به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین رفیعی در یکی از سخنرانی ها به «موضوع اکرام گروه و افراد بر اساس روایات» پرداختند که تقدیم شما فرهیختگان می شود.
بسماللهالرحمنالرحیم، در متون روایی ما، نسبت به بزرگداشت، تکریم و احترام به برخی امور تأکید فراوانی شده است. من تعدادی از این موارد را یادداشت کردهام و اکنون برایتان نقل میکنم.
عزیزانی که اهل مطالعه هستند، اگر تمایل داشتند، میتوانند این موارد را با جستوجوی واژه «أَکرِموا» در منابع روایی پیدا کنند؛ «اکرِموا» به معنای بزرگ داشتن، محترم شمردن و تکریم کردن است.
* چه کسانی را باید مورد اکرام قرار دهیم؟
عنوان بحث ما بررسی مواردی که باید مورد تکریم قرار گیرند را شامل می شود.
* تکریم علما
نخستین مورد، تکریم علما است. در روایات ما تأکید شده است که علما را اکرام کنید؛ یعنی عالمان دین و دانشمندان را بزرگ بدارید.
تکریم عالم و احترام به دانشمندان آثار وضعی در زندگی انسان دارد، همانطور که اهانت به عالم، غیبت پشت سر علما، تخریب جایگاه آنان، شایعهسازی و فضاسازی منفی علیه ایشان نیز آثار زیانباری برای انسان بهدنبال دارد. «اکرِموا العُلَماء»؛ یعنی برخاستن برای عالم، حرمت نهادن به نام و جایگاه او، و شنیدن سخنانش. این موضوع جای سخن فراوان دارد، اما از آن میگذرم تا به بحث اصلی برسم.
* تکریم همسایه
مورد دوم، تکریم همسایه است.
در روایات آمده است که «اکرِموا الجار»؛ همسایه خود را تکریم کنید.
اکرام همسایه چند بُعد دارد:
اگر بیمار شد، از او عیادت کنید
اگر از دنیا رفت، در تشییع جنازهاش شرکت کنید
اگر از شما قرض خواست، کمکش کنید
اگر دچار مصیبت شد، به او تسلیت بگویید
و نیز خانه خود را بلندتر از خانه همسایه نسازید تا مانع نور و هوای خانهاش نشوید.
متأسفانه امروزه در سبک ساختوسازهای شهری این اصول رعایت نمیشود. معماری ما از الگوی اسلامی فاصله گرفته و کاملاً غربی شده است؛ حتی در بسیاری از کشورهای غربی نیز مانند ما بهصورت فشرده و بدون رعایت حریمها خانهسازی نمیکنند.
متن روایت چنین میفرماید: ساختمان خود را بلندتر از ساختمان همسایه مساز.
این موضوع مهم است و شهرداریها نیز باید نسبت به آن توجه داشته باشند.
احترام به همسایه سنت است و همه شما شنیدهاید که اکرام همسایه واجب است.
البته هر نوع اکرامی باید متناسب با موضوع آن باشد؛ مثلاً تکریم عالم به این است که به سخنش گوش فرا دهید، و تکریم همسایه به این است که او را آزار ندهید؛ نه با صدای ناهنجار ماشین، نه با سر و صدای فرزندان، و نه با ریختن نخاله ساختمانی مقابل در خانهاش.
متأسفانه برخی حتی حرمت همسایه را رعایت نمیکنند، درحالیکه این موضوع بهصراحت در متن روایت آمده است.
* تکریم فرزندان
مورد سوم، تکریم فرزندان است. به فرزندان خود احترام بگذارید. اکنون که در جلسه ما جوانان نیز حضور دارند، اعم از پسران و دختران، باید این نکته را نیز مد نظر قرار دهیم.
ما از فرزندان میخواهیم که به والدین خود احترام بگذارند، اما لازم است که از طرف دیگر نیز سخن گفته شود. پیامبر خدا (صلیاللهعلیهوآله) فرمودند: «اکرِموا اولادَکُم و احسِنوا آدابَهم یَغفِر لَکُم»؛ فرزندی که مورد اکرام قرار گیرد و آداب نیکو به او آموخته شود، موجب آمرزش الهی برای پدر خواهد بود.
نخستین گام در اکرام فرزند این است که هنگام تولد، نامی نیکو برایش انتخاب شود.
