خبرگزاری «حوزه»/ حضرت معصومه(س) شفیعه بهشت (يَا فَاطِمَةُ اشْفَعِي لِي فِي الْجَنَّةِ)، در روز اول ذی القعده سال ۱۷۳ هجری در شهر مدینه چشم به جهان گشود. پدر این بانوی بزرگوار حضرت موسی بن جعفر(ع) و مادر ایشان حضرت نجمه خاتون(س)، زنی پاکدامن و بسیار با تقوا ملقب به " طاهره" بود.

این ولادت باعث شادمانی امام هشتم(ع) گردید، چرا که بعد از ۲۵سال از مادر خویش نجمه خاتون خداوند به ایشان یک خواهر عنایت کرد و از طرف دیگر آن وعده ای که امامان پیشین داده بودند مبنی بر تولد دختری از فرزندان امام موسی بن جعفر(ع) که شفیعه عالم خواهد بود، موجبات فرح امام هفتم را فراهم آورد.

فرارسیدن سالروز ولادت حضرت فاطمه معصومه(س) فرصت مناسبی را در اختیار خبرنگار «حوزه» در خوزستان قرار داد، تا درباره ویژگی های بارز اخلاقی و معنوی این بانوی بزرگوار با حجت الاسلام و المسلمین سید محمد امام، عضو شورای مرکزی حوزه علمیه خوزستان و امام جمعه شوش، به گفتگو بنشیند.

*حضرت معصومه (س) دارای چه ویژگی ها و جایگاهی در نزد خداوند و ائمه اطهار(ع) بودند؟

امام رضا(ع) در روایتی که نشان از عظمت حضرت فاطمه معصومه(س) دارد می فرمایند:«من زارها عارفا بحقها فله الجنه؛ کسی که فاطمه معصومه را با آگاهی و شناخت زیارت کند، بهشت بر او واجب است»، مطالبی از این روایت به دست می آید که یکی از آنها شفاعت  است همان گونه که در روایاتی دیگر به آن تصریح شده است و امام رضا(ع) در زیارتنامه ای که به شیعیان تعلیم داده اند فرموده اند:« يَا فَاطِمَةُ اشْفَعِي لِي فِي الْجَنَّةِ فَإِنَّ لَكِ عِنْدَ اللَّهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ » این مقام شفاعت به واسطه عظمت و مقام بلند مرتبه ای است که حضرت اخت الرضا(س) در نزد خداوند دارند.

در توضیح این مطلب، امام جعفر صادق(ع) در ضمن حدیث مشهوری که پیرامون قداست قم به گروهی از اهالی ری بیان کردند، فرمودند: «تقبض فیها امراءه هی من ولدی، واسمها فاطمه بنت موسی، تدخل بشفاعتها شیعتنا الجنه باجمعهم / بانویی از فرزندان من به نام "فاطمه " دختر موسی، در آنجا رحلت می کند که با شفاعت اوهمه شیعیان ما وارد بهشت می شوند.» راوی می گوید: من این حدیث را هنگامی از امام صادق(ع) شنیدم که حضرت موسی بن جعفر(ع)هنوز دیده به جهان نگشوده بود.

یکی از شئون حضرت فاطمه معصومه (س) مقام نیابتی از حضرت زهرا (س) است که تعبیراتی در این زمینه از سوی ائمه اطهار(ع) بیان شده است.

*مقام نیابتی از حضرت زهرا(س)

