به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، در این نشست علمی، دکتر مرتضی اشرافی به عنوان کارشناس مسایل آسیای مرکزی، قفقاز و روسیه، در ابتدا با بیان تعریفی از جریان شناسی گفت: جریان شناسی دینی یکی از مباحث مهم میان رشته‌ای است که همه‌ی ساحت‌های معرفتی و  نیز همه‌ی حوزه‌های اجتماعی را شامل می‌شود. باید اذعان داشت که مقوله‌ی «جریان شناسی» یکی از اهم بایسته‌های پژوهشی است که تاکنون چنان که شاید و باید به آن پرداخته نشده ؛  لذا جهات مبهم آن زیاد و زمینه‌های دشواری آن بسیار است.

وی به سخنانی از مقام معظم رهبری اشاره کرد و افزود: رهبر معظم انقلاب در این باره می فرمایند، «دشمن شناسی و دوست شناسی و جریان شناسی و قدرت تحلیل سیاسی، جزو معرفت دینی و عملی است». (حدیث ولایت، ج3، ص 187)، بنابراین در شناسایی و تحلیل جریان‌های دینی، شناخت مبانی معرفتی، شرایط اجتماعی شکل‌گیری، گرایش‌های فکری، ترسیم فرآیند رشد و بالندگی و نیز افول و سقوط، موضع گیری‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی، نگرش به معضلات اجتماعی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین المللی و ... از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد.

سخنران نشست علمی" بررسی جریان های دینی آسیای مرکزی و قفقاز" در ادامه اظهار داشت: حضور اسلام در آسیای مرکزی و قفقاز به قرن های اولیه هجری برمی گردد. آسیای مرکزی محل تماس های بشری و روابط متقابل فرهنگی و تبادل افکار بوده ، کیش های متعددی در آن تبلیغ شده، در طول دوره هایی نیز گسترش یافته اند. با این حال، پس از ظهور اسلام این مکتب توحیدی به صورت اعتقاد غالب در منطقه درآمد.

تغییر چهره فرهنگی هویتی آسیای مرزی توسط دین اسلام

اشرافی  با اشاره به اینکه  ظهور دین مبین اسلام در قرن هفتم میلادی، چهره مذهبی آسیای مرکزی و قفقاز  را تغییر داد، گفت: اسلام در تاریخ آسیای مرکزی و قفقاز و ایجاد جریان های مختلف دینی در این منطقه  نقشی مهم داشته و از عناصر هویت ساز آن محسوب می شود. هر چند در سده های اخیر، تحولات سیاسی-اجتماعی آسیای مرکزی و قفقاز منجر به ظهور شکل های متنوعی از هویت و هویت طلبی اسلامی شده، ولی خللی جدی بر ماهیت نظام اعتقادی و همچنین بر شکل گیری جریان های دینی، فکری و معرفتی در منطقه وارد نشده است.

کارشناس مسایل آسیای مرکزی افزود: سالیان متمادی سیطره شوروی بر کشورهای این منطقه باعث شده تا جریان های دینی، فکری معرفتی در آسیای مرکزی و قفقاز  نسبت به بروز هویت خود و نیز کسب جایگاه شایسته خویش ناکام بمانند، اما با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، حرکت های جدی و مناسبی برای پالایش هویتی، تمدنی  و اعتقادی در منطقه مذکور انجام گردیده است.

وی بیان داشت : مطالعات قبل و بعد از فروپاشی شوروی نشان می دهد بلشویک ها نتوانسته اند  رشد و سیر تکاملی جریان های فکری- معرفتی را از آسیای مرکزی و قفقاز حذف نمایند. در این بین جریان های مختلف فکری و معرفتی  ظهور کرده و کارکردهای مختلفی برای تقویت بنیه های هویتی، فکری و اعتقادی و ملی در منطقه به نمایش گذاشتند.

مدیریت جریان های دینی در منطقه در اختیار بازیگران خارجی است

سخنران نشست علمی "بررسی جریان های دینی آسیای مرکزی و قفقاز" با اشاره به نقش بازیگران خارجی در منطقه نیز گفت: بازیگران منطقه ای و بین المللی در عرصه آسیای مرکزی و قفقاز برای مدیریت فضای دینی، فرهنگی و هویت طلبی و توسعه برخی جریان های دینی، فکری و معرفتی در منطقه، به تقویت و یا تضعیف برخی جریان های فکری- معرفتی در آسیای مرکزی و قفقاز پرداختند و در همین راستا بود که شاهد شکل گیری جریان های مختلف دینی در این منطقه هستیم.

کارشناس مسایل آسیای مرکزی و قفقاز در پایان سخنان خود خاطر نشان ساخت: دین اسلام نه تنها بخشی از فرهنگ مردم آسیای مرکزی و قفقاز محسوب می شود، عملکرد موثری در شکل گیری بسیاری از جریان های فکری- معرفتی این منطقه داشته، بلکه قسمتی از هویت مردمان آسیای مرکزی و قفقاز نیز به شمار می آید که قبل و بعد از استقلال این جمهوری ها، نقش موثری را در توسعه جریان های فکری و معرفتی در منطقه ایفا نموده است.