کودک که خود اختیار انتخاب نام ندارد، بنابراین والدین باید از انتخاب اسامی ناهنجار و بیمعنا که از منابع نامعتبر برگرفته شدهاند پرهیز کنند.
نام اهلبیت علیهمالسلام مایه برکت در خانه است. امام موسی بن جعفر (علیهالسلام) سه دختر با نام فاطمه داشت.
تمام امامان ما فرزندانی با نام فاطمه داشتهاند، چنانکه امام حسین (علیهالسلام) سه پسر با نام علی داشت.
با این حال، متأسفانه برخی افراد مذهبی نیز گاه فریب خورده و به دنبال اسامی ایرانی یا غیرمتعارف میروند که منشأ آنها مشخص نیست.
باید اسامی اهلبیت احیا شود. شخصی خدمت پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) رسید و گفت: «یا رسولالله، فرزندی به من عطا شده است؛ چه نامی برایش بگذارم؟»
حضرت فرمودند: «أحبّ الاسماءِ إلیَّ حَمزَة»؛ محبوبترین نام نزد من حمزه است.
از اینرو حمزه عموی پیامبر (ص) نامی بزرگ و محبوب بود.
بالاترین شکل اکرام فرزند آن است که لقمه حرام به او ندهید.
لقمهای که با ربا، رشوه یا مالی که خمس آن پرداخت نشده تهیه شده باشد، اثرات منفی در آینده فرزند خواهد داشت.
همچنین در خانه از فحاشی، تندی و بداخلاقی پرهیز شود و فرزند به آداب اسلامی آموخته شود.
* تکریم مهمان
مورد چهارم، تکریم مهمان است. در جادهها تابلوهایی نصب شده است که مسیر حرمهایی مانند جمکران یا آستان حضرت معصومه را نشان میدهند.
این تابلوها نقش راهنما دارند. در روایت آمده است: «الضیف دلیل الجنة»؛ مهمان راهنمای بهشت است. یعنی کسی که در دنیا به مهمان احترام و اکرام کند، در قیامت زودتر راه بهشت را خواهد یافت.
این نکته بسیار شگفتانگیز است. همه انسانها از دریافت هدیه خوشحال میشوند؛ خواه برای فرزند یا همسرشان باشد، حتی اگر یک شاخه گل باشد.
حال اگر خداوند بخواهد به بندهای هدیهای بدهد، آن هدیه چیست؟ در روایت آمده است: «إذا أرادَ اللهُ بعبدٍ خیرًا، أهدی إلیه ضیفًا»؛ هنگامیکه خدا بخواهد به بندهای لطف کند، مهمانی را برایش میفرستد. چرا؟
چون مهمان، بلا را از خانه دور میکند و برکت را به آن وارد میسازد.
در روایتی از امیرالمؤمنین (علیهالسلام) آمده است که ایشان از اینکه هفت روز بود مهمانی به خانهشان نیامده بود، اندوهگین بودند و فرمودند: «نمیدانم چه کردهام که خانهام از حضور مهمان بیبهره مانده است.» این نشان میدهد که مهمان لطف الهی است.
* تکریم بزرگان قوم
مورد پنجم، تکریم بزرگان قوم است: «اکرِموا شریفَ کلِّ قوم»؛ بزرگ هر قوم را محترم بشمارید.
مثلاً اگر وارد روستایی میشوید، به رئیس روستا، کدخدا یا افراد کهنسال احترام بگذارید. رسول خدا (صلیاللهعلیهوآله) در مسجد بودند. زنی از میان اسرا که در جنگی گرفته شده بود فریاد زد. پیامبر ایستادند و پرسیدند: «چه میخواهی؟» زن گفت: «یا رسولالله، من دختر حاتم طائی هستم و قبیله ما در جنگ مغلوب شده و ما اسیر گشتیم.»
حضرت فرمودند: «او را آزاد کنید، زیرا پدرش مردی کریم و بزرگوار بود.» با اینکه حاتم مسلمان نشد و به دین اسلام ایمان نیاورد و در حال کفر از دنیا رفت، اما بهواسطه بزرگواریاش و احترام به جایگاه او، دخترش مورد احترام پیامبر قرار گرفت و آزاد شد.
