به گزارش خبرگزاری حوزه، در سالهای اخیر، تولیدات مناسبتی بهویژه در ایام محرم، بیش از پیش مورد توجه مخاطبان قرار گرفته و نیاز به روایتهای نو و دقیق از مفاهیم عاشورایی، احساس میشود. سریال «آلا» با رویکردی متفاوت به این عرصه ورود کرده و تلاش داشته است تا مفاهیم دینی و ارزشی را در بستری دراماتیک، خانوادگی و ملموس برای مخاطب امروز بازگو کند.
مصطفی علمیفرد، تهیهکننده باسابقه تلویزیون و سینما که پیشتر نیز در تولید آثار مناسبتی و اعتقادی فعال بوده، این بار با «آلا» کوشیده تا ساختاری چندلایه را شکل دهد؛ اثری که هم با دغدغههای فرهنگی گره خورده و هم در پی ارتباط گرفتن با نسل جدید از طریق روایتهای خانوادگی است. این سریال در کنار بهرهگیری از ظرفیت هنری کارگردان و بازیگران، نگاه تازهای به پیوند انسان معاصر با مفاهیم ابدی عاشورا دارد.
رسانه رسمی حوزه پیرامون شکلگیری، ویژگیهای محتوایی و اهداف این مجموعه با مصطفی علمیفرد، تهیه کننده این سریال به گفتوگویی مفصل نشسته که در ادامه با آن همراه میشویم.
* ایده اولیه سریال «آلا» چگونه شکل گرفت و دغدغه محوری شما به عنوان تهیهکننده در ورود به این پروژه چه بود؟
نخستین جرقه تولید سریال «آلا» از یک دغدغه فرهنگی و اجتماعی ریشهدار ناشی شد؛ در سالهای اخیر، موضوع فرزندآوری به یکی از سیاستهای کلان و اولویتدار کشور تبدیل شده است. این مسئله هم در سطح برنامهریزیهای ملی مورد تأکید قرار گرفته و هم دولت در جهت ترویج فرزندآوری تمهیداتی را برای خانوادهها پیشبینی کرده است. در این میان، رسانه ملی بهعنوان یکی از نهادهای فرهنگی مؤثر، وظیفه خود میدانست در این مسیر نقش فعالی ایفا کند. بنابراین، تصمیم گرفته شد تا تولیداتی در این زمینه طراحی و پیادهسازی شود.
از جمله این طرحها، سریال «آلا» بود که با محوریت درمان ناباروری، امید به زندگی و تشویق به فرزندآوری شکل گرفت. ایده اولیه این سریال برگرفته از فعالیتهای موسسه رویان و تجربیات درمانی مراکز ناباروری در کشور بود. ما خواستیم یک قصه اجتماعی طراحی کنیم که هم الهامگرفته از واقعیت باشد و هم با قدرت رسانه بتواند مخاطب را به فکر و واکنش وادارد.
* در مسیر طرح و تولید سریال «آلا»، مهمترین اولویتی که برای شما به عنوان تهیهکننده مد نظر بود چه بود؟ آیا پاسخ به نیاز روز جامعه مطرح بود یا دغدغهای فراتر از آن را دنبال میکردید؟
قطعاً پاسخگویی به نیازهای روز جامعه و همچنین همراهی با دغدغههای عمومی یکی از اولویتهای اصلی در طراحی و تولید این سریال بود، اما فراتر از آن، ما به دنبال ارائه راهکار و امید به زوجهایی بودیم که با مشکل ناباروری مواجه هستند.
نکته مهم این است که بسیاری از خانوادهها در نقاط مختلف کشور، بهویژه در شهرها و روستاهای کوچک، نهتنها به امکانات درمانی مناسب دسترسی ندارند، بلکه حتی از وجود چنین خدماتی در کشور نیز آگاهی ندارند.
هدف اصلی ما این بود که از طریق یک روایت داستانی قابلفهم و تأثیرگذار، به آنها نشان دهیم که در داخل ایران متخصصان توانمندی هستند که میتوانند این معضل را درمان کنند. در واقع، «آلا» تلاشی است برای امیدبخشی و اطلاعرسانی درباره توانمندیهای داخلی در حوزه پزشکی و درمان ناباروری.
