید بیشتر درباره این سریال قیل و قال میشد یا تلویزیون جمهوری اسلامی ایران سریالی را که از هیچ نظر مهم نیست تا این لحظه شش فصل تداوم داده است؟ پس چرا هروقت یکی از بازیگران این سریال کوچک ترین کنایه ای به نظام جمهوری اسلامی زده است حتی بیشتر شبکه های ماهواره ای نیز آن را پوشش و به آن ضریب داده اند!؟»
سریالی عاری از بن بست نمایی‌های مرسوم!
در جای دیگری از این کتاب، نویسنده به یکی از مهم ترین مباحث این سال های جامعه ایرانی پرداخته که آن هم چیزی نیست مگر ناظر به ضرورت دمیدن اُمید به مردم و خانواده ها آن هم در کوران پمپاژهای رسانه ای و غیررسانه ای یأس و نومیدی.
سعیدی در همین زمینه تأکید می کند: «به هیچ وجه نباید کم اهمیت و سرسری گرفت که یکی از بزرگترین رسالت های تکنیک تصویربرداری و تدوین در بسیاری از قسمتهای سریال پایتخت ارائه تصاویری زیبا و امیدوارکننده و چشم نواز از ایران برای مخاطب است.
این «گشایش» و تنوع و تازگی و نشاط در تاروپود خود داستانهای پایتخت نیز تنیده شده است. مهم نیست بازیگر نقش نقی معمولی در رویکردهای بعدی زندگی شخصی خودش چه خواهد کرد؛ اما اصلاً معمولی نیست که کارگردانی در اوضاع موجود، ایران فیلم طنزی بسازد و جان مایه و روح طنازی اثرش را «انتقادی» نبیند و نداند خود همین موضوع فقط شهامت و شرافت نمی خواهد بلکه نیاز به شناختی عمیق از کل هستی شناسی دارد. بازیگر نقش نقی معمولی و ارسطو و هما نیز در بازی خودشان این مطلب را خوب فهمیده اند.
در تمام داستان‌ها و اکثر لحظات دراماتیک سریال پایتخت، هیچ نشانه ای از ناامیدی و بن بست نیست قبلاً هم در بحث از مبانی معرفتی و فلسفی اشاره کرده ایم که بیشتر قریب به اتفاق چالشهای داستان ختم به خیر می شود؛ ارسطو از ابتدا تا انتهای داستان ها به نمایندگی از اینکه نیروی جنسی در دین و فرهنگ اصیل ایرانی بسیار مهم است حضور دارد و همواره از این مطلب دفاع میکند؛ اما در تمام ماجراهایی که تریلی ده چرخش تبدیل به هجده چرخ میشود، تصادف میکند، کابوس می‌بیند، شکست عشقی می‌خورد و بوتیک دار می شود و ورشکسته میشود؛ این شخصیت هیچ نشانه ای از یأس و ناامیدی بروز نمی‌دهد، اگرچه نسبت به دیگر آدمهای قصه، شخصیتی متمایل به ظواهر فرهنگ غربی به نظر می رسد.»
گزارش اخیر خانم میترا لبافی، خبرنگار و گزارشگر صداوسیما درباره این کتاب البته تنها نمایانگر بخشی از ارزشمندی و گوهر وجودی چنین اثری است و حال آن که مخاطبی که با دقت تمام به مطالعه این کتاب پرداخته باشد، قدردان این قلم و محتوای مستتر در آن است.
تحلیل مباحث سیاسی روز با مبنای معرفت شناختی
کتاب «درام و دردسر» حتی وقتی ورود به مباحث روز سیاسی می کند از منظر معرفت شناختی به تبیین رویکرد سازندگان پایتخت از این حیث اهتمام دارد، کما این که نویسنده در فرازی متذکر می شود: «صورت مسئله های پایتخت ۳ و ۴ نشان می دهد که این طنز اجتماعی تا چه حد و حدودی تلاش کرده به بازتاب مهم ترین کنشهای سیاسی عمومی در حیطه دیپلماسی اجتماعی و مردمی بپردازد. در پایتخت ۵ به نوعی با ابعاد جهانی همین گفتمان سیاسی آشنا می‌شویم که اگر جزئی تر نگاه کنیم به همین تعداد صورت مسئله مطرح میکند و پایتخت باز میگردد به برخی دیگر از ویژگیهای تمدنی گفتمان انقلاب که بیش و پیش از هر چیز دوباره ماهیتی اجتماعی دارند و بازنگری دوباره ای درباره فردگرایی و جمع گرایی به شمار می‌آیند.
البته هنگام بررسی این گزاره ها باید دقت کنیم که کدام‌هایشان گریززدن به مسائل سیاسی در معنای خاص و کدام‌ها مضامین سیاسی به شمار می آیند و کدام ها دقیقاً محتوای سیاسی هستند زیرا برعکس ذهن ما که قصد دارد در راستای بررسی و تفسیر مسائل سیاسی این گزاره ها را پررنگ تر کند در خود دنیای درونی، فیلم اولویت نخست با «قصه» است و سپس روایت «طنز» از این قصه ها و در نهایت مضامین و مؤلفه‌های سیاسی شاید نخستین و مهمترین دلیل اهمیت بازتاب مؤلفه ها و کنشهای سیاسی در این سریال به همین باز میگردد که در اکثر قریب به اتفاق مواقع هیچ کدامشان نه گریز به مسائل سیاسی محسوب می‌شوند و نه تلاش تعمدی فیلم‌ساز برای بیان مواضع سیاسی خودش بلکه اتفاقاً و دقیقاً فیلم ساز در درجه نخست تمام تلاش خودش را معطوف به روایت طنز از یک داستان کرده است؛ داستان زندگی خانواده معمولی معمولی این خانواده در تاریخ و جغرافیای مشخصی دارد زندگی عادی و طبیعی خودش را میکند و سپس وارد جغرافیای دو کشور می شود.
مطالعه ای که بسیار پرفایده است
مطالعه کتاب «درام و دردسر» که سال ۱۴۰۲ به همت انتشارات راه‌یار و به قلم نعمت الله سعیدی منتشر شده، بهانه بسیار خوبی است تا مخاطبان رسانه ملی و به خصوص علاقه مندان سریال پایتخت با نگاهی تحلیلی و عمیق تر به زوایای مختلف این اثر محبوب تلویزیونی بپردازند. هر چند که نویسنده به تحلیل شش فصل این مجموعه با قلم شیوا و جذاب خویش پرداخته اما نکات و محورهایی را در کتاب مورد توجه قرار می دهد که بی شک برای تحلیل بخش های مهمی از فصل اخیر یعنی فصل هفتم پایتخت نیز بسیار مفید و راهگشاست.
گزارش از: سید محمدمهدی موسوی
نظر شما