سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، افزایش جمعیت با ترویج «ازدواج آسان» نوشته علی ملکوتی ‌نیا در شماره 182 ماهنامه مبلغان را ارائه می دهد.

اشاره:

رشد جمعیت به عنوان یک سرمایه اجتماعی،‌ با تکیه ‌بر «ازدواج آسان»، راهکاری است که از متن آموزه ‌های اسلامی استنباط می ‌شود. راهی که امروزه مسیر دستیابی به خانواده سالم و جامعه صالح را هموار و قابل تحقّق می ‌گرداند. در این مجال با نگاهی کوتاه به آسیب‌ های کاهش جمعیت،‌ اهمیت افزایش جمعیت و تأثیر ازدواج آسان بر رشد متعادل و طبیعیی جمعیت، نگاه کاربردی پیشوایان معصوم علیهم السلام به مسئله ازدواج را مرور و بازنمایی کرده تا از این رهگذر، با تبیین و ترویج ازدواج آسان، راهی به ‌سوی «سبک زندگی ایمانی» گشوده شود.

مقدمه

یکی از مسائل مهم و قابل توجّه در عصر حاضر، موضوع کنترل مثبت جمعیت و یافتن راهکارهایی معقول برای افزایش جمعیت در کشور پهناورِ ایران اسلامی است. به اعتراف کارشناسان جمعیت، روند رشد جمعیت کشور در سال ‌های اخیر، کاهش شدیدی یافته است. به ‌گونه ‌ای که «نیکولاس اِبِرشتات»‌ از محققان «انستیتو اینترپرایز» آمریکا، جمعیت‌ شناس برجسته ‌ای که پژوهش ‌های گسترده ‌ای را در خصوص روند تغییرات جمعیتی در جهان،‌ به ‌خصوص در کشورهای اسلامی دارد، کاهش نرخ باروری در ایران طی 30 سال گذشته را حیرت ‌انگیز و معادل 70 درصد و «یکی از سریع‌ترین و چشم گیرترین آمارهای کاهش باروری در تاریخ بشر» دانسته است.[1]

این کاهش شدید و نگران‌ کننده علت ‌هایی داشته است که بیش از هر چیز دیگر، نتیجه تغییر سبک زندگی مردم و تسلّط گفتمان فردگرایانه و مصرف‌ گرایانه بر جامعه بوده است.[2] که تغییر ذائقه و گرایش مردم به لذّت‌ جویی و راحت‌ طلبی را به ارمغان آورده است.

گزارش کتبی و شفاهیِ تاریخ نیز نشان می‌دهد که در دوره ‌های گذشته، منافع و مصلحت‌ های اجتماعی پُررنگ‌ تر دیده می ‌شد و منفعت ‌های فردی در دامان آن پیگیری می ‌شد؛ لیکن امروزه، منافع شخصی و لذّت فردی، بیشتر مناسبات و فرایندهای اجتماعی را تعیین می ‌کند. این همان هویتِ «فردگرایی» است که تفکّر غالبِ جوانان امروز را تشکیل می‌دهد.

علّت ناشایستگی این تفکر آن است که در نگاه فردگرایان، زندگیِ فرد از آنِ خودِ او است؛‌ نه برای جامعه و نه برای خشنودی خداوند. بنابراین، آن‌ گونه که می ‌خواهد و می ‌پسندد، رفتار می‌کند. در این نگاه عقل، تنها ابزاری برای برآورده شدنِ خواسته ‌های فردی است. در نتیجه اخلاق و آرمان‌ های اجتماعی باید خود را با خواسته ‌های افراد همراه کند.

چیرگیِ این گفتمان، باعث ظهور دختران و پسرانی شده و می ‌شود که همه ‌چیز را برای راحتیِ خود می‌ خواهند و به آسایش و منفعت دیگران اهمیت نمی ‌دهند و در یک جمله،‌ در نظر آنها توجّه به دیگران بی ‌معنا می‌گردد. در نتیجه نمی ‌توان از آنان انتظار انفاق،‌ احسان، صبر،‌ گذشت و خیرخواهی داشت؛ چرا که سود و منفعت این‌ گونه افراد از همه ‌چیز مهم‌تر است؛ و نیز محبت به دیگران و از خودگذشتگی را تجربه نکرده‌اند، لذا توجّه‌ شان به ارزش ‌های اجتماعی کم می‌ شود و سرانجام به دیگران عنایت و احسانی نخواهند داشت.

خلاصه اینکه فردگرایی و لذّت‌ طلبی در عصر نوین، عامل اصلی مشکلات ما در سبک زندگی است و جایگاه ازدواج و خانواده را تنزّل داده است؛‌ در حالی‌ که کشور ما به دلیل موقعیت مذهبی و نیز جغرافیایی خود (شرقی ‌بودن) باید یک کشور جمع‌گرا و مسئولیت ‌پذیر باشد.

به اذعان برخی از اندیشمندان[3] امثال جمله «این مشکل شماست» (that’s your problem) متعلّق به فرهنگ فردگرا بوده، ناشی از فرهنگی است که رشد و رواج باورهای آن باعث می ‌شود مسئولیت ‌پذیری در قبال دیگران کم رنگ شود. تأثیر این فرهنگ تنها در مقوله ازدواج این است که میل افراد به ازدواج را کاهش می‌دهد؛ چرا که ازدواج مجموعه ‌ای از مسئولیت ‌های متقابل است که شاید کمترین آن، محدودیت در رفت وآمد و حضور بیشتر فرد در بیرون از خانه است. بنابراین، فرد ازدواج نمی‌کند؛ نه به دلایل اقتصادی؛ بلکه به دلیل گریز از پذیرش مسئولیت در قبال فرد دیگر.