یکی از این تعبیرات که در آن علاوه بر مقام علمی حضرت فاطمه معصومه(س)، نشان از جایگاه خاص ایشان دارد این است که روزی دسته ای از علما و دانشمندان جهت دیدار با امام موسی بن جعفر(ع) راهی مدینه می شوند تا ضمن ملاقات با امام، پرسش های علمی خودشان را هم مطرح کنند و از امام پاسخ آنها را دریافت دارند. هنگامی که آنها به درب منزل امام می روند متوجه می شوند که امام در سفر هستند. در این میان حضرت معصومه(س) که کودک خردسالی بیش نبوده سوالات را از آنها دریافت می کند تا به محض بازگشت امام آنها را به ایشان تحویل دهد. فردای آن روز دوباره این دانشمندان به درب منزل امام می روند تا از اخبار بازگشت امام مطلع شوند. حضرت معصومه(س) هم در حالیکه به تمامی سوالات علمی آنان پاسخ گفته بوده، سوالات را به همراه پاسخ به ایشان تحویل می دهد. این مسئله موجب شگفتی این افراد می شود و در مسیر بازگشتشان که با امام  مواجه می شوند، ایشان را از ماجرا مطلع می کنند. امام پس از مشاهده پاسخ سئوالات لبخند می زنند و سه بار می فرمایند: پدرش به فدایش باد!

نکته قابل توجه این است که پیامبر بزرگ اسلام(ص) بارها درباره حضرت فاطمه زهرا (س) فرموده اند: پدرش به فدایش باد؛ از سویی مشاهده می شود که امام موسی بن جعفر (ع) نیز این جمله را بارها درباره دختر گرامی شان، حضرت معصومه (س) به کار برده اند.

*رویای صادقه

مرحوم آیت‌الله سیدمحمود مرعشی نجفی متوفای 1328 هجری قمری بسیار علاقه‌مند بود که به هر طریقی شده، محل قبر شریف حضرت صدیقه طاهره(س) را به دست آورد، برای این مقصود، ختم مجرّبی انتخاب کرده، چهل شب به آن مداومت کرد تا شاید خداوند به طریقی او را از محل قبر شریف حضرت زهرا(س) آگاه فرماید، شب چهلم بعد از انجام ختم و توسل فراوان استراحت کرده و در عالم رؤیا به محضر مقدس حضرت باقر(ع) یا حضرت صادق(ع) مشرف می شود.

امام(ع) به مرحوم مرعشی فرمود: «علیک بکریمة اهل البیت/ به دامن کریمه اهل بیت چنگ بزن».ایشان به تصور این که منظور امام(ع) از «کریمه اهل بیت» حضرت زهرا(س) است، عرضه داشت: بلی! قربانت گردم من نیز این ختم را برای همین گرفتم که محل قبر شریف آن حضرت را به صورت دقیق‌تر بدانم و به زیارتش مشرف شوم، امام(ع) فرمودند: «منظور من قبر شریف حضرت معصومه در قم است». مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی هنگامی که از خواب برخاست تصمیم گرفت که رخت سفر ببندد و به قصد زیارت حضرت معصومه(س) رهسپار ایران شود. این جریان در کتاب «کریمه اهل بیت» نقل شده و مؤلف بعد از نقل این جریان در پاورقی کتابش اضافه می کند که این داستان را مرحوم مرجع عالیقدر مرحوم آیت الله مرعشی(ره) چندین بار در ملاقات‌های اینجانب با ایشان، از پدر بزرگوارشان نقل کردند و حقیر آن را بدون هیچ گونه تصرفی در اینجا آوردم.

براین اساس هر جلال و جبروتی كه برای قبر شریف حضرت زهرا مقدر بوده، خداوند متعال همان را بر قبر مطهر حضرت معصومه(س) قرار داده است.

*عالمه غیر معلمه

از نظر جایگاه و مقام علمی حضرت(س)می توان گفت که ایشان عالمه غیر معلمه بودند؛ آن حضرت ۵ ساله بودند که پدرشان به زندان فرستاده شد اما با این حال می بینیم که در جایگاه رفیع علمی قرار داشته اند به گونه ای که سوالات علمی افرادی از شیعیان را پاسخ می دادند که قبلا به ان اشاره کردیم.