* تکریم نَفس
مورد ششم، تکریم نفس است: «اکرِموا أنفسَکُم»؛ خودتان را نیز گرامی بدارید. کسی که اقدام به خودکشی میکند، در واقع حرمت خود را زیر پا گذاشته است.
کسی که به جسم خود آسیب وارد میکند، یا گرفتار اعتیاد میشود، به خویشتن لطمه زده است. انسان حق ندارد این جسم سالم و زیبا را با دود، مواد مخدر و خودکشی نابود کند.
هرچند برخی از این رفتارها ممکن است بهظاهر در دایره حرمت شرعی قرار نگیرند، اما از منظر کرامت انسانی، خلاف شأن انسان هستند. چرا که خداوند انسان را با کرامت آفریده است. در قرآن میفرماید: «و لقد کرّمنا بنی آدم»؛ ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم.
* تکریم امامزادگان
هفتمین مورد، تکریم امامزادگان است.
هفتمین مورد، تکریم امامزادگان است. برخی امامزادگان نامشان در منابع تاریخی آمده اما مکان دقیق دفن و زمان تولد و وفات آنها مشخص نیست، مانند حسین بن علی بن محمد و حضرت علی بن جعفر که محل دفنشان در منابع مختلف قم، مدینه و سمنان ذکر شده است.
دستهای دیگر از امامزادگان محل دفنشان مشخص است اما تاریخ تولد یا وفاتشان معلوم نیست، مانند حضرت عبدالعظیم حسنی که در شهر ری دفن شده و مورد تأیید امامان معصوم است، اما تاریخ ولادت و وفات ایشان دقیقاً ثبت نشده است.
در این موارد میتوان روزی نمادین برای بزرگداشت آنها انتخاب کرد زیرا قطعاً در روزی به دنیا آمده و در روزی نیز از دنیا رفتهاند. حتی درباره بیشتر امامان معصوم بهجز امام حسین علیه السلام و امیرالمؤمنین علی علیه السلام اختلافنظر در تاریخ شهادت وجود دارد، مانند امام حسن مجتبی علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها.
اگر امامزادهای مقام و محل دفن مشخص داشته باشد و امامان معصوم درباره او سخن گفته باشند، اما تاریخ دقیق تولد یا وفاتش معلوم نباشد، میتوان روزی برای بزرگداشتش تعیین کرد.
مقام معظم رهبری نیز درباره حضرت امالبنین و حضرت عبدالعظیم گفتهاند که مانعی برای انتخاب روز بزرگداشت وجود ندارد.
حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها نیز در همین دستهاند و روز اول ذیالقعده بهعنوان روز تولد و بزرگداشت ایشان اختصاص یافته است.
همچنین دستهای از امامزادگان هم محل دفن و هم تاریخ وفاتشان مشخص است مانند حضرت ابوالفضل العباس و علیاکبر علیها السلام.
برخی امامزادگان نیز علاوه بر این ویژگیها، مقام شهادت دارند و شهید محسوب میشوند.
* تکریم و احترام نسبت به حضرت معصومه (سلاماللهعلیها)
حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها دارای ویژگیهای برجستهای چون ولایتمداری و ولایتپذیری است و هجرت ایشان به ایران به عشق برادرشان امام رضا علیه السلام صورت گرفته است. چهار امام معصوم زیارت ایشان را سفارش کردهاند.
زیارتنامهای که از امام رضا (علیهالسلام) برای حضرت معصومه (سلاماللهعلیها) نقل شده، بسیار پرمحتواست. در این زیارتنامه، ده دعای پرمغز و سرشار از معنا آمده است و تمامی فرازهای آن نشاندهنده عظمت شخصیت حضرت فاطمه معصومه (سلاماللهعلیها) است.
تکریم و احترام نسبت به حضرت معصومه (سلاماللهعلیها) جایگاهی ویژه دارد.
اگرچه در مکانهایی مانند نجف و کربلا، حرم امیرالمؤمنین (علیهالسلام) و امام حسین (علیهالسلام) قرار دارد، یا در مشهد حرم امام رضا (علیهالسلام) واقع است، اما در میان امامزادگان، نمونهای همانند قم وجود ندارد. این امر بینظیر است که در جوار یک امامزاده، چنین تعداد زیادی از علما و مراجع بزرگ تربیت یافتهاند.