پس دلیل عدم تمایل به فرزندآوری همچون چند دهه ‌های گذشته به خاطر رشد باورهای فردگرایانه است.

بسیاری از دیگر مسائل مربوط به سبک زندگی نیز از این قبیل است. دلیل اصلی طلاق نیز این است که فرد نمی ‌خواهد مسئولیت بپذیرد. به ‌محض مواجهه با کوچک‌ترین مشکلات در طرف مقابلش با خود می‌گوید: «این دیگر مشکل او است.» و من حق دارم راحت زندگی کنم؛ در حالی‌که در فرهنگ جمع‌گرا که برگرفته از آموزه‌ های دینی است، وقتی مرد یا زن در زندگی، طرف مقابلش را دچار مشکلی ببیند، او را یاری می‌کند. تا در این فرهنگ، ایثار و فداکاری، مادری و فرزندآوری، مقدّس و قابل افتخار است؛ لیکن امروزه برخی مادر بودن و فرزندداری را مزاحم رفاه،‌ رشد و پیشرفت خود می‌دانند و کمال خود را در تجرّد و اشتغال در بازارِ کار می ‌جویند.

گفتمان یادشده و فلسفه زندگیِ حاکم بر جامعه امروز، شرایطی را رقم‌ زده است که اگر با بی‌توجّهی از آن بگذریم، در آینده ‌ای نزدیک، شاهد فروپاشی کانون خانواده ‌ها و گسترش فسادِ بی ‌مهار در جامعه خواهیم بود. بالا رفتن سنّ ازدواج، افزایش طلاق و گسترش خانه ‌های مجردی از جمله نشانه ‌ها و مقدمات این سیل ویرانگر است.

رهبر معظم انقلاب (حفظه الله) از جمله کسانی است که دیدگاه انتقادی خود را درباره وضعیت جمعیت کشور، در طول سال ‌های 91 ـ 90 ش، در جمع نمایندگان مجلس و مسئولان نظام مطرح نمود و با سخنانی آشکار و استوار،‌ نگاه خود را به پیگیری سیاست ‌های مهار جمعیت و ضرورت برنامه ‌ریزی برای رشد جمعیت معطوف داشت و فرمود:

«... خانواده ‌ها و جوان‌ ها باید تولیدِ مثل را زیاد کنند. باید نسل را افزایش دهند. این محدود کردن تعداد فرزندان در خانه ‌ها ـ به این شکلی که امروز هست ـ خطاست!». [4]

پس ‌از آن،‌ نهادهای مسئول مانند «شورای عالی انقلاب فرهنگی» و «مجلس شورای اسلامی» کوشیدند با تصویب قوانین و اجرای سیاست ‌ها و طرح‌ هایی،‌ تکلیف خود را در این‌ باره به جای آورند؛ چنانکه شخصیت ‌های مذهبی نیز به برخی از ابعاد موضوع،‌ بیش ‌از پیش پرداختند.

با این اوصاف و ضرورت یاد شده برای افزایش جمعیت مطلوب، تنها راه این نیست که با سیاست ‌های تشویقی، خانواده ‌ها را به سمت فرزندآوریِ بیشتر ترغیب نماییم؛ بلکه یکی از راه ‌های عملی و قابل اجرا،‌ توجّه و توصیه به «ازدواج آسان» با رویکرد اسلامی است؛ چرا که بر اساس گزارش‌ های کارشناسان، «امروزه بیش از 11میلیون و 200 هزار جوان، ازدواج ‌نکرده در کشور داریم و این یعنی به ‌طور متوسط به ازای هر دو خانوار، یک جوان مجرّد در کشور وجود دارد». [5] ازدواج این افراد به ‌طور طبیعی به افزایش متعادلِ تعداد جمعیت ایران منجر خواهد شد.

بنابراین، ازدواج آسان با موازین اسلامی می ‌تواند با کمترین هزینه، با برچیدنِ شبکه‌ های فساد و افزایش میل به ازدواج، زمینه فرزندآوریِ متعادل را فراهم نموده، اندیشه ‌های فردگرایانه را به باورهای جمع‌گرا و مسئولیت‌پذیر مبدّل سازد.

پی‌نوشت:

[1]. ر.ک: جمعیت و خطری که در پیش بود، محمد صرفی، روزنامه کیهان، روز پنجشنبه، 1/3/1393ش، شماره20781 در نشانی:www.kayhan. Ir

[2]. بایسته‌های تغییر سیاست جمعیتی با تأکید بر نقش رسانه ملی، ابراهیم شفیعی سروستانی، ماهنامه معرفت، سال بیست ودوم، شماره189، شهریور 1392 ش، ص 25 ـ 44.

[3]. مهم‌ترین چالش در اصلاح سبک زندگی، دکتر رضا پورحسین، 21/8/1391 به نشانی: www.khamenei. Ir.

[4]. بیانات مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله خامنه‌ایای (حفظه الله) در جمع کارگزاران نظام، 19/7/1391 ش.

[5]. ر.ک: آخرین وضعیت وقایع حیاتی، علی اکبر محزون، (مدیرکل فناوری، اطلاعات و آمار جمعیتی سازمان ثبت احوال)، خبرگزاری مهر، 15/2/1393 ش، نشانی: www.mehrnews.com.

منبع: ماهنامه اطلاع‌ رسانی مبلغان شماره 182