گروه تربيتي و اجتماعي پژوهشكده باقر العلوم(ع) وابسته به سازمان تبليغات اسلامي با رويكرد رصد و بررسي وضعيت جامعه در صدد خدمت رساني در حوزه تبليغ دين در عصر كنوني است.

خبرگزاری «حوزه» درگفتگو با حجت الاسلام و المسلمين خان محمدي مدير اين گروه به بررسي آسيب شناختي طرح هجرت از نظر مبلغان ، طرح ها و پروژه هاي انجام گرفته ودر دست اقدام و همچنین بررسي حضور طلاب در شبكه هاي اجتماعي و فضاي مجازي پرداخته است .  

 هدف از تشكيل گروه تربيتي و اجتماعي در پژوهشكده باقرالعلوم(ع) چيست؟

گروه تربيتي و اجتماعي با شكل و مديريت جديد زير نظر وزارت علوم از سال 93 به شكل سامان يافته فعاليت مي كند و هدف از تشكيل اين گروه خدمت به عرصه تبليغ دين بود و رويكرد آن نيز جامعه شناختي و بررسي و رصد حوزه تبليغات اسلامي در جامعه است.

 لطفا در خصوص طرح ها و پروژه هاي سال 95 که در اين گروه ايجاد شده بفرماييد؟

در اين گروه طرح ها و پروژ هاي متعددی طراحي شده که عبارتنداز طرح آسيب شناسي مداح محوري در محافل مذهبي، بررسي حضور طلاب در شبكه هاي اجتماعي، بررسي روشهاي تضعيف باورهاي ديني در شبكه هاي مجازي، بررسي مقايسه شيوه هاي تبليغي مبلغان مسيحي و مسلمان، بررسي ابزارهاي مدرن تبليغ در مساجد، فرصت ها و تهديدها، موضوع شناسي، بررسي آسيب شناختي طرح هجرت از نظر مبلغان، بررسي آسيب شناختي آئيني سازي جامعه ايران در سه دهه اخير، نقد و بررسي انيميشن هاي مذهبي توليدات دهه اخير، كتب تربيتي نوجوانان، بررسي علل كاهش طلاب درعرصه تبليغ سنتي، بررسي نيازهاي تبليغي نوجوانان در مدارس، تحليل و بررسي چهل حديث ارتباطي و آسيب شناسي مركز ريحانه النبي .

موضوع طرح آسيب شناسي مداح محوري درمحافل مذهبي چيست؟

محافل مذهبي ايده آل از نظر پژوهشكده ،روحاني محوري است در صورتی كه امروز در  اكثر روستا ها و شهرها مداح محوري جايگزين روحاني و فقاهت محوري شده است و اين يك نوع آسيب تلقي مي شود و وظيفه اين گروه است تا آسيب شناسي كند.

 در خصوص طرح بررسي حضور طلاب در شبكه هاي اجتماعي و فضاي مجازي در گروه که در حال اجراست توضيحاتي بفرماييد؟

يكي از مباحث عمده امروزي كه در جامعه مدرن بايد به آن توجه شود وجود فضاي مجازي و شبكه هاي اجتماعي است، اخيرا مقام معظم رهبري تاکید داشتند: طلاب بايد در فضا و شبكه هاي مجازي حضور فعال و گسترده داشته باشند و حتي برخي از بزرگان تاکید دارند، حضور طلبه امروزی در شبكه هاي اجتماعي و فضاي مجازي یک ضرورت است در همين راستا  طرحي  با عنوان بررسي حضور طلاب در شبكه هاي اجتماعي، فرصت ها، تهديدها و آسيب شناسي و راهكارهاي آن ايجاد شد تا  نحوه حضور فعال طلاب در اين شبكه هاي اجتماعي بررسي شود.

