به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، دکتر بهشتی‌پور، تحلیلگر مسائل سیاسی پیش از ظهر امروز در نشست علمی- تخصصی «بررسی جریان های رادیکال دینی – تکفیری به عنوان تهدیدی برای گسترش اسلام ناب در آسیای مرکزی، قفقاز و روسیه» تصریح کرد: حوزه‌های اسلامی در روسیه به دو عرصه ولگا و قفقاز تقسیم می‌شوند که به چهار حوزه دیگر تبدیل می‌گردد.

وی با اشاره به کتابی که در سال 91 به نام «اسلام در روسیه» منتشر شده است، اظهار داشت: این کتاب به فارسی نیز برگردان شد. کتاب مزبور به شناسایی جریان اسلامی در روسیه بسیار کمک می‌کند و مطالب بسیار مهمی درباره ریشه‌یابی اسلام در روسیه و گرایش‌های گوناگون اسلامی در این کشور بیان کرده است.

بهشتی‌پور اسلام را دینی هویتی برشمرد و تصریح کرد: در واقع، کسی که قرقیز است، خود را «قرقیز مسلمان» می‌داند، نه «مسلمان قرقیز»؛ در این مناطق، قومیت و اسلامیت به شدت به هم گره خورده، اسلام در هفتاد سال دوران کمونیستی، عامل حفظ آنها بوده است.

وی با بیان این که اسلام برای این مردم هویتی ساخت تا بتوانند خود را از هضم شدن در جریان کمونیستی حفظ کنند، خاطرنشان ساخت: نکته دیگر آن است که سه نوع برداشت کلان از اسلام در شوروی سابق و به ویژه قفقاز شمالی و ولگا وجود دارد: اسلام مرتبط به وهابیت، نخستین نگاه است که از نظر سیاسی، به تفکر اخوانیون نزدیک هستند؛ دوم اهل سنتی هستند که به تفکرات تصوفی نزدیک‌اند که می‌توان به قادریه و... اشاره کرد.

بهشتی‌پور درباره نگرش سوم اسلام بیان نمود: نگرش سوم اسلام، شبه‌سوسیالیستی با برداشت‌های اسلام حکومتی زمان شوروی بود که به دست روس‌ها تحت‌الشعاع قرار گرفت. این نگرش را تاتارها حفظ کردند و با دولت مرکزی نیز نزدیکی زیادی داشتند.

سخنران این نشست ادامه داد: پس از تجاوز شوروی به افغانستان و حضور مبارزانی از جهان اسلام در افغانستان، بین مسلمانان شوروی که در لباس ارتش وارد افغانستان شده بودند و مسلمانان جهادی، درگیری و تماس ایجاد شد؛ این تماس به شکلی بود که این گروه صبح‌ها با هم می‌جنگیدند و شب‌ها درباره اسلام بحث و تبادل نظر می‌نمودند.

وی افزود: پس از این جریان، تفکر جدید اسلامی به سه گرایش پیشین افزوده شد که به آن اسلام سلفی می‌گویند. این تفکر در آسیای مرکزی، داغستان و قفقار شمالی گسترش یافت. چچنی‌ها پس از سقوط شوروی، به دنبال جدایی بودند و این، فرصت بسیار خوبی برای شخصی به نام «عمر» بود که از اردن به چچن رفته و گروه‌های مسلحی شکل داده بود؛ وی می‌کوشید از این فرصت استفاده نموده، تفکرات سلفیت و وهابیت را ترویج دهد.

بهشتی‌پور ضمن اشاره به شکل‌گیری جریان اسلام سلفی ابراز داشت: تبلیغات شوروی به این گونه تبلیغات، تبلیغات وهابی می‌گفتند و آنها را ارجاعی می‌خواندند؛ پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، سلفی‌ها و وهابیون به هم نزدیک شدند و جریان فکری در چچن و اینگوش، داغستان و ماخاچ قلعه رشد دادند.

وی گفت: در این دوره، این گروه به اسم احیای مساجد و افزایش مساجد، به گسترش مکانی و تبلیغی پرداختند؛ در این دوران، تاتارها به شدت در برابر اسلام وهابی مقاومت می‌کردند.

بهشتی‌پور درباره اخوانی‌ها و طرز تفکرشان اظهار داشت: اخوانی‌ها، که پیش از آن مساجد را در دست داشتند و در مصر، اردن وسوریه درس خوانده بودند، با این جریان مخالفت می‌ورزیدند و تعارض داشتند، ولی نیرویی برای تقویت آنها وجود نداشت و گرایش‌های چچنی و داغستانی نیز نمی‌توانستند کار کنند.

وی، در ادامه، از سال 2001 و حادثه 11 سپتامبر سخن گفت و بیان کرد: این جریان تا سال 2001 ادامه یافت و پس از 11 سپتامبر و معرفی القاعده به دنیا، جریان جدیدی در این منطقه رشد یافت؛ آنان به اسم مبارزه با امریکا، به افغانستان رفتند. در این بین، شبکه چند لایه بین این گروه شکل گرفت و در سال 2003 به عراق هم گسترش پیدا کرد.

سخنران نشست، با اشاره به تکثر زبان و قومیت در قفقاز، تصریح کرد: تکثر در این زمینه، فضای بسیار خوبی را برای حضور گروه‌های تکفیری و وهابی فراهم می‌آورد؛ آنان با اقسام روش‌ها به تثبیت خود پرداختند، ولی نفوذشان در حوزه ولگا بسیار کم بوده است. با این حال، در چند سال اخیر رشد بسیاری در داغستان پیدا کرده‌اند.

وی افزود: گروه اخوانی و سلفی خود را شهروند درجه 2 و مظلوم می‌دانند و به همین دلیل می‌کوشند از این جریان استفاده کرده، خلافت اسلامی تشکیل دهند.

تحلیل گر مسائل سیاسی، با بیان این که روسیه به دنبال ارائه اسلام میانه‌رو به وسیله ایران در کشورهای آسیای میانه  و قفقاز است، اظهار داشت: علی رغم رشد منفی جمعیت در روسیه، در سال‌های اخیر، بین مسلمانان و قومیت‌های غیر روسیه، نرخ رشد بیش از 3 و 4 درصد را شاهد بودیم.

بهشتی‌پور در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته، اگر روال همین گونه پیش رود، جمعیت مسلمانان رشد فزاینده‌ای خواهد داشت و به جمعیت نخست این سرزمین تبدیل خواهد شد؛ از این رو، روسیه به شدت به دنبال ارائه اسلام میانه‌رو در جوامع اسلامی این سرزمین است، تا بتواند با استفاده از ظرفیت جمهوری اسلامی ایران، به این مهم دست یابد.