*چرا حضرت فاطمه کبری دخت امام موسی بن جعفر(ع) معصومه لقب گرفته اند؟

در تعریف عصمت دو عنوان وجود دارد؛ یکی لازم که در ۱۴ معصوم و همه انبیا لازم بوده است و از شرایط عنوان و مقام  است که خداوند به انها تفویض کرده است و دوم در مورد بزرگواران و امام زادگانی که گرچه عصمت برای آنها لازم نبود اما دارای مقام عصمت بوده اند از این جمله حضرت فاطمه معصومه (س) که امام رضا(ع) از ایشان به عنوان «معصومه» تعبیر کردند و قبل از آن کسی در مورد ان بانوی مکرمه این لفظ را بکار نبرده بود و تاکید امام بر این لفظ سندی مضاعف بر قرائنی است که نشان از عصمت ایشان دارد.

من حدود ۹ مورد را جمع آوری کرده ام که شامل اشاراتی است که می توان از آن برداشت مقام عصمت برای حضرت معصومه (س) داشت که مهمترین آنها یکی خبر دادن امام صادق(ع) که فرمودند در این سرزمین قم «پاره تن» فرزندم امام کاظم (ع) دفن خواهد شد و دیگری ماجرای تدفین آن حضرت است، همانطور که در کربلا امام سجاد(ع) پس ازآنکه بنی اسد در تدفین شهدا به ایشان کمک کردند لکن برای دفن سه شهید من جمله پدر بزگوارشان، عمویشان حضرت عباس و برادرشان حضرت علی اکبر به دیگران اجازه دخالت ندادند و طبق روایات دلیل آن مقام عصمتی بود که ایشان داشتند و امور دفن آنان را جز معصوم انجام نمی دهد.

*چه ویژگی هایی سبب شد تا حضرت فاطمه معصومه(س) به مقام و شأن عظیمی دست یابند و طبق روایات شافع تمامی شیعیان گردند؟

همان طور که می دانیم معصومین جایگاه بسیار ویژه ای دارند از جهاد و علم و مقاماتی مخصوصی که داشته اند اما دلایل و ظرفیت هایی سبب جلب عنایت ویژه حضرت حق می شود که انسان را در مسیر کمال قرار می دهد که همچون حضرت معصومه(س) در همان سنین کودکی در علم، معنویت، مقام و منزلت به ستاره ای بی بدیل تبدیل می شود.

یکی از این دلایل این است که قداست ذاتی این بزرگواران که داشته اند و خداوند عالم با مشاهده توان و ظرفیت آنها بار مسئولیت و امانت خویش را بر عهده آنان قرار داده است و همانطور که ما زمانی که بخواهیم فردی را مدیر و مسئول قرار دهیم  ظرفیت های او بررسی کرده و او را انتخاب می کنیم و به مقام بالا می رسانیم خداوند نیز به برگزیدگان خویش مقامات و امتیازات ویژه ای می بخشد.

دوم این که جهاد و صبری که آنها داشته اند، در زیارت نامه های وارده عامل مهمی که همیشه مطرح می شود شهادت به مجاهد بودن در راه خداست و اینکه این بزرگواران هیچ وقت در مسیر و عقیدشان خللی وارد نشد بلکه  در وجودشان حالت خستگی، نا توانی یا پشیمانی نیز راه پیدا نمی کند لذا مورد انتخاب خداوند جهت قرار گرفتن در این جایگاه رفیع قرار می گیرند.

مورد دیگر موضوع مهم بندگی است؛ امام صادق(ع) می فرمایند«خداوند پیامبر(ص) را به جهت بندگی اش مبعوث کرد» و لذا در نماز هم وقتی می خواهیم شهادت به مقام پیامبر بدهیم، شهادت به بندگی خدا می دهیم و این مقام بالا باید مورد توجه قرار گیرد که اگر پیامبر آن را نداشت به مقام بعدی که رسول الهی باشد نیز نمی رسید.

تسلیم بودن در برابر خدا و ولی خدا همان گونه که در آیه قرآن می خوانیم«فَلاَ وَرَبِّكَ لاَ يُؤْمِنُونَ حَتَّىَ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لاَ يَجِدُواْ فِي أَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِّمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُواْ تَسْلِيمًا؛ نه ، سوگند به پروردگارت که ايمان نياورند ، مگر آنکه در نزاعی که ميان آنهاست تو را داور قرار دهند و از حکمی که تو می دهی هيچ ناخشنود نشوند و سراسر تسليم آن گردند».