آيا انيمشن هاي مذهبي و كتب تولید شده براي كودكان كنترل و رصد مي شود؟

امروزه فضاي مجازي رشد بالايي داشته است و  اين فضا  مي تواند در تربيت كودكان و نوجوانان تاثيرات منفي بگذارد، گروه تربيتي و اجتماعي در صدد بود، بررسی کند انيميشن هاي توليد شده دهه هاي اخير از لحاظ مذهبي چه محتوايي به خورد بچه و كودكان مي دهند در همين راستا طرح نقد و بررسي انيمشن هاي مذهبي توليدات دهه اخير در گروه مطرح شد و اين طرح در صدد بررسي و رصد محتواي اين انيمیشن هاست. همچنين امروز كتب توليد شده از لحاظ محتوايي رصد نمي شد و طرح كتب تربيتي نوجوانان در گروه مطرح شد و از لحاظ محتوايي كتب بررسي و رصد شود تا كودكان و نوجوانان مورد هجمه فرهنگي قرار نگيرند.

چگونه می توان تهدید فضاي مجازي و شبكه هاي اجتماعي را به فرصت تبدیل کرد؟

بنده وجود فضاي مجازي و شبكه هاي اجتماعي را يك فرصت مي دانم نه تهديد. چرا كه ممكن است در دهه اول مردم به خاطر شوق و شور به كانال هاي غير مجاز بروند ولي در بلند مدت الگوي آنها عوض خواهد شد و اين ابزار است كه هر چقدر ارتباطات و تعامل زياد شود، آگاهي زياد شده و به نفع دينداري است. دين ما فطري و بر اساس عقلانيت است بنابراين بنده به اين شبكه ها و فضاي مجازي خوشبين هستم و آن را فرصت مي دانم. در گروه يك طرح به عنوان موضوع شناسي مطرح است و آن اين است كه آيا شبكه هاي اجتماعي دينداري ما را تضعيف مي كند يا تقويت و عده اي در درون شبكه ها  عليه دين تبليغ مي كنند و عده ديگر مردم را به دينداري هدايت مي كنند و اين طرح مي خواهد بداند برآيند اين دو چيست، آيا شبكه هاي مجازي فرصت است يا تهديد.

در خصوص طرح بررسي روشهاي تضعيف باورهاي ديني در شبكه هاي اجتماعي درگروه توضيحاتي بفرماييد؟

يك ايده و جريان  فعال در راستاي تضعيف باورهاي ديني مردم كه ريشه  در خارج مرزها دارد در شبكه هاي اجتماعي و فضاي مجازي با روش نوين و تكنيك هايي در حال شكل گيري است، امروز براي مقابله و مبارزه با آنها بايد طلاب متدها و روشها را ياد گرفته تا با آنها مبارزه كنند. اين طرح به بررسي روشها و متد ها و راهها مقابله با آنها مي پردازد.

در یک بررسي مقايسه اي شيوه هاي تبليغي مبلغان مسيحي و مسلمان را چگونه ارزیابی می کنید؟

در جهان دو دين بزرگ مسيحيان و مسلمانان(توحيدي) وجود دارد و پيش بيني مي شود تا سال 2040 تعداد مسلمانان در جهان بيشتر از مسيحيان باشد. دين مسيحيت يك دين تبشيري و تبليغي است و براي ما مهم است كه از چه راه هایي تبليغ مي كنند تا نقاط قوت آنها را ياد گرفته و در تبليغ دين اسلام استفاده شود.

به نظر شما مساجد به چه صورتي مي توانند  در تبليغ دين موفق باشند؟ نقش ابزرهاي مدرن تبليغ درمسجد را چگونه می بینید؟  

يكي از طرح هايی كه در دست اقدام داريم ، بررسي فعاليت هاي تبليغي مساجد نمونه كشوري است كه البته به صورت پژوهشي است. در كشور برخي از مساجد در شهر هاي مختلف در زمينه جذب جوانان و نوجوانان موفق ونمونه هستند و اين طرح در صدد بررسي علل موفقت و راه هاي آن است تا آن را در اختيار مساجد و مبلغان ديگر قرار دهد.

