علم، میراث گرانبهای انبیا و فکر، آینه صاف زندگی است

حجت‌الاسلام حبیب‌الله احسانی از اساتید حوزه علمیه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در ساری، با اشاره به عمق معارف بلاغی و تربیتی کلام امیرالمؤمنین علی (ع)، اظهار داشت: حکمت‌های نهج‌البلاغه گنجینه‌هایی بی‌پایان از معارف الهی و رهنمودهای زندگی‌ساز هستند که در قالب جملاتی کوتاه اما پرمعنا، راه سعادت دنیا و آخرت را به بشریت نشان می‌دهند، یکی از این گوهرهای ناب، حکمت پنجم این کتاب شریف است که به تبیین جایگاه علم، آداب و تفکر می‌پردازد.

استاد حوزه علمیه، خاطرنشان کرد: امیرالمؤمنین علی (ع) در حکمت پنجم از نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «الْعِلْمُ وِرَاثَهٌ کَرِیمَهٌ، وَالاْدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَهٌ، وَالْفِکْرُ مِرْآهٌ صَافِیَهٌ»؛ که ترجمه آن اینگونه است: علم و دانش، میراث گرانبهایی است، آداب (انسانی و اسلامی) لباس‌های زیبا و نو شونده (که کهنگی نمی‌پذیرند) هستند و فکر (و اندیشه)، آیینه‌ای صاف و زلال است.

وی در تشریح بخش نخست این حکمت یعنی «علم»، افزود: امام علی (ع) در این کلام نورانی، علم را به «میراث» تشبیه می‌فرمایند، همان‌گونه که اموال و دارایی‌های مادی انسان پس از وی به عنوان ارث برای بازماندگان باقی می‌ماند، علم و دانش نیز میراثی است که از صاحبان خویش به جا می‌ماند. اما تفاوت بنیادین و ماهوی در اینجا است که امیرالمؤمنین علی(ع) با قید «کریمه» به این میراث، ارزش و شرافت آن را متذکر می‌شوند. میراث علمی، میراثی شریف، ارزشمند و نادرالوجود است.

حجت‌الاسلام احسانی در بیان فرق علم با سایر میراث‌های مادی خاطرنشان کرد: تفاوت عمده و اساسی علم با سایر میراث‌های دنیوی در این است که اگر میراث، مالی مادی و دنیایی باشد، در مقایسه و در مقابل علم، ارزش حقیقی چندانی ندارد، شاید یکی از دلایل این باشد که اموال مادی در معرض فنا، زوال، سرقت و از بین رفتن هستند، اما علم، میراثی کریم، پایدار و جاودانه است. علمی که از انبیا و اولیای الهی به ارث رسیده، سرمایه‌ای نورانی و معنوی است که به هر کس عطا شود، در حقیقت، وارث میراث انبیا شده است. این علم، نه تنها فانی نمی‌شود، بلکه با تعلیم و انتشار، برکاتش افزون می‌گردد.

وی به بخش دوم حکمت، یعنی «آداب» پرداخت و اضافه کرد: امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرمایند: «وَالاْدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَهٌ». مراد از «آداب»، همان آداب شرعی، دقت در نظم بخشیدن به زندگی، حسن در افعال، رفتار و گفتار، و به طور کلی هرگونه رفتار نیکو و پسندیده‌ای است که تحت عنوان ادب و نزاکت قرار می‌گیرد. امام (ع) این آداب را به «حلل مجدده» یعنی لباس‌ها یا زیورهای نو شونده و تازه، تشبیه می‌کنند.

حجت‌الاسلام احسانی در توضیح این تشبیه، خاطرنشان کرد: همان‌گونه که زیورها و لباس‌های فاخر دنیوی، موجب آراستگی و زینت ظاهری انسان می‌شوند، آداب نیکو و اخلاق حسنه نیز زینت باطنی و معنوی انسان‌اند. اما فرق بزرگ در اینجا است که زینت‌های ظاهری، موقتی، زودگذر و در معرض کهنگی و از مد افتادگی هستند، در حالی که آداب و اخلاق نیکو، زیورهایی همیشه نو، جذاب و پایدارند که هرگز رنگ کهنگی به خود نمی‌گیرند و همواره انسان را در نظر دیگران محبوب و قابل احترام نگه می‌دارند.

استاد حوزه علمیه به سومین بخش از این حکمت شریف پرداخت و بیان کرد: امیرالمؤمنین علی(ع) در پایان این کلام گهربار می‌فرمایند: «وَ الْفِکْرُ مِرْآهٌ صَافِیَهٌ». مراد از «فکر» در اینجا، همان قوه تفکر صحیح، تعقل درست و به عبارت دقیق‌تر، «بصیرت» است. فکر همراه با بصیرت، همانند آیینه‌ای درخشان و صاف است.

وی اظهار کرد: همان‌گونه که آیینه، صورت و ظاهر انسان را دقیق و بی‌کم‌وکاست نشان می‌دهد، فکر و تعقل درست نیز همچون آیینه‌ای زلال، حقایق زندگی، راه‌ها و چاه‌ها، خوبی‌ها و بدی‌ها، دوست و دشمن و در یک کلام، واقعیت‌های وجودی و مسیر زندگی را برای انسان روشن و نمایان می‌سازد. این فکر است که می‌تواند تاریکی‌های جهل را کنار زده و نور معرفت را بتاباند.

حجت‌الاسلام احسانی تأکید کرد: اگر انسان در زندگی خود به‌درستی بیندیشد و از قوه تفکر و تدبر خویش استفاده کند، بسیاری از مجهولات، ابهامات و مشکلات پیچیده زندگی برای او حل خواهد شد، فکر در حقیقت، ابزار تبدیل مجهولات به معلومات است، انسان با تفکر و تأمل است که می‌تواند مسائل پیچیده را تحلیل کند، راه‌حل بیابد و از گرداب حوادث به سلامت گذر کند.

وی ادامه داد: بر اساس فرمایش امیرالمؤمنین علی(ع)، علم به‌عنوان میراثی گران‌قدر، آداب به‌عنوان زیورهای پایدار و فکر به‌عنوان آیینه‌ای روشن‌گر، سه رکن اساسی برای ساختن زندگی فردی و اجتماعی سعادتمندانه هستند که باید همواره مورد توجه و تلاش همگان قرار گیرند.

انتهای پیام. /