در اینباره، میتوان به شخصیتهایی مانند مرحوم آیتالله سید صدرالدین صدر، مرحوم آیتالله شیخ عبدالکریم حائری، و آیتاللهالعظمی سید محمدتقی خوانساری اشاره کرد که در جوار حرم مطهر دفن شدهاند.
مراجع دیگری نیز همچون امام خمینی (ره) و آیتاللهالعظمی مرعشی نجفی در همین مکان مبارک سکونت داشتند. خود مرحوم آیتالله مرعشی نجفی فرمودهاند: «شصتونه سال، من اولین زائر حرم حضرت معصومه بودم. آن روزها مستأجر بودم، خانهای نداشتم. در خیابان آذر زندگی میکردم. روزی همسرم برای شستن لباسها به حیاط رفت. صاحبخانه بهشدت با او برخورد کرد و گفت چاه خانه پر میشود. من بسیار ناراحت شدم. به حرم حضرت معصومه رفتم و عرض کردم: بانوی بزرگوار، من به خاطر شما به قم آمدهام. روا نیست که تحقیر شوم.»
ایشان میفرمایند: «دو روز بعد، پسرعمویی از تهران آمد و شصت تومان پول آورد. گفت این پول را کسی برای شما فرستاده است. با همان مبلغ، خانهای را خریدم که تا امروز در آن زندگی میکنم و حسینیهام نیز در همانجاست.»
این ماجرا بیانگر کرامت و عظمت حضرت فاطمه معصومه (سلاماللهعلیها) است.
زمانی که قمیها، از جمله سعد بن عبدالله، خدمت امام رضا (علیهالسلام) رسیدند، امام فرمودند: «سعد! قبری از ما نزد شماست؛ آن را تکریم کنید.» سپس فرمودند: «کسی که او را زیارت کند، گویا مرا زیارت کرده است.» تنها روایتی که در آن واژه «معصومه» بهصراحت آمده، همین روایت است.
چراکه در سایر روایات از حضرت با نام «فاطمه» یا «یا عمّتی» یاد شده است، اما تنها در این روایت از ایشان به عنوان «خواهرم معصومه» یاد شده است.
* درس حضرت معصومه (س)، زندگی عفیفانه توأم با عبادت و بندگی خداست
ما باید توجه داشته باشیم که اهمیت نگاه اسلام به دختران، در همان دورهای که دختر زنده بهگور میشد، روشن است؛ خداوند در چنین زمانی به پیامبر خود، حضرت محمد (صلیاللهعلیهوآله)، دختری چون فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) عطا کرد.
پیامبر اکرم (ص) هرگاه فاطمه (س) وارد میشد، با شتاب به استقبالش میرفت و دست او را میبوسید.
دختران عزیز، به خودتان افتخار کنید. از سیره حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) و حضرت فاطمه معصومه (سلاماللهعلیها) درس بگیرید.
درسی که از زندگی حضرت معصومه (س) باید آموخت، عفاف، عبادت و بندگی خداست. ایشان تنها هفده روز در شهر قم اقامت داشتند و اکنون محل سکونتشان، «بیتالنور»، شناخته شده است. بنا بر نقل موسی بن خزرج، حضرت معصومه در تمام آن هفده روز به عبادت و بندگی مشغول بودند.
روز ورود ایشان به قم از مسیر ساوه بوده و این مسیر در منابع تاریخی ثبت شده است. نکته مهم آن است که در تمامی این نقلها، گفته شده که حضرت در حجاب کامل بودند و در هیچجا نیامده است که چهره ایشان دیده شده باشد.
خواهران گرامی، دختران بزرگوار، امروز دشمنان اسلام و این ملت، موضوع «حجاب» را هدف قرار دادهاند. البته، هر گاه این مباحث مطرح میشود، برخی میگویند: «مگر فقط همین مشکل را داریم؟» اختلاس هست، ربا هست، دزدی هست.
بله، همه اینها معضلاند و هر یک جای بررسی و پیگیری خاص خود را دارند. اما باید دانست که بدحجابی و بیحجابی معضلی است که جلوه بیرونی و اجتماعی دارد و تأثیر مستقیم بر سیمای عمومی جامعه میگذارد.