 به هر حال امروزه تبليغات مدرن وجود دارد و ديگر نمي توان مثل گذشته سنتي فعاليت كرد در گروه تربيتي و اجتماعي يك طرح بررسي ابزارهاي مدرن تبليغ در مساجد فرصت ها و تهديدها ايجاد شد كه امسال در ماه مبارك رمضان در سخنراني و تبليغات طلاب از لپ تاپ  و ويدئو پرژكتور جهت نمايش كليپ و  فيلم استفاده شد و  اين يك فرصت ايجاد كرد و مي تواند يك تهديد هم باشد.

در خصوص بررسي آسيب شناختي طرح هجرت از نظر مبلغان توضيحاتي بفرماييد؟

ما طرحي داشتيم به عنوان طرح هجرت كه مورد تاكيد علما و بزرگان و مراجع اعظام تقليد بود و مراجع معظم بر عدم تجمع طلاب در قم تاكيد داشتند و اين طرح اجرايي شد و طلاب براي تبليغ به شهرها و روستاها هجرت كردند ولي در بازگشت به قم ديگر براي تبليغ نمي رفتند، اين طرح مي خواهد عدم حضور طلاب در شهرها و روستا بعد از سال اول بررسي كند و نظرات طلاب كه سال اول براي تبليغ رفته اند، ولي در سال هاي بعدي تمايل به رفتن به شهرها و روستا را ندارند آسيب شناسي كند.

آيا دراین گروه علمی وضعيت شناسي و مخاطب شناسي صورت مي گيرد؟

يكي از پديده هایي كه امروز با آن مواجه هستيم، عدم استقبال طلاب از تبليغات سنتي در ماه هاي مبارك رمضان و محرم است، طرح ايجاد شد تا بررسي شود آيا فضاي جديد و تبليغات مدرن چه تاثيري در تبليغات سنتي گذشته است و به دنبال چرايي اين مسئله است.

در خصوص مخاطب شناسي هم طرح بررسي نيازهاي تبليغي نوجوانان در مدارس ايجاد شد. اين طرح به دنبال نياز سنجي نوجوانان هستند تا طلابي كه در مدارس حاضر مي شود در خصوص چه موضوعي صبحت شود تا براي جوانان جذاب باشد.

لطفا در خصوص پروژ ه ها یی كه امسال به مرحله اجراي رسيده بفرماييد؟رويكرد گروه تربيتي و اجتماعي در ايجاد اين طرح ها چه بوده است؟

رويكرد اين گروه در طراحي این طرحها  و پروژه ها موضوعات جديد و كاربردي بودن آن است، چرا كه به دنبال آن است موضوعات روز جامعه و چالش هاي جديد كه مورد تاكيد علما نيز است ورود پيدا كنند.

در خصوص پروژها و طرح هايی كه امسال در حال اجراست، مي توان به گونه شناسي جوانان، مطالعه تطبيقي مخاطب و رسانه اي چهره به چهره، گونه شناسي مخاطبان مغفول مانده در تبليغ دين، مخاطب شناسي با رويكرد تبليغ سنتي اشاره كرد.

دو نوع تبليغ ديني وجود دارد، اولي چهره به چهره است و ديگري از طريق رسانه است و در اين زمينه بعد از شناسايي مخاطب براي آنها برنامه ريزي كرده و از طريق چهره به چهره يا از طريق رسانه هاي عمومي يا كتب كه از طريق سازمان تبليغات چاپ و منتشر مي شود تبليغ صورت مي گيرد.

  گونه شناسي مخاطبان مغفول مانده درتبليغ دين را چگونه بررسی نموده اید؟

امروزه مكانها عمومي بسيار زياد هست كه ما از آن غفلت كرده ايم، مثلا كنار دريا افراد زيادي تجمع مي كنند و مذهبي هستند، ولي اصلا خبري از مسجد و روحاني نيست، ما دنبال شناسايي چنين مراكز، هستيم در اين مكان ها اگر طلاب حضور داشته باشند و تبليغ چهره به چهره داشته باشند بسيار موثر و تاثير گذار خواهد بود .