اگر در مقابل اهل بیت(ع) و در مقابل احکام خدا تسلیم باشیم یعنی نه شهوت، نه غضب و نه سایر انحرافات و چون و چراها در  برابر احکام خدا، رسولش و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) نداشته باشیم؛ هرچه گفتند بر خود فرض بدانیم، مقام، دنیا و تمام دارایی ما در برابر خواست آنها ارزشی نداشته باشد؛ این مقام تسلیم انسان را به جایگاهی رفیع میرساند و نمونه این رفتار را در حضرت فاطمه معصومه(س) به خوبی می بینیم که پس از دریافت نامه برادرشان امام رضا(ع) بدون معطلی و با علم به تمام سختی هایی که ممکن است در مسیر برایشان پیش بیاید، اما تسلیم بودند و این الگوی رفتاری بسیار خوبی برای ماست.

هرچه مقام بندگی و عبودیت در انسان تقویت شود در نزد خدا بالاتر است و خداوند توانایی افراد را برای تحمل مسئولیت هایی که به انها می سپارد به خوبی می داند و این ویژگی ها منشا نزول علم و منزلت و مقام خاص برای حضرت معصومه(س) گردید.

*در میان این دلایلی که ذکر کردید به نظر شما کدام یک نقش اساسی را ایفا می کند؟

همان طور که می دانید، امامان معصوم(ع) ابواب وصل الی الله هستند، اگر بخواهیم به خدا برسیم راه رسیدن به خدا از طریق معصومان هست. همان طور که پیامبر(ص) تعبیراتی دارند من جمله علی باب علم است  و علم و راه رسیدن به معرفت الهی را ایشان معرفی می کنند.

 در قرآن کریم هم آیات متعددی وجود دارد مبنی بر این که راه، رسیدن به ، مسیر ولی معصوم است من جمله « أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ »؛ اطاعتی که انسان را می تواند به خدا برساند اطاعت از کسی است که باب الله باشد و در جامعه کبیره مفصل بیان شده است و حرکت در این مسیر انسان را از گناه، انحراف و عذاب الهی نجاب می دهد.

حضرت معصومه(س) به این حق امام کاملا آشنا بودند و با تسلیم بودن و پیروی از ایشان و حرکت در مسیر جهاد، شهادت، فداکاری و تحمل سختی هایی در راه ولایت را برمیگزینند و این راز عظمت و شان والای ایشان است.

در آخرالزمان که نگه داشتن ایمان از نگه داشتن قطعه ای آتش در کف دست سخت تر است، این بزرگواران بهترین الگو برای ما خواهند بود تا متوجه شویم با قرار گرفتن در مسیر ولایت،  از راه مشکل و پر اضطراب عبور از فتنه های آخرالزمان به سلامت عبور کنیم.

رابطه حضرت معصومه(س) با برادرش بزرگوارشان امام رضا(ع) چگونه بود؟

در روایتی از امام رضا(ع) که در ناسخ التواریخ نقل شده، ایشان فرمودند: « مَنْ زَارَ الْمَعصُومَةَ بِقُمْ كَمَنْ زَارَنى/ هر کس فاطمه معصومه را در قم زیارت کند، مثل این است که مرا زیارت کرده است.

مرحوم محدث نوری استاد شیخ عباس قمی این گونه نقل می کند که در رویای صادقه ای حضرت فاطمه معصومه(س) خود را اخت الرضا معرفی می کنند و این مضمون در روایتی دیگر در یكی از معجزات امام كاظم(ع) كه حضرت معصومه نیز نقشی دارد، هنگامی كه مرد نصرانی می پرسد: «شما كه هستید؟» می فرماید: «انا المعصومة اخت الرضا» «من معصومه، خواهر امام رضا(ع)می باشم.» این تعبیر از محبت سرشار آن حضرت به برادر بزرگوارش امام رضا(ع) و از مباهات او به این خواهر برادری سرچشمه میگیرد.

