استاد علی اکبر رشاد در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در تهران، با تسلیت ارتحال آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، گفت: مرحوم هاشمی از انقلابیون پیشکسوت و پیشگام در مبارزات دوره اخیر قلمداد می‌شد و شخصیت کم و بیش جامعی بود. یک فردی که هم در مسائل سیاسی پیشاهنگ بود و هم در خدمات اجتماعی ورود می‌کرد.

وی افزود: او جزو کسانی بود که از اوائل نهضت در کنار حضرت امام(ره) قرار گرفت و کمک‌های خوبی به مبارزین انقلاب می‌کرد و زمانی که برخی مبارزین انقلابی توسط ساواک دستگیر و به زندان می‌رفتند، طبیعتاً خانواده‌هایشان نیاز به رسیدگی داشت و مرحوم هاشمی در این زمینه پیشقدم بود و در این زمینه گاهاً از امکانات شخصی خود نیز هزینه می‌کرد.

استاد رشاد با بیان اینکه مرحوم هاشمی در برقراری ارتباط بین عناصر انقلابی مبارز تاثیرگزار و فعال بود، اظهار داشت: او زندان‌های متعدد طولانی که گاهی با شکنجه‌های بسیار سخت همراه بود را تحمل می‌کرد و در کل مرحوم هاشمی به جهات سوابق مبارزاتی و خدمات اجتماعی ممتاز بود و به جهات فرهنگی نیز اهل قلم بود هر چند آثار مکتوب کمی دارد، ولی چند عنوانی که در همان دوران جوانی تألیف کرده بود، بسیار مورد توجه طلاب جوان و دانشجویان بود.

وی ادامه داد: یکی از کتاب‌هایی که مرحوم هاشمی در آن زمان منتشر کرد که بسیار پرخواننده بود و خلأ ای را پر کرد، کتابی بود که در مورد «فلسطین» نوشته بود. و جریان پیدایش اسرائیل، اشغال فلسطین و مبارزات مردم فلسطین را به نحو بسیار مناسبی تحلیل کرده بود.

استاد رشاد تصریح کرد: به نظر بنده هنوز هم یکی از کتاب‌های ارزشمند در موضوع تبیین علل ظهور صهیونیسم و اشغال سرزمین فلسطین قلمداد می‌شود و در آن زمان این کتاب مورد مراجعه کثیر طلاب، دانشجویان و مبارزان بود. ضمن این که مرحوم هاشمی برای تالیف این کتاب، مطالعه و تحقیق قابل توجهی انجام داده و تتبع زیادی کرده بود. از این رو وی از همان ابتدا در زمره کسانی بود که صاحب نظر در مسائل مربوط به صهیونیسم و فلسطین قلمداد می‌شد.

رییس شورای حوزه علمیه تهران با اشاره به دیگر فعالیت‌های فرهنگی مرحوم هاشمی، افزود: کتاب دیگری که در همان ایام از وی منتشر شد و نیروهای مبارز و انقلابی را به لحاظ فکری تغذیه می‌کرد، کتاب «امیرکبیر» بود و نوشتن کتابی با عنوان امیر کبیر یا قهرمان مبارزه با استعمار، از یک طلبه تقریباً غیرمتعارف بود یعنی در آن برهه‌ی زمانی طلاب چندان علاقه‌ای به مطالعات سیاسی و تاریخی از این قبیل نشان نمی‌دادند. ولی مرحوم هاشمی نسبت به شخصیت امیرکبیر، آن تحقیق و تالیف را انجام داد که حاوی تتبعات بسیار با ارزشی بود.

وی یادآور شد: تألیف کتاب امیرکبیر، بیانگر این است که مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی به نحوی تحت تأثیر شخصیت امیرکبیر بود. در هر حال وی در حوزه فرهنگ و کار مطالعاتی امتیازات خوب و قابل توجهی داشت. همچنین یادداشت‌هایی که او درباره قرآن در زندان نوشته بود، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، گروهی متشکل از چند نفر محقق و پژوهشگر تحت نظر خود وی تشکیل شد، و آن یادداشت‌ها را صورت‌بندی، غنی‌سازی، و دسته‌بندی کردند و سپس در قالب «تفسیر راهنما» در چندین مجلد منتشر شد.

تولیت حوزه علمیه امام رضا(ع) تصریح کرد: تفسیر راهنما، یکی از تفاسیری است که می‌تواند مورد استفاده طبقات جوان و مخصوصاً دانشجویان قرار بگیرد. زیرا مسائل روز در آن مورد توجه بوده و به شیوه خاص «اصتیاد نکته‌ها» یعنی نکته شکاری به نگارش درآمده است. به طوری که از هر آیه می‌توان چند نکته و مطلب را استخراج کرد، بدون اینکه چندان در گرو تسلط علمی و مبنایی بوده، و یا بر اساس قواعد پیچیده‌ی فهم متن عمل شده باشد، بلکه خیلی ساده و روان، محتوا و مضامین قرآنی را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.

وی افزود: این تفسیر، در نوع خود یک شیوه جدیدی را در شرح آیات الهی بنیان گذاشت و می‌تواند یک اثر ماندگار قلمداد بشود. بنا بر این مرحوم هاشمی در حوزه قلم، تألیف و مطالعه توانمند بوده و از امتیازاتی برخوردار بود کما این که در عرصه مدیریت هم الحق مدیر نیرومندی بود.

