عمل به قرآن معیار پیشگامی امت اسلامی است

حجت‌ الاسلام والمسلمین احمد باقریان ساروی از اساتید حوزه علمیه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در ساری، با استناد به منابع روایی و قرآنی، به تبیین نکات تربیتی و معنوی چند حدیث از اهل‌بیت (ع) پرداخت.

استاد حوزه با اشاره به روایتی صحیح‌السند از امام صادق(ع) اظهار داشت: امام ششم (ع) فرمودند: «إِنَّ الْعَبْدَ لَیَدْعُو فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمَلَکَیْنِ: قَدِ اسْتَجَبْتُ لَهُ وَ لَکِنِ احْبِسُوهُ بِحَاجَتِهِ، فَإِنِّی أُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَ صَوْتَهُ. وَ إِنَّ الْعَبْدَ لَیَدْعُو فَیَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی: عَجِّلُوا لَهُ حَاجَتَهُ، فَإِنِّی أُبْغِضُ صَوْتَهُ؛ «همانا بنده‌ای دعا می‌کند و خداوند عزوجل به دو فرشته می‌فرماید: دعایش را اجابت کردم، ولی حاجتش را بازدارید، زیرا دوست دارم صدایش بشنوم. و به‌راستی بنده‌ای منافق یا غافل دعا می‌کند و خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: حاجتش را زود برآورید، زیرا از صدایش بیزارم.» (الکافی، ج۲، ص۴۸۹)

حجت‌ الاسلام والمسلمین باقریان در تفسیر این روایت با بیان اینکه تأخیر در استجابت دعا، همواره نشانه بی‌اعتنایی خداوند نیست خاطرنشان کرد: گاهی این تأخیر، نشانه محبت و دوست داشتن صدای بنده است. خداوند متعال گاهی برای آنکه بنده‌اش پیوسته با او در راز و نیاز باشد و رشته ارتباطش محکم‌تر گردد، اجابت را به تأخیر می‌اندازد.

وی با اشاره به مصلحت الهی به عنوان مهم‌ترین شرط استجابت دعا، تأکید کرد: آنچه برای ما درخواستش آسان و مطلوب به نظر می‌رسد، ممکن است در باطن به صلاح ما نباشد. قرآن کریم می‌فرماید: «... عَسَی أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَعَسَی أَنْ تُحِبُّوا شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛ بسا چیزی را خوش نمی‌دارید و آن برای شما خوب است؛ و بسا چیزی را دوست می‌دارید و آن برای شما بد است؛ و خدا می‌داند و شما نمی‌دانید.» (بقره: ۲۱۶)

استاد حوزه علمیه ابراز کرد: مؤمن خردمند، باید در دعا، تسلیم مصلحت الهی باشد و «حسبنا الله و نعم الوکیل» را سرلوحه خود قرار دهد، تأخیر در اجابت، نه تنها نباید باعث یأس شود، بلکه باید انگیزه‌ای برای تضرع بیشتر و تقویت ارتباط با معبود گردد، از این رو باید به درگاه الهی چنان خو بگیریم که حتی اگر حاجتمان برآورده نشد، از اینکه فرصتی برای مناجات یافته‌ایم، شاکر باشیم.

حجت‌ الاسلام والمسلمین باقریان تصریح کرد: مرحوم نوری (ره) در مستدرک الوسائل از امام صادق (ع) روایت آورده که امام باقر (ع) می فرماید: «کُونُوا مِنَ السَّابِقِینَ بِالْخَیْرَاتِ، وَ کُونُوا وَرَقاً لَا شَوْکَ فِیهِ؛ فَإِنَّ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ کَانُوا وَرَقاً لَا شَوْکَ فِیهِ، وَ قَدْ خِفْتُ أَنْ تَکُونُوا شَوْکاً لَا وَرَقَ فِیهِ، وَ کُونُوا دُعَاةً إِلَی رَبِّکُمْ، وَ أَدْخِلُوا النَّاسَ فِی الْإِسْلَامِ وَ لَا تُخْرِجُوهُمْ مِنْهُ، وَ کَذَلِکَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ؛ یُدْخِلُونَ النَّاسَ فِی الْإِسْلَامِ وَ لَا یُخْرِجُونَهُمْ مِنْهُ؛ از پیشی‌گیرندگان در کارهای نیک باشید و همچون گل بی‌خار باشید؛ زیرا کسانی که پیش از شما بودند، گل بی‌ خار بودند و من می‌ترسم که شما خار بی‌گل باشید! دعوت‌کنندگان به سوی پروردگارتان باشید و مردم را وارد اسلام کنید و آنان را از اسلام خارج نسازید. کسانی که پیش از شما بودند نیز اینچنین بودند؛ مردم را وارد اسلام می‌کردند و آنان را از آن خارج نمی‌ساختند.» (مستدرک الوسائل، حدیث ۱۳۹۹۷)

وی تصریح کرد: پیام اصلی این روایت شریف، فراخوانی مؤمنان به مسابقه و سبقت در همه کارهای خیر است. این فرمان تنها به عبادات فردی محدود نمی‌شود؛ بلکه گستره ‌ای وسیع از ایمان تا عمل صالح را دربرمی‌ گیرد.