*چه عواملی سبب مهاجرت حضرت فاطمه معصومه(ع) به ایران گردید؟

آن هنگام که امام رضا(ع) به اجبار به مرو فراخوانده شده بودند جمعیت زیادی از سادات به خصوص فرزندان امام کاظم (ع) از مدینه به سمت خراسان حرکت کردند؛ آنها دو راه را در پیش گرفتند عده ای از طریق ساوه و قم و گروهی دیگر از طریق شیراز به راه افتادند.

حکومت وقت عباسی این حرکت را به ضرر منافع خویش می دانست با اجیر کردن افرادی متاسفانه همه را به شهادت رساندند از شاهچراغ، احمدبن موسی و محمد و علاء الدین حسین گرفته تا کسانی از فرزندان امام موسی کاظم(ع) و نوادگان امام جعفرصادق(ع) که مزارشان در قم و جاده قدیم اصفهان وجود دارد؛ شیخ مفید در کتاب ارشاد در توصیف آنها می نویسد  

«و لكل واحد من ولد أبي الحسن موسي عليه السلام فضل و منقبة مشهورة؛ همه آنها دارای مقام و منزلت ویژه ای بودند».

در کتابی قدیمی به نام تاریخ قم نوشته اند حضرت معصومه(س) برای زیارت امام هشتم در سال ۲۰۱ هجری عازم خراسان بودند، زمانی که به ساوه رسیدند موجب هجوم عده ای که از سوی حکومت اجیر شده بودند قرار گرفته و در همان مکان ایشان مسموم شدند اهالی شهر قم چند روز آخر عمر شریف آن حضرت، از ایشان مراقبت کردند و سر انجام این مسمومیت منجر به شهادت این بانوی بزرگوار شد.

*آیا اهالی قم به واسطه این خدمت دارای فضیلتی نسبت به سایرین هستند؟

حدود ۴۰ حدیث در فضیلت قم وجود دارد که همه این فضائل و شئونات به واسطه بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه معصومه(س) است.

در روایتی از امام صادق(ع) آمده است «إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَكَّةُ وَ لِرَسُولِهِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِينَةُ وَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ حَرَماً وَ هُوَ الْكُوفَةُ وَ لَنَا حَرَماً وَ هُوَ قُمُّ وَ سَتُدْفَنُ فِيهِ امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِي تُسَمَّى فَاطِمَةَ مَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ / خدا را حرمي است و آن مكه است، پيامبر را حرمي است و آن مدينه است، اميرالمومنين را حرمي است و آن كوفه است و براي ما حرمي است و آن قم است و در آن خانمي از فرزندان من به نام فاطمه دفن خواهد شد، هركس وي را زيارت كند پاداشش بهشت خواهد بود(بحارالأنوار ج : ۹۹ ص : ۲۶۶)»

در روایاتی دیگر قم را به کوفه صغیره تشبییه کرده اند که منظور از آن همان جایگاه والای علمی نجف است و در تبیین آن روایتی از توصیف آخر الزمان است که می فرماید؛ در آینده زمانی خواهد آمد که علم از قم به همه دنیا منتشر می شود و این جایگاه قم به برکت حضرت فاطمه معصومه است و از این برکات و علوم منتشره می توان در توضیح  حدیثی به کار برد که درآن می فرماید برای بهشت هشت در وجود دارد که سه تای آنها از قم باز می شود، آنگاه که قم مرکز نشر معارف الهی باشد این تعبیر بسیار روشن خواهد بود.

* شناخت و معرفت شیعیان نسبت به جایگاه حضرت معصومه(س) را چگونه می بینید؟

 شیعیان دو نوع معرفت نسبت به اولیای الهی دارند، یک معرفت اجمالی است که اگر نداشتند سالانه  میلیون ها نفر به زیارت ایشان نمی رفتند و به ایشان توسل پیدا نمی کردند و یک معرفت تفصیلی است که برای به دست آوردن آن و پی بردن به ریزه کاری ها و جزییات آن باید مطالعه و تفکر کرد.