استاد رشاد با بیان اینکه مرحوم آیت الله هاشمی از زمره اولین فضلا و روحانیونی بود که وارد عرصه مدیریت اجرایی در کشور شد، عنوان داشت: خود او در این زمینه می‌گفت؛ ما هیچوقت کار اداری نکرده بودیم و برخی اصطلاحات اداری را نمی‌دانستیم و مثلا نمی‌دانستیم زونکن یعنی چه و برای چه کاری استفاده می‌‌شود! ولی کار را بر عهده گرفتیم و پیش بردیم.

وی ادامه داد: خب! این نشان می‌دهد مرحوم هاشمی این ظرفیت و استعداد را داشت که علی رغم اینکه هیچ گونه تجربه اداری و مدیریتی و سازمانی نداشت، ولی در سطح مدیریت‌های کلان نظام جایگاه احراز کرد، و دو قوه را متناوباً اداره کرد، و در دوران پرتلاطم و بحرانی جنگ، سال‌ها مجلس شورای اسلامی را اداره کرد و رییس مجلس بود.

عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی یادآور شد: تصور بنده این است که دوره مدیریت آیت الله هاشمی بر مجلس، از دوره‌های درخشان اداره مجلس در ایران قلمداد می‌شود. و بعد از آن، دو دوره در جایگاه ریاست جمهوری قرار گرفت و مدیریت عالی کشور در شئون اجرائی را بر عهده داشت، و در این جایگاه هم خوب درخشید.

استاد رشاد گفت: البته کسانی منتقد او هستند، و این طبیعی است و انتقاداتی ممکن است بر دوره مدیریتی هر فردی وارد شود. و یا انتقاداتی مطرح بشود اگر چه وارد نباشد. ولی به هر حال یک فرد بدون آنکه ساعتی تحصیل رشته مدیریت کرده باشد و بی آن که یک روز تجربه کار مدیریتی داشته باشد، و در شرایطی که همه مستکبرین جهان علیه نظام اسلامی بسیج شده بودند، یک طلبه و یک روحانی در معرض مدیریت‌های کلان کشور قرار می‌گیرد و به عنوان رییس مجلس، و یا ریاست جمهوری و جانشین فرمانده کل قوا، امور جنگ و کشور را به خوبی اداره نموده، و به سر انجام می‌رساند.

وی، آیت الله هاشمی را یک سیاست‌مدار برجسته دانست و بیان داشت: او در مواقع حساس خطرپذیر بود و یک مواضعی را اتخاذ می‌کرد که احیانا کسی آن موضع را نمی‌پسندید و حتی ممکن بود در اتخاذ برخی مواضع، موضع پیش نرود و خطا تقی بشود ولی این شهامت را آقای هاشمی رفسنجانی داشت که به عنوان یک سیاست‌مدار خطر کند، و در مواقعی مواضعی را اتخاذ کند که مورد پسند و تایید دیگران نباشد، و پای مواضع خود بایستد. و این همه نشان می‌دهد آقای هاشمی از یک ظرفیت‌ها و استعداد‌های ممتاز و فوق‌العاده‌ای در عرصه‌های مختلف برخوردار بود.

رییس شورای حوزه علمیه تهران ادامه داد: مرحوم هاشمی نقش ارزشمندی در موضوع تثبیت جایگاه رهبری، برای مقام معظم رهبری داشت و جمله‌ای که او از مرحوم امام(ره) نقل کرد و در کنار نقل‌هایی که مرحوم سیداحمدآقا بیان کردند، حکایت از این داشت که حضرت امام(ره) نیز بر رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نظر داشتند و صلاحیت و شایستگی‌هایی که برای رهبری ایشان بود، با نقل این مطالب برای دیگران نیز محرز شد.

وی با اشاره به دوستی دیرینه مرحوم هاشمی با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، اظهار داشت: در طول سال‌های اخیر به رغم اینکه آیت الله هاشمی در مواردی اختلاف دیدگاه با مقام معظم رهبری، و یا برخی شخصیت‌های نظام داشتند، ولی از اساس نظام حمایت نموده و مدافع انقلاب اسلامی بود.

تولیت حوزه علمیه تهران افزود: مرحوم هاشمی هیچ وقت اجازه نداد برخی مسائل خللی در روابط دوستانه و صمیمانه خود با مقام معظم رهبری ایجاد کند و تا آخر نسبت به حضرت آقا وفادار بود و به تعبیر خود او که می‌گفت، دو نفر را نمی‌توانید پیدا کنید که به اندازه من و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اینقدر با هم همفکر و نزدیک باشند. و این اعلام وفاداری و همراهی و حمایت مرحوم هاشمی، از رهبری نظام و انقلاب اسلامی، بسیار ارزشمند بود. و این از روحیه انقلابی و مصلحت خواهانه او برمی‌خاست.

استاد رشاد در پایان با اظهار تاسف از ارتحال آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، گفت: در هر صورت باید از فقدان مرحوم هاشمی تأسف خورد که در این موقعیت‌های حساس تاریخی، چنین شخصیتی را از دست دادیم. و دعا می‌کنیم خداوند متعال سلامت و توفیق و طول عمر به مقام معظم رهبری عنایت کند. زیرا ایشان هر خلأای که در سال‌ها و دهه‌های اخیر پیش آمده، با وجود نورانی و پربرکت‌شان پر کرده‌اند و إن‌شاء‌الله با وجود ایشان نسبت به هیچ واقعه و حادثه تلخی احساس خلأ نکنیم.

42/313