خبرگزاری حوزه - سمنان/ حوزههای علمیه از مهمترین پایگاههای تولید و نشر معارف اسلام، دفاع از کیان دین و پرچمدار مکتب اهل بیت اطهار(علیهمالسلام) به شمار میرود که در طول تاریخ هزار و دویست ساله خود، صدها شخصیت علمی و دینی برجستهای تربیت و هزاران اثر علمی را در عرصههای مختلف دانشهای دینی و حوزوی تولید و در اختیار بشریَّت قرار داده است.
در این میان، حوزه مقدسه قم، در سده اخیر، منشاء تطور شگرفی در ابعاد مختلف علمی، سیاسی و فرهنگی در ایران و دیگر بلاد اسلامی بوده است. این نعمت عظیم الهی در سال ۱۳۰۱ هجری شمسی به دست توانای مرحوم آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی(ره) باز تأسیس گردید.
اکنون پس از گذشت یکصد سال از اقدام با برکت و الهی ایشان، در آستانه صد سالگی «نهاد مقدَّس حوزه علمیه قم» مدیریت حوزههای علمیه، اقدام به بازخوانی و انعکاس این نهاد مقدس نموده است، تا به طور جامع، در ابعاد گوناگون ساختاری، محتوایی و کارکردی به انعکاس حقیقی دستاوردهای آن نهاد مقدَّس در عرصههای مختلف در یکصد سال اخیر و نیز بازشناسی رسالتها و نقشهای راهبردی آن در حکومت اسلامی و تحقق جامعه دینی و تمدن سازی اسلامی بپردازد.
در همین راستا خبرنگار خبرگزاری حوزه در سمنان، در گفتوگو با حجت الاسلام و المسلمین یزدان جمشیدی، مدیر مرکز خدمات حوزه های علمیه استان سمنان، به نقش حوزه علمیه در هدایت دین و جامعه، مهم ترین دستاورد حوزه های علمیه در ۱۰۰ سال اخیر، نقش حوزه های علمیه در ارتقای علوم مختلف و... پرداخته است که ماحصل این گفتوگو را در ادامه می خوانید:
* نقش حوزه علمیه در هدایت دین و جامعه چیست؟
در خصوص نقش حوزه های علمیه در هدایت دینی جامعه: در عصر غیبت، مقام تشریع و مرجعیت دینی و محوریت نظام علمی و آموزشی و تبلیغی به توقیع مبارک حضرت ولیعصر عج از جمله حدیث شریف اَمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعوُا فیها اِلی رُواةِ حَدیثِنا، فَاِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیْکُمْ وَاَنَا حُجَّةُ اللّهِ عَلَیْهِمْ؛ اگه در رویدادهای زمانه، به راویان حدیث ما رجوع کنید. آنان، حجت من بر شمایند و من، حجّت خدا بر آنانم و سایر احادیث وارده به غیرمعصوم یعنی فقهای جامه الشرایط واگذار شده و از همینجا سازمان روحانیت شکل گرفته و در حوزههای علمیه، تبلور یافته است.
در این عصر (یعنی غیبت امام ) نیاز به تلاش علمی محسوستر است؛ چون وارد دورهای جدید میشویم که نقطه اتصال تلاشهای علمی عصر حضور و عصر غیبت است و از همینجا مهمترین نهاد آموزش اسلامی، یعنی حوزه علمیه با شکل جدیدی تحت اشراف سازمان روحانیت پدید میآید. در واقع، هدف اصلی حوزه و روحانیت، آسان نمودن انتقال از عصر حضور به عصر غیبت بوده و علمای شیعه کوشیدهاند بار امانت بزرگی را که حضرت ولی عصر و سایر ائمه علیهم صلوات الله بر دوش آنها گذاشته بودند به منزل مقصود برسانند.
از رسالتهای بزرگ حوزههای شیعی، شناساندن و ابلاغ مکتب اهل بیت است. رسالتی که عالمان زمان شناس شیعی در دورانهای گوناگون، آن را پاس داشتهاند.
از جمله پاسداشتها، روشنگریهایی است که درباره عناصر و آموزههای حماسهآفرین آن انجام دادهاند. دفاع از ارزشها و اصول مکتب اهل بیت و پاسخهای در خور به شبهه های پدید آمده از سوی مخالفان و... در کارنامه علمای روشن اندیش، بیان گر مرزبانی و تعهد راستین آنان در طول تاریخ تشیع است.
عالمان شیعی، با پیروی از رسول گرامی اسلامی، بسان طبیب دوّار به میان مردم میرفتند و به درمان بیماریهای روحی و فکری میپرداختند و آنان را به اصولی رهنمون میشدند که در مکتب اهل بیت پیریزی شده بود.
در راه ابلاغ مکتب اهل بیت و رساندن پیام آن، از شبهه شبههافکنان، هراسی به دل راه نمیدادند، بلکه با پاسخهای دقیق، علمی، فنی و راهگشا، گشایشی برای شیعه پدید میآوردند.
