به گزارش خبرگزاری حوزه، رسانهها بهویژه سینما، به عنوان یکی از ابزارهای قدرتمند در انتقال مفاهیم و ارزشها شناخته میشوند.
سینما نه تنها به عنوان یک سرگرمی، بلکه به عنوان یک وسیله مؤثر برای آموزش و تربیت نیز عمل میکند. در این راستا، فیلمسازی به ویژه در حوزه مفاهیم دینی، به یک ابزار نوین تبلیغاتی تبدیل شده است که میتواند تأثیر عمیقی بر ذهن و روح مخاطبان بگذارد.
با توجه به تغییرات فرهنگی و اجتماعی، سینما به عنوان یک بستر جدید برای انتقال آموزههای دینی و تربیتی ظهور کرده است و در این گفتوگو با حجتالاسلام میلاد امینی موحد کارشناس حوزه رسانه و فیلمسازی، به بررسی نقش سینما در انتقال مفاهیم دینی و موفقیتهای آن در این زمینه پرداختهایم که متن این گفتوگو را با شما مخاطبین به اشتراک میگذاریم.
* ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار خبرگزاری حوزه قرار دادید، رسانهها، بهخصوص سینما تا چه حد در انتقال مفاهیم دینی و روشهای صحیح تربیتبخشی نقش دارند و فیلمسازی تا چه حد در ایفای این نقش موفق عمل کرده است؟
در پاسخ به این سوال، باید بگویم که سینما نقش اساسی در انتقال مفاهیم دینی دارد.
پیش از پیدایش سینما، تبلیغ دینی بیشتر به صورت سنتی، مانند سخنرانی از منبر، صورت میگرفت؛ اما با ظهور سینما، رویکرد جدیدی به نام «تبلیغ نوین» ایجاد شد و حوزههای علمیه و مبلغان، از این بستر جدید برای انتقال مفاهیم دینی استفاده میکنند. تولید فیلمهای دینی یکی از مهمترین دستاوردهای تبلیغ نوین است که میتواند نقش بسزایی در انتقال مفاهیم دینی و روشهای صحیح تربیت داشته باشد.
بیگمان، ذائقه انسان امروز، خواه از سرِ اختیار و خواه از ناگزیری، به سوی سینما گرایش یافته است و میکوشد تا در لحظات فراغت خود، از تماشای فیلمهای سینمایی بهره جوید.
فیلمها نیز چه بخواهیم و چه نخواهیم، در ناخودآگاه مخاطب رسوخ کرده و مفاهیم گوناگون را انتقال میدهند؛ مفاهیمی که میتوانند هم سویههای مثبت، معارفی و دینی داشته باشند و هم رنگ و بویی غیردینی و غیرتربیتی داشته باشند.
این مهم را در دورههای گوناگون با ظهور فیلمهای سینمایی نو به نظاره نشستهایم و اثرات آن را در رفتار مردم ردیابی کردهایم، از این رو، این مسئله، کار مبلغان دینی را در عرصه تبلیغ نوین، دشوارتر و رسالتشان را خطیرتر میسازد پس بایسته است که آنان زمان بیشتری را صرف کرده و تلاش بیشتری به کار گیرند تا این اتفاق، به شکلی سازنده و مثبت، رقم خورد.
بیتردید، سینما و فیلمهای سینمایی، بهطور مستقیم در شکلدهی رفتار و آموزش مهارتهای اجتماعی نقش مؤثری دارند. آنها میتوانند الگوهای رفتاری مثبت را به نمایش بگذارند و مخاطبان را به استفاده از آنها در زندگی روزمره تشویق کنند. فیلمهایی که در حوزه مهارتهای اجتماعی تمرکز دارند، میتوانند مهارتهای بینفردی مانند همکاری، همدلی، حل تعارض و ارتباط با خود و خداوند را منعکس کنند.
این موضوع در فیلمهای سینمایی ما نیز به وضوح قابل مشاهده است، هم در سطح فردی و هم اجتماعی، یعنی در شکلدهی نگرشها. یکی از گرههای اساسی و مهم، شکلدهی نگرشهاست. اگر سینما، سینمای دینی باشد، میتواند نگرشها را به سمت دین سوق دهد. علاوه بر این، نقد اجتماعی از دیگر جنبههای مهم فیلمهاست که میتواند مسائل و چالشهای اجتماعی روز را به تصویر بکشد.
در میان انواع رسانهها، از جمله رسانههای مکتوب، آنلاین و دیداری-شنیداری، فیلمسازی یکی از تاثیرگذارترین و قویترین رسانههاست برای انتقال مفاهیم دینی و تربیتی به مخاطب. این تاثیرگذاری از جنبههای مختلفی ناشی میشود:
داستانگویی مؤثر:
فیلم میتواند داستانهای جذاب و شخصیتهای قوی را در قالب مفاهیم دینی و تربیتی به مخاطب منتقل کند. مثالی که میآورید، فیلم «حضرت یوسف علیه السلام» یک نمونه موفق از این نوع داستانگویی است. جذابیت داستان، میتواند مخاطب را به درک و پذیرش مفاهیم دینی و تربیتی تشویق کند.
برانگیختن احساسات:
فیلمها میتوانند احساسات مخاطب را عمیقاً برانگیخته کنند و با او ارتباط برقرار کنند. فیلم «به وقت شام» یک مثال خوب از این موضوع است، که در ایجاد همدلی در مخاطب بسیار موفق عمل میکند.