لطفا در خصوص اطلس فرهنگي توضيحاتي بفرماييد؟

همانطور كه امروز نياز مبرم به نقشه جغرافيايي براي فعاليت ها داريم،  به يك اطلس فرهنگي جامع و كامل نيازمنديم  و  براي داشتن چنين اطلسي نيازمند مخاطب شناسي و ويژگي هاي مخاطب، مكان ها، آداب و رسوم، تعداد جوانان هر منطقه و ...  در شهرها و روستاي مختلف هستيم و اين يك پروژه ويژه و پر هزينه است و  هم اكنون به صورت پايوت در پژوهشكده دفتر تبليغات شروع شده ، ولي هنوز به علت كمبود بودجه به نتيجه نرسيده و در صورت تكميل شدن، آنلاين بودن اطلس فرهنگي، مخاطب شناسي صورت مي گيرد و  طلاب براي تبليغ دين با آگاهانه به مناطق اعظام مي شوند.

چه تعداد پژوهشگر و محقق شما را  در این گروه همراهي مي كنند؟

گروه تربيتي و اجتماعي از هفت نفر محقق تشكيل شده است و تعدادی از محققين و پژوهشگران نيز به صورت قراردادي و تعداد، نيز به صورت پروژه اي، گروه را همراهي مي كننند، همچنين در مجموعه با موضوعات مطالعات تطبيقي عرفان اسلامي و جنبش هاي نوپديد معنوي. بخش جنبش هاي نوپديد زيرنظر اين گروه فعاليت مي كنند 

تا كنون چه نشرياتي در اين گروه به چاپ رسيده است؟

يك فصلنامه داريم به نام مطالعات معنوی كه دهمین شماره آن امسال چاپ شده و بيش از 64 مقاله در آن منتشر شده است  و شماره 11 و 12 با موضوع هنر و جنبش هاي معنوی در دست چاپ است و شماره هاي 13 و 14 با موضوع آسيب شناسي در دست تدوين مي باشد.

همچنين يك كتاب در خصوص مطالعات عرفان اسلامي و جنبش هاي نوپديد معنوي در دو جلد در حال تدوين است واز موارد ديگر مي توان به كتابی به نام طرح جنبش هاي نوپديد هندي اشاره كرد، همانطور كه مي دانيد خاستگاه جنبش هاي نوپديد ديني، هندوستان است و اين كتاب به صورت ويژه در سال 95 به چاپ خواهد رسيد كه هم اكنون 5 فصل آن به اتمام رسيده است. و از كتاب هاي ديگر مي توان به سلوك عارفانه كه به مصاحبه هاي تخصصي30 تن از اساتيد عرفان مي پردازد اشاره كرد كه در آينده نزديك به چاپ مي رسد.

لطفا در خصوص نشست هاي برگزار شده در گروه توضيحاتي بفرماييد؟

نشست هاي زيادي توسط گروه برگزار شده است كه مهمترين آنها مي توان به نشستي با موضوعات ماهواره و تربيت، بررسي شبكه هاي ماهواره در ابعاد مختلف تربيتي، ديني و اجتماعي و راهكارهاي مواجه با ماهواره اشاره كرد كه با استقبال زيادي مواجه شد.

آيا در ارائه كتب و نشريات نياز سنجي شده است؟

يكي از نياز هاي گروه نياز سنجي است در گروه تربيت اجتماعي همراه با مخاطبات در ارتباط هستند و فيد بك هايي از خواندگان به نشريه مي رسد بعد از بررسي در شماره بعدي به آن توجه خاصي مي شود.

به نظر شما شاخصه هاي يك روحاني موفق و شايسته و بايسته چيست؟

مخاطب شناسي و وضعيت شناسي يكي از فاكتورها مهم در حوزه تبليغ دين است و اگر روحاني از وضعيت و مخاطبان شناخت درست داشته باشدند مي توانند موفق باشد. مساجدي موفق هستند كه روحاني موفق و مخاطب شناسي داشته باشد و امروز روحاني مهمترين عنصر يك مسجد در جذب جوانان و مردم به مساجد هستند.