لذا اولویت حوزههای علمیه تبلیغ است. که بخشی از هدایت گری جامعه بوده و در طی این ۱۴۰۰ سال حوزه های علمیه وظیفه هدایتگری را به خوبی انجام دادند ، اگر چه در همهی دورهها این جور بوده، اما در دورهی ما بالخصوص مضاعف است این اهمیت. برای اینکه در دورهی ما یک اتفاقی افتاده است که در طول بیش از هزار سال از صدر اسلام چنین اتفاقی نیفتاده بود، و آن حاکمیت اسلام بود. تشکیل سازمان سیاسی مدیریت کشور در شکل محتوای اسلامی این سابقه ندارد.
* حوزه های علمیه در ارتقای علوم مختلف چه نقشی داشته است؟
یکی از مهمترین جنبههای تأثیرگذاری حوزه، تأکید بر «تفکر و پرسشگری» است لذا حوزه های علمیه در ارتقای علوم مختلف بواسطه تاکید بر تفکر و پرسشگری دارای نقش هستند.
حوزه علمیه قم، در طول این یک قرن، نسلی از متفکران و پژوهشگران را تربیت کرده است که در زمینههای مختلف علمی از علوم دینی و فقه گرفته تا فلسفه، ادبیات، تاریخ، حقوق، علوم سیاسی و حتی علوم تجربی، حضوری فعال داشتهاند. این فارغالتحصیلان، با کولهباری از دانش دینی و درک عمیق از مسائل جامعه، توانستهاند پلی میان سنت و مدرنیته ایجاد کنند و در دانشگاهها، مراکز پژوهشی و نهادهای فرهنگی کشور، به ایفای نقش بپردازند.
ضمن اینکه ساختارهای آموزشی و پژوهشی سنتی در حوزه، نیازمند بازنگری و بهروزرسانی است تا بتواند پاسخگوی نیازهای علمی و پژوهشی جامعه امروز باشد.
حوزه علمیه قم در حفظ و تقویت زبان فارسی نیز تأثیرگذار بوده است. نگارش متون علمی و دینی به زبان فارسی، انتشار کتب و نشریات، و آموزش زبان فارسی به طلاب خارجی از جمله فعالیتهایی بوده که به غنای زبان فارسی کمک کرده است.
در مجموع، حوزه علمیه قم تنها یک مرکز آموزشی نیست، بلکه یک نهاد تحولآفرین است که در عرصههای مختلف علمی، فرهنگی و اجتماعی نقش داشته است.
* مهم ترین دستاورد حوزه های علمیه در ۱۰۰ سال اخیر چه بوده است؟
در ضمن پاسخ به سوالات قبلی به بخشی از دستاوردهای حوزه های علمیه در سده اخیر اشاره شده اما به نظر بنده علاوه بر دستاوردهای فوق ، اشاعه مکتب اهل البیت (ع) در جهان و معرفی اسلام واقعی تا جایی که امروز از ۱۲۰ کشور جهان طلبه در حوزه علمیه قم در حال تحصیل و کوشش علمی هستند.
و مهمتر اینکه خواستگاه انقلاب اسلامی از حوزه علمیه قم بوده و انقلاب بخشی از محصول حوزه علمیه قم است.
روحانیت، در نهضت های ضد استعماری کشور و همچنین بنیاد انقلاب سهمی بسزا داشت و در زمان اوج قیام و آغاز انقلاب، نقش آن عینیتر و ملموستر شد.
مقام معظم رهبری در سخنانی به نقش روحانیت در وقوع و پس از پیروزی انقلاب پرداخته و فرمودند :در جنبشهای صد سالهی اخیر، تحریفگران کوشیدهاند که نقش روحانیت را در نهضتها، کمرنگ نشان دهند و در مواردی، با سکوت و اغماض و یا تحریف و سوء برداشت، از حضور و عمل سیاسی علما و روحانیت، عبور کنند. این حادثه، در مورد انقلاب اسلامی ایران نیز پیشبینی میشود. از همان آغاز، رگههایی از آن هویدا بود و شاید در آینده، توسعه و گسترش پیدا کند.
مقام معظم رهبری در بیاناتی در این زمینه چنین فرمودهاند: «نقش روحانیون در این انقلاب، چیز غیرقابل انکاری است. هیچ کس هم تاکنون، این نقش را انکار نکرده است. البته، برای انکار کردن، دیر نشده است!
دستهای تحریف، در جا به جای تاریخ ما، از اول تا حالا، دخالت و اعمال نظر و اعمال نفوذ کردهاند. در این قضیه هم هیچ بعید نیست که روزی، یک عده آدمهایی پیدا بشوند، بنویسند و بگویند که جامعهی علمی اسلامی و روحانیت اسلام، در این انقلاب نقش و تاثیری نداشتهاند.
لذا مهم ترین دستاورد حوزه های علمیه در ۱۰۰ سال اخیر شکل گیری نهضت های ضد استعماری بالاخص شکل گیری انقلاب اسلامی به رهبری یک مرجع تقلید بزرگ یعنی حضرت امام ره بوده است؛ که وقوع این انقلاب تحول بزرگی در جهان محسوب می گردد.
گفتگو: فاطمه رحیم زاده
نظر شما