جنبههای بصری:
فیلمها با استفاده از تصاویر، موسیقی و جلوههای ویژه، میتوانند مفاهیم را به شکلی ماندگارتر و تاثیرگذارتر به مخاطب منتقل کنند. این جنبه بصری، فیلم را از دیگر رسانهها متمایز میکند.
به طور خلاصه، فیلمسازی با ترکیب داستانگویی جذاب، برانگیختن احساسات و استفاده از ابزارهای بصری، میتواند ابزاری قدرتمند برای انتقال مفاهیم دینی و تربیتی به مخاطب باشد.
نکته آخر این است که فیلمسازی میتواند ابزاری قدرتمند برای آموزش و انتقال مفاهیم مختلف باشد. این نشاندهنده اهمیت و جایگاه ویژه فیلم در رسانههای دینی است و برای موفقیت در این حوزه، توجه به فیلم و فیلمسازی دینی ضروری است.
* آیا این صحیح است که: برخی فیلمسازان با هدف نمایش واقعیت جامعه، فساد و ناهنجاریهای جامعه را به تصویر میکشند که گاه برای مخاطب موجب عادیسازی این موارد میشود؟
بله، متاسفانه، یکی از دلایل مهم ترویج عادیسازی فساد و ناهنجاریها در فیلم، جذابیت داستانهای مبتنی بر این موضوعات برای مخاطب است.
همچنین، برخی فیلمسازان برای نقد اجتماعی، بهاشتباه به نمایش فساد و ناهنجاریها روی میآورند. این رویکرد، به جای نقد واقعی، ممکن است به عادیسازی این مسائل منجر شود. این موضوع، به ویژه در فیلمهایی که با مسائل جنسی درگیرند، اهمیت بیشتری پیدا میکند.
تجاریسازی فیلمها و نگاه صرفا پارناسیک (هنر برای هنر) به جای فرهنگسازی و حل مشکلات اجتماعی، باعث میشود فیلمهای دینی با چالشهای بیشتری روبرو شوند. این نگاه سودگرایانه، باعث میشود فیلمسازان دینی برای تولید محتوا و پرداختن به مسائل دینی، با دشواریهای بیشتری مواجه شوند.
عادیسازی ناهنجاریها در فیلمها، بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم، میتواند تأثیر منفی قابلتوجهی بر نگرش و رفتار مخاطب داشته باشد، بهویژه زمانی که به شخصیتهای مهم اجتماعی، مانند پدر خانواده، بیاحترامی شود. این موضوع نیازمند توجه جدی و تلاش مضاعف فیلمسازان دینی برای تولید محتواهای فاخر و دلسوزانه است که بتوانند در برابر این روند تجاریسازی مقاومت کنند.
استفاده از تکنیکهای فیلمسازی برای انتقال پیامهای مثبت و سازنده
نمایش مستقیم و بدون روتوش تمام ناهنجاریها، بهجای اینکه به حل مشکل کمک کند، ممکن است باعث اشاعه فساد شود.
بهعنوان مثال، اگر هدف نمایش یک بیماری سخت و مرگآور است، میتوان با تمرکز بر مقاومت، امید و عشق، تصویر بهتری ارائه داد. این روش نه تنها به مخاطب آسیب نمیرساند، بلکه میتواند انگیزه و الهامبخشی برای مقابله با مشکلات باشد.
استفاده از تکنیکهای مختلف فیلمسازی (مثل نمادگرایی، داستانسرایی، شخصیتپردازی، و …) میتواند در انتقال پیامهای مثبت و امیدبخش بسیار مؤثر باشد. اهمیت دارد که فیلمسازان دلسوز و آگاه، با در نظر گرفتن مخاطب و پیامی که میخواهند منتقل کنند، از این تکنیکها به بهترین نحو استفاده کنند. این رویکرد، نه تنها به نمایش واقعیت کمک میکند، بلکه میتواند به مخاطب کمک کند تا با مشکلات روبرو شود و به دنبال راهکارهای مناسب باشد.
* چه میزان فیلم و مستند با هدف ترویج ارزشهای اخلاقی، تربیتی و دینی ساخته شده است؟
باید بگویم که به موضوع نگاهی صفر و صدی ندارم. با وجود تولید آثار ارزشمند در حوزه اخلاق، تربیت و دین، بهویژه پس از انقلاب اسلامی، که باید از آنها تشکر کرد و به آنها توجه کرد، متاسفانه تعدادشان اندک است.
فیلمهایی مانند «بچههای آسمان» و «به رنگ خدا» و مستند انتقال ضریح امام حسین(ع) نمونههایی از این آثار هستند. با این حال، احساس میکنم که تعداد این گونه آثار باید به طور پیوسته افزایش یابد.
* شما چه فیلمها و مستندهایی را در راستای انتقال مفاهیم دینی ساختهاید؟
اخیراً در حوزه فیلمهای دینی مستندهایی تهیه کردهام. یکی از آنها با عنوان "زنگ اعتکاف" به بررسی ابعاد معنوی اعتکاف میپردازد. مستند دیگر "خاکریزهای خوزستان" روایتگر جهاد و ایثار در این منطقه است.
همچنین، فیلم کوتاه "مترجم" نیز به این موضوعات مرتبط است.
گفت و گو از: سمیرا گلکار
نظر شما