معرفت اجمالی را همه شیعیان قطعا و یقینا دارند و از کشورهای مختلف به زیارت امامان و امامزادگان می آیند که اگر برای ایشان جایگاه قائل نبودند که نمی آمدند  به این جهت که مقام و منزلت را اجمالا می دانند اما نباید به این بسنده کرد و باید تلاش نمود آن وجود مقدس را همان گونه که هستند بشناسیم.

*با توجه به نام گذاری سالروز ولادت حضرت معصومه(ع) به نام "روز دختر"، دختران و زنان چگونه می توانند در مسیر این بانوی بزرگوار قرار گیرند؟

زنان و دختران ما باید حضرت معصومه (س) را الگوی خود قرار دهند، کسی که در همه عمر برکات خیرش نثار جامعه اسلامی شد برکاتی از مقام علمی و معنوی، ایمان و عبادت.

ایشان وقتی به قم آمدند محل عبادتشان معروف به بیت النور گردید چرا که در مدت ۱۷ روز اقامت خویش به عبادت پروردگار و یاد خدا مشغول بودند.

زنان ما اگر بخواهند از معضلاتی که امروز در جامعه ما وجود دارد رهایی پیدا کنند معضلاتی که برخی نتایج نگران کنند آن اختلافات عمیق خانودگی را به دنبال دارد؛ راه حلی بسیار واضح و روشن دارد و آن حرکت در مسیر زندگی افرادی مثل حضرت فاطمه معصومه(س) است.

یکی از این مواردی که باید به ایشان تاسی کرد مسئله حجاب است که واقعا نکران کننده است چراکه این وضعیتی که متاسفانه در خانواده ها در موضوع حجاب داریم  وضعیتی نیست که خدا پسندانه باشد و جامعه ما را حفظ کند.

حجاب به همراه خود مصونیتی برای خانواده به ارمغان می آورد و مقام و منزلت زن را حفظ کرده و از اینکه مورد استفاده ابزاری قرار گیرد جلوگیری می کند.

*مقام و منزلت زن در تفکر غرب را چگونه است؟

امروزه مقام و منزلت زن در جامعه غربی رو به انحطاط قرار دارد و برای زن هیچگونه ارزش و قداست  قائل نیستند در حالی که در اندیشه اسلام و شخص پیامبر (ص)، برای زن قداست قائل بوه و در این مقوله بسیار حساس بودند تا آنجا که فرمودند:«بهترین شما کسانی هستند که به زنانشان احترام بگذارند و من از همه  شما به زنهای خویش بیشتر احترام می گذارم».

این حرکت در مسیر انحطاط و از بین رفتن جایگاه حقیقی انسان بویژه زنان از نتایج دوری از سنت های الهی است.

اگر بخواهیم اعتماد میان زن و مرد برقرار باشد، جامعه ، خانواده و فرزندان سالم داشته باشیم و روی ریل صحیح قرار گرفته و از وضعیت تاسف باری که غرب مروج آن است خارج شویم باید تغییر کرده و در مسیر اهل بیت (ع) قرار گیریم و بويژه زنان به اسوه هایی حسنه همچون حضرت فاطمه معصومه(س) روی آورند.

در غیر این صورت مشکلات روز به روز بیشتر می شود، چرا که غربی ها صراحتا گفته اند «اگر بخواهیم ایمان ایرانی ها را از بین برده بر انها مسلط شویم راهش این است که چادر را بگیریم؛ پس از آن کم کم می توانیم قدم های بعدی را برداریم».  کما اینکه برداشتند و آثار سوء اش در جامعه همین آمار وحشتناکی است که از فروپاشی بنیان خانواده ها بیان می شود.

لذا توصیه هم به خانم ها و آقایون این است که  جایگاه رفیع خانواده را حفظ کنیم، جایگاه والای بانوان با توجه به فرهنگ اصیل اسلام محقق می شود؛ فرهنگ غربی تنها باعث کم شدن ارزش زن و منحط شدن جایگاه و مقام آن در جامعه ما می شود.

انتهای پیام