استاد حوزه علمیه با استناد به آیات قرآن کریم تأکید کرد: خداوند متعال در قرآن، این سابقون در خیرات را می‌ستاید و می‌فرماید: «وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولَئِکَ الْمُقَرَّبُونَ * فِی جَنَّاتِ النَّعِیمِ؛ و پیشگامان در ایمان و عمل، همان پیشگامانند؛ آنان مقرّبان درگاه الهی‌اند در باغ ‌های پرنعمت بهشت خواهند بود.» (الواقعه: ۱۰-۱۲).و نیز در وصف بندگان ویژه خود می‌فرماید: «أُولَئِکَ یُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ وَ هُمْ لَهَا سَابِقُونَ؛ آنانند که در نیکی‌ها می‌شتابند و خود در آن پیشگامند.» (المؤمنون: ۶۱)؛ چه اینکه آیه‌ای دیگر به صراحت فرمان می‌دهد: «فَاسْتَبِقُوا الْخَیْرَاتِ...؛ پس در نیکی‌ها بر یکدیگر سبقت جویید...» (البقره: ۱۴۸).

وی با بسط مفهوم «خیرات» بیان کرد: مفهوم «خیرات» در این روایت و آیات، بسیار گسترده است. شامل همه اعمال نیک می‌شود: از عبادت و نماز و دعا گرفته تا اخلاق نیکو، رفتار شایسته، گفتار پسندیده و خدمت به خلق خدا. اسلام از ما می ‌خواهد در تمام این میدان‌ها پیشگام و سرآمد باشیم.

وی تصریح کرد: بر اساس این حدیث شریف، علاوه بر مسابقه در عمل، امام (ع) به دو ویژگی مهم دیگر اشاره می‌فرمایند:

۱. گل بی‌ خار بودن: یعنی مؤمن باید چهره‌ ای گشاده، جاذب و دلنشین داشته باشد، نه خاری که دیگران را می ‌گزارد و می‌ راند، اخلاق نیکو بزرگ‌ترین جاذبه برای دعوت به دین است.

۲. دعوت‌کننده و جذب‌کننده بودن: وظیفه ما وارد کردن مردم به اسلام است، نه خارج کردن آنان. این منطق، منطق جذب، محبت و هدایت است، نه طرد و تکفیر.

حجت ‌الاسلام باقریان تصریح کرد: خردمندی حکم می‌کند که انسان در دوران حیات و توانایی خود، شخصاً در کارهای خیر اقدام کند، اگرچه وصیت برای پس از مرگ نیز کاری پسندیده است، اما ارزش عمل شخصی در زمان حیات، به مراتب والاتر و مطمئن‌تر است؛ زیرا چه بسا وارثان به وصیت عمل نکنند، اما ثواب عملی که خود انسان در زمان زندگانی انجام داده، قطعی و برای او ذخیره می ‌گردد.

استاد حوزه ابراز کرد: حضرت زهرا (س) در بخشی از خطبه فدکیه می فرمایند: «أَنَّی تُؤْفَکُونَ؟ وَ کِتَابُ اللَّهِ بَیْنَ أَظْهُرِکُمْ، أُمُورُهُ ظَاهِرَةٌ، وَ أَحْکَامُهُ زَاهِرَةٌ، وَ أَعْلَامُهُ بَاهِرَةٌ؛ به کجا منحرف می‌ شوید؟ در حالی که کتاب خدا در میان شما است، امورش آشکار، احکامش درخشان و نشانه‌هایش تابناک است.»

حجت‌ الاسلام باقریان بیان کرد: حضرت زهرا(س) با این پرسش تکان‌دهنده، همگان را به بازگشت و توجه عملی به قرآن فرا می ‌خوانند، قرآن، کتابی نیست که صرفاً در طاقچه‌ ها یا محافل تلاوت، تجلیل شود، بلکه نسخه شفابخش و برنامه کامل زندگی است که فهم و عمل به آن، شرط بهره‌ مندی از هدایتش می‌ باشد.