* این سریال چه رویکردی نسبت به مفاهیم دینی، سبک زندگی اسلامی و ارزشهای معنوی اتخاذ کرده است؟ آیا در بستر قصه، مخاطب با این مفاهیم مواجه خواهد شد؟
بله، مفاهیم دینی و عناصر سبک زندگی اسلامی در تار و پود روایت سریال تنیده شده است. اساساً وقتی درباره خانواده، تحکیم بنیان آن، فرزندآوری و روابط انسانی صحبت میکنیم، عملاً وارد حوزههایی میشویم که پیوند عمیقی با مبانی دینی ما دارند.
بهعنوان مثال، ما در سریال «آلا» نهتنها به درمان ناباروری اشاره کردیم، بلکه موضوعات حساسی نظیر اهدای جنین، رحم جایگزین و مسائل شرعی پیرامون آن را نیز مطرح کردیم.
تمامی این مسائل با ارجاع به منابع فقهی و با رعایت چارچوبهای دینی در فیلمنامه گنجانده شدهاند. سعی ما بر آن بود که روایت قصه، نهتنها در خدمت ارزشهای اخلاقی باشد، بلکه تأکیدی دوباره بر توانمندی دین برای پاسخ به مسائل نوپدید در زندگی انسان مدرن نیز ارائه دهد.
* در فرایند نگارش فیلمنامه و طراحی داستان، از مشاورههای فقهی و دینی استفاده شد؟ این همکاریها در چه حوزههایی خود را نشان داد؟
بله، از همان ابتدای شکلگیری قصه تا مرحله نهایی فیلمنامه، استفاده از مشاورههای دینی، فقهی و حتی حقوقی بهعنوان یک ضرورت در نظر گرفته شد؛ چراکه موضوعاتی مثل بانک اسپرم، رحم اجارهای یا اهدای جنین، نهتنها از منظر پزشکی و علمی پیچیدگی دارند، بلکه دارای بار فقهی و شرعی قابلتوجهی نیز هستند.
این مباحث در برخی موارد نیازمند فتاوای صریح و مستند از مراجع دینی هستند. خوشبختانه در کشور ما این بستر فراهم است و فقه شیعه برای بسیاری از این مسائل پاسخهایی روشن دارد. ما نیز با بهرهگیری از مشاوران حوزوی و متخصصان فقه و حقوق، تلاش کردیم فیلمنامهای منطبق بر مبانی دینی و قابل دفاع از حیث شرعی تولید کنیم.
* در سریال «آلا» شاهد هستیم که زن مسلمان ایرانی، نهتنها در خانواده، بلکه در جامعه نیز نقشآفرین است. این تصویرسازی چه هدفی را دنبال میکند؟
یکی از اهداف محوری سریال، ارائه تصویری واقعی و قابلقبول از زن مسلمان ایرانی در بستر جامعه امروز است. ما سعی کردیم زنان را در نقشهایی ببینیم که هم با حفظ ارزشهای اخلاقی و دینی، حضور مؤثری در اجتماع دارند.
کاراکتر اصلی ما، دکتر «هدی زدی»، نمادی از این زن مسلمان است؛ زنی تحصیلکرده، متعهد، دارای خانوادهای منسجم و باورمند به ارزشهای دینی. او با تکیه بر دانش و ایمان، نقش فعالی در درمان بیماران نابارور ایفا میکند و کمک به همنوع را وظیفه انسانی و دینی خود میداند.
در لایههای دیگر قصه نیز شاهد شخصیتهایی هستیم که در بسترهای اجتماعی مختلف، چنین نگرشی را بازتاب میدهند. هدف ما تأکید بر این نکته است که زن مسلمان ایرانی، نهتنها میتواند بلکه باید در متن جامعه حضور داشته باشد و همزمان، پاسدار ارزشهای اخلاقی باقی بماند.
* به نظر شما چنین سریالی تا چه اندازه میتواند اثرگذاری اجتماعی داشته باشد، بهویژه در زمینه تغییر نگرش نسبت به درمان ناباروری و جایگاه خانواده؟
من اعتقاد دارم سریالهایی از این دست، اگر با دقت، تحقیق و صداقت ساخته شوند، میتوانند نقشی مؤثر در اصلاح نگرش جامعه داشته باشند.