برای مثال، اگر بانکی دچار اختلاس شود، وظیفه برخورد با آن بهعهده دستگاه قضایی و محاکم دادگستری است. این موضوع تخصصی و نیازمند رسیدگی قضایی است. اما بدحجابی و بیحجابی بهعنوان منکری اجتماعی، فراگیر است و اثر آن را همگان در سطح جامعه میبینند و لمس میکنند.
در خبرها و رسانهها، مکرراً گزارشهایی منتشر میشود از افرادی که با پوشش نامناسب در برخی مناطق حضور یافتهاند.
البته، مردمان آن شهرها مردمانی متدین، سختکوش و مذهبیاند؛ زنانی که در مزارع، در شالیزارها، در کشاورزی زحمت میکشند و با عفاف و ایمان زندگی میکنند. واضح است که بسیاری از این افراد هنجارشکن، مسافرند و از جای دیگر آمدهاند.
اما مسئولان، خصوصاً در نیروی انتظامی، در برابر این پدیده شل گرفتهاند. بدحجابی به بیحجابی، و بیحجابی به عریانی منجر شده است. اگر جلوی این مسیر گرفته نشود، عوارض آن بسیار وخیم خواهد بود.
تکریم حضرت معصومه (سلاماللهعلیها) به این است که در شهری که مقام معظم رهبری بارها بر حساسیت آن تأکید فرمودهاند، حرمت حفظ شود. مسئولان فرهنگی شهر، مسئولان اجرایی و نهادهای تصمیمگیر باید دقت بیشتری داشته باشند.
* حرمت جمهوری اسلامی ایران را با حفظ ارزشهای دینی پاس بداریم
اگر دستگاههای فنی حرم دچار ایراد شوند، اغلب مردم متوجه نمیشوند و متخصصی میآید و آن را اصلاح میکند. اما اگر برق این حرم قطع شود، همه حاضرین درجا متوجه میشوند.
منکر اجتماعی نیز همینگونه است؛ برخی منکرات در خفا هستند و رسیدگی قضایی میطلبند، اما منکری چون بیحجابی در منظر عمومی است و وظیفه همگان، تذکر و برخورد در چارچوب شرع و قانون است.
بیتفاوتی در برابر این موضوع خطرناک است. اگر بیتفاوتی ادامه یابد، ساختار جامعه آسیب میبیند. کاهش آمار ازدواج، افزایش آمار طلاق، همه نشانههایی از اختلال در نظام خانواده است.
آمارهای رسمی میگویند در برخی شهرها به ازای هر سه ازدواج، یک طلاق ثبت میشود. این فاجعه است. در سال ۱۳۸۷، به ازای هر هشت ازدواج، تنها یک طلاق وجود داشت.
یکی از آقایان که در قم دفتر ازدواج دارد، میگفت: «حاجآقا، این روزها کسی برای ازدواج نمیآید.»
در کشور، حدود دوازده میلیون جوان مجرد وجود دارد. برخی میگویند: مشکل ازدواج بیکاری است، فقر است. اما نه، حتی کسانی که شغل دارند، حتی کسانی که از وضعیت مالی خوبی برخوردارند، نیز ازدواج نمیکنند. آمار فرزندآوری نیز پایین آمده است.
نگرانی من درباره آینده این کشور، بیش از همه، در حوزه فرهنگ است. مسائل اقتصادی و نظامی، هرچند مهماند، اما آنچه یک ملت را از درون زمینگیر میکند، فروپاشی فرهنگی است.
فرهنگی که اگر مبتذل شود، جامعه را از پای درمیآورد. «از ماست که بر ماست»؛ اگر از درون دچار مشکل شویم، دیگران نیازی به حمله از بیرون ندارند.
بزرگترین تکریم حضرت معصومه (سلاماللهعلیها)، برای دختران جوان، رعایت حجاب، توجه به عفاف، اهتمام به بندگی خدا و عبادت است. اگر چنین شود، رضایت حضرت معصومه (س) جلب خواهد شد.
تکریم ایشان به این نیست که تنها گلی بهدست گرفته و به کنار حرم برویم. گرچه این نیز کاری نیکوست. یا شربتی در خیابان توزیع شود؛ آن هم پسندیده است. اما تکریم حقیقی آن است که حرمت این شهر و حرمت جمهوری اسلامی ایران را با حفظ ارزشهای دینی پاس بداریم.
برای دانلود صوت اینجا را کلیک کنید
نظر شما