وی با استناد به آیاتی چند، ابعاد این اهمیت را برشمرد و گفت:

الف: قرآن، «هُدًی لِلْمُتَّقِینَ» (بقره: ۲) است؛ یعنی راهنمایی است که ره‌نمودی آن، مشروط به تقوای عملی است.

ب: قرآن، به راه «أَقْوَم» (اسراء: ۹) هدایت می ‌کند و بشارت بزرگی به عاملان صالح می ‌دهد.

ج: تلاوت قرآن، پرده ‌ای از حمایت الهی بین قاری و کافران می ‌افکند. (اسراء: ۴۵)

د: گوش سپردن و خاموشی به هنگام قرائت قرآن، شرط بهره‌ مندی از رحمت الهی ذکر شده است. (اعراف: ۲۰۴).

استاد حوزه علمیه با اشاره به وصیت امام علی (ع) در بستر شهادت، خاطرنشان کرد: حضرت (ع) فرمودند: «اللهَ اللهَ فِی الْقُرْآنِ، لا یَسْبِقَکُمْ بِالْعَمَلِ بِهِ غَیْرُکُمْ؛ خدا را خدا را درباره قرآن رعایت کنید؛ مبادا دیگران در عمل به آن، بر شما پیشی گیرند.» این فراز، فریادی همیشگی است که عظمت قرآن را در گرو «عمل جمعی» امت اسلامی می‌ داند و از افتادن از قافله عمل به قرآن می ‌هراساند. باید دعا کنیم که خداوند توفیق «انسی با قرآن» و «عمل به مضامین آن» را به همه ما عطا فرماید.

وی خاطرنشان کرد: شیخ صدوق در امالی از امیرالمؤمنین علی(ع) روایت می کند: «کُنْ لِمَا لَا تَرْجُو أَرْجَی مِنْکَ لِمَا تَرْجُو؛ فَإِنَّ مُوسَی بْنَ عِمْرَانَ (ع) خَرَجَ یَقْتَبِسُ لِأَهْلِهِ نَارًا، فَکَلَّمَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَرَجَعَ نَبِیًّا، وَ خَرَجَتْ مَلِکَةُ سَبَأٍ فَأَسْلَمَتْ مَعَ سُلَیْمَانَ (ع)، وَ خَرَجَ سَحَرَةُ فِرْعَوْنَ یَطْلُبُونَ الْعِزَّةَ لِفِرْعَوْنَ فَرَجَعُوا مُؤْمِنِینَ؛ به آنچه امیدش را نداری، امیدوارتر باش تا به آنچه امید داری؛ زیرا موسی بن عمران (ع) بیرون آمد تا برای خانواده‌ اش آتش بیاورد، اما خداوند عزوجل با او سخن گفت و [به جای آتش] پیامبر بازگشت، ملکه سبا از سرزمینش بیرون آمد با هدفی دیگر، ولی به دست سلیمان (ع) مسلمان شد. و جادوگران فرعون برای تقویت قدرت فرعون بیرون آمدند، اما به جای آن مؤمن بازگشتند» (الأمالی للصدوق، ص ۲۴۴)

حجت ‌الاسلام باقریان اظهار کرد: این حدیث نورانی، درس بزرگی در باب توکل و امید به فضل بیکران الهی است. انسان ‌ها اغلب به اهداف کوچک و محدود دنیوی دل می‌ بندند و تمام تلاش خود را برای رسیدن به آن صرف می‌ کنند، در حالی که گنجینه رحمت خدا بسیار فراتر از تصور و درخواست‌های ماست.

وی با اشاره به مثال ‌های تاریخی دیگر مانند داستان اصحاب کهف تأکید کرد: گاهی خداوند بنده ‌اش را از مسیری که خود انتخاب کرده، به مقصدی بسیار والاتر و با عاقبتی نیکوتر می ‌رساند. حکمت الهی بر خیر و مصلحت بندگان حکمفرماست، حتی اگر در لحظه برای آنان ملموس نباشد.

استاد حوزه برای تبیین عینی این مفهوم، داستان تاریخی «جوان کارگر» و «گوهرشادخانم» بنیانگذار مسجد گوهرشاد را تشریح کرد و ادامه داد: مؤمن واقعی، هرگز درهای امید را به روی خود نمی ‌بندد و می ‌داند که تدبیر خداوند از تمام آرزوهایش بزرگ‌تر است، باید تلاش کرد، اما نهایت امر را به خدا سپرد و به لطف او که گاه از مجرایی غیرمنتظره می‌رسد، امیدوار بود.

انتهای پیام. /