ناباروری، موضوعی است که متأسفانه همچنان با تابوهای اجتماعی همراه است. بسیاری از خانوادهها از ترس قضاوت یا برچسب، از درمان فاصله میگیرند یا حتی بهطور کلی آن را پنهان میکنند. وقتی ما در یک سریال داستانی، با زبان درام و مبتنی بر تجربههای واقعی، به این مسائل میپردازیم، در واقع داریم به خانوادهها اعتماد میدهیم و راهکار نشان میدهیم.
از سوی دیگر، پرداختن به نقش خانواده، معنویت، امید و ایمان، میتواند باعث تحکیم بنیان خانواده در جامعه شود؛ و این همان رسالتی است که رسانه باید بر دوش بگیرد.
* در سریال «آلا» شاهد کاراکترهایی هستیم که از عمق باورهای دینی و ارتباط معنوی با خداوند الهام میگیرند. این نگاه چگونه در روایت و شخصیتپردازی پیاده شده است؟
در سریال «آلا» تلاش شده است که لایههای معنوی و اعتقادی شخصیتها نهتنها در سطح روایت بلکه در عمق شخصیتپردازی لحاظ شود. بهعنوان مثال، شخصیت «آسیه» که یکی از کاراکترهای محوری قصه است، در بستر موضوعی حساس مانند رحم جایگزین قرار دارد. اما آنچه این شخصیت را از یک موقعیت صرفاً پزشکی فراتر میبرد، نوع ارتباط او با مفاهیم دینی و باورهای درونیاش است.
این رابطه با خدای خود و همچنین واکنشهایش نسبت به ارزشهای دینی، در سیر داستان بهگونهای طراحی شده که مخاطب بتواند پیوند عاطفی و فکری با او برقرار کند. این نگاه در بسیاری از کاراکترهای دیگر نیز جریان دارد. تلاش شده حتی شخصیتهای خاکستری نیز واجد زمینههای تحول اخلاقی و معنوی باشند، به نحوی که در طول قصه، سیر بازگشت یا تقویت باورهای دینی در آنها به شکل ملموس دیده شود.
* سریال «آلا» چگونه به بحرانهای اخلاقی نسل جوان پرداخته و آیا تلاشی برای ایجاد آشتی میان سنت و مدرنیته در آن صورت گرفته است؟
پرداختن به چالشهای اخلاقی نسل جوان و تقابل یا تعامل آنها با نسل پیشین، یکی از تمهای محوری در برخی از اپیزودهای سریال «آلا»ست. ما در سه داستان فرعی بهصورت ویژه این تقابل سنت و مدرنیته را بررسی کردهایم. در دو مورد از این داستانها، نهایتاً جوانان با درک عمیقتری از خانواده، ارزشهای سنتی و ریشههای فرهنگی خود، به نوعی بازگشت و همگرایی پیدا میکنند. در داستان سوم، اتفاقاً به یکی از نقاط ضعف سنت نیز پرداخته شده و تلاش شده نشان داده شود که حتی سنت، اگر با زمانه هماهنگ نشود، ممکن است به مانعی برای رشد تبدیل شود.
در مجموع، تلاش سریال آن بوده که نگاهی متعادل و عقلانی میان گذشته و حال برقرار کند و نشان دهد که اخلاقمداری، فارغ از شکل ظاهری سنت یا مدرنیته، یک اصل پایدار در زندگی انسان امروز است. هدف این بوده که مخاطب جوان احساس نکند ارزشهای دینی و اخلاقی مانعی در برابر پیشرفت هستند، بلکه آنها را راهنما و پشتوانه رشد بداند.
* استفاده از نمادهای دینی مانند نماز، حجاب، دعا و صداقت، چه جایگاهی در طراحی شخصیتها و ساختار روایی سریال داشته است؟
استفاده از نمادهای دینی، نه بهعنوان عناصر تزئینی، بلکه بهعنوان مؤلفههای ساختاری در شخصیتپردازی لحاظ شده است.
ما در طراحی شخصیتها، بهویژه کاراکترهای مثبت، سعی کردیم این نشانهها را بهشکل طبیعی و درونزا در داستان بگنجانیم. حتی شخصیتهای خاکستری که در طول قصه دچار تحول میشوند، نشانههایی از این بازگشت اخلاقی و دینی را در رفتار و گفتار خود نشان میدهند.
برای مثال، رفتارهایی مانند صداقت، توکل، احترام به والدین، رعایت حجاب، انجام عبادات و رعایت حقالناس در روند قصه بهطور مستمر دیده میشود.
اعتقاد ما این است که رسانهای که مسئولیت فرهنگی دارد، نمیتواند نسبت به انتقال این نشانهها بیتفاوت باشد. اینها الگوسازیهایی هستند که باید با دقت و ظرافت به مخاطب منتقل شوند تا نه تنها باورپذیر، بلکه الهامبخش هم باشند.
* سریال «آلا» چه دیدگاهی نسبت به نقش زنان در جامعه ارائه میدهد، بهویژه با توجه به تصویری که از زنان متعهد، متخصص و دیندار در آن ترسیم شده است؟
در این سریال، ما زنان را بهعنوان بازیگران اصلی و تصمیمساز در روند داستان وارد کردهایم؛ زنانی که نه در حاشیه، بلکه در متن تحولات اجتماعی، خانوادگی و حتی علمی قرار دارند. شخصیتهایی مانند دکتر «هدی زدی» یا «آسیه» نمایندگان این رویکرد هستند. دکتر زدی، زنی متخصص، متدین، مسئول و موفق در عرصه علم پزشکی است، اما در عین حال، ارتباط عمیقی با خانواده و اعتقادات خود دارد.
آسیه نیز در جایگاه مادری بالقوه، با فداکاری و باور قلبی به کمک دیگران میآید. این الگوها نشان میدهد که زن مسلمان ایرانی میتواند در جامعه فعال باشد، تصمیمسازی کند، اثرگذار باشد و در عین حال، از اصول اخلاقی و دینی خود فاصله نگیرد. هدف ما این بوده که تعادل و هارمونی میان مسئولیتهای خانوادگی و اجتماعی زنان را به تصویر بکشیم.
* تا چه اندازه رعایت ملاحظات شرعی و حقوقی در پرداختن به موضوعات حساس مانند رحم اجارهای و اهدای جنین، برای تیم تولید اهمیت داشته است؟
این مسئله یکی از مهمترین دغدغههای ما در روند تولید بود. موضوعاتی مانند رحم جایگزین، اهدای جنین، بانک اسپرم و سایر شیوههای نوین درمان ناباروری، دارای ابعاد پیچیده شرعی، فقهی و حتی حقوقی هستند. در نتیجه، ما از همان آغاز تصمیم گرفتیم که حتماً از مشاوران مذهبی، فقهی و قضایی بهره بگیریم. بهویژه برای مسائلی که هنوز در جامعه با حساسیتهای زیادی روبرو هستند، ضرورت داشت که روایت ما مبتنی بر مستندات و فتاوای معتبر باشد. به همین دلیل، همکاری تنگاتنگی با نهادهای علمی و فقهی برقرار شد تا هم فیلمنامه دچار خطای محتوایی نشود و هم احترام به باورهای مخاطب حفظ شود.
خوشبختانه در کشور ما نهادهایی چون موسسه رویان و مراکز تحقیقاتی معتبر هستند که چنین تجربیات علمی و دینی را در کنار هم گرد آوردهاند.
* در پایان اگر بخواهید مهمترین پیام دینی سریال «آلا» را در یک جمله خلاصه کنید، آن پیام چیست؟
اگر بخواهم فقط یک پیام اصلی را از دل این سریال بیرون بکشم، آن پیام بیتردید «امید» است.
امید عنصری است که در دین ما جایگاهی بسیار بنیادین دارد. انسان ناامید از رحمت خداوند، از نظر شرعی نیز در وضعیت خطرناکی قرار دارد. ما در سریال «آلا» تلاش کردیم این مفهوم را در تمام سطوح بازتاب دهیم؛ چه در زندگی شخصی شخصیتها، چه در روند درمانیشان، چه در روابط خانوادگی و حتی در مواجهه آنها با جامعه.
پیام ما به مخاطب این است که حتی در سختترین شرایط، راهی برای امید وجود دارد؛ اگر به خدا توکل کنیم، اگر به علم اعتماد داشته باشیم و اگر به همدیگر دست یاری بدهیم. امید، ریشهای است که زندگی را از درون زنده نگه میدارد.
انتهای پیام
نظر شما