به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، کرسی ترویجی گروه حقوق موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با همکاری دبیرخانه کرسی ها  و سازمان بسیج اساتید با عنوان « دفاع از حقوق بشر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» در این موسسه برگزار شد.

این نشست علمی با حضور حجت الاسلام والمسلمین  محمدرضاباقرزاده به عنوان ارایه دهنده نظریه و حجج اسلام محمد جواد نوروزی و قاسم شبان نیا از اعضای هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) برگزار شد.

حقوق بشر همه حقوق نیست

در ابتدای این نشست، حجت الاسلام والمسلمین باقرزاده گفت: حقوق بشر همه حقوق نیست، بلکه یک ودیعه الهی است؛ اینکه برخی بیان کرده اند که حقوق بشر در اسلام را تنها حقوق مومنان و شیعیان بداند درست نیست. سیاست دولت ها شامل تنظیم سیاست داخلی و همچنین امور بین المللی است؛ تعریف سیاست خارجی به این معنی است که سیاست های نظام سیاسی در تعقیب منافع در مقابل واحدهای بین المللی است.

عضو هئیت علمی موسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: در خصوص اسناد بین الملل نیز دیدگاه هایی وجود دارد که برخی بحث اعلامیه حقوق بشر را مهمترین سندجهانی می گویند که این مساله کاملا افراطی است؛ کشورهای اسلامی در نشست قاهره بحث حقوق بشر اسلامی را مطرح کردند که این بحث موید این مطلب است که حقوق بشر موضوعی دارای شمول جهانی نیست.

وی افزود: غربی ها از اینکه حقوق بشر خود را غربی بگویند ابا دارند؛ حقوق بشری که ما می گوییم واقعی است، ولی غربیان تصور می کنند که حقوق بشر آنها مطلق و واقعی است.

حجت الاسلام  والمسلمین باقرزاده اظهارکرد: باید به حدی واژه حقوق بشر را به کار بگیریم و بیان کنیم و مبانی خود را بیان نمائیم که دیگر این بحث را به شکل کامل نهادینه کنیم.

وی گفت: در مقابل حقوق بشر غربی، سازمان کنفرانس اسلامی و اندیشمندان اسلامی مطالب نقضی بیان کرده اند و خوشبختانه زمینه فعالانه ای در این زمینه وجود دارد.

قرآن، روایات و فقه ما  مملو از مبانی و گزاره های حقوق بشر است

وی افزود: قرآن، روایات و فقه ما مملو از مبانی و گزاره های حقوق بشر است، ولی متاسفانه هنوز به شکل کافی مطرح نشده است و باید این مباحث در عرصه دیپلماسی مطرح شود؛ این فضا به حدی باید مطرح شود که فضای غالب بشکند.

استاد حوزه بیان کرد: اسلام احیا کننده حقوق بشر بوده است؛ وقتی که امام علی(ع) وضعیت جامعه جاهلی را پیش از نبوت مطرح می کند، به روشنی می بینیم که امروز نیز به یک بعثت نیاز داریم؛ ایشان می فرمایند که خداوند حضرت محمد(ص) را هنگامی مبعوث کردند که دنیا به مرز آخرالزمان رسیده بود.

وی گفت: در سوره انعام و در آیات 151 تا 153 مبانی حقوق بشری به زیبایی بیان شده است که همین آیات باعث مسلمان شدن کفار می شد؛ زمانی که جعفر ابن ابیطالب به حبشه می رود و پادشاه حبشه به وی می گوید که چرا مسلمان شدید، کارکردهای اسلام را در عرصه حقوق بشر بیان می کند.

این محقق افزود: نویسندگان غربی از جمله والگری، برناردشاو که بیان می کند که طرفداری از حقوق انسان در اسلام را بی نظیر می داند از جمله مباحثی است که نشان دهنده کارکردهای حقیقی اسلام در عرصه حقوق بشر است.

وضعیت حقوق بشر جهانی اسف بار است

وی گفت: روابط ما با کشورهای دنیا در قرآن در چهار سطح دیده شده است که شامل کشورهای اسلامی، موحد، غیر موحد و حتی مشرکی که از ما ایمنی خواست می باشد؛ وضعیت اسف بار حقوق بشر در جهان معاصر هر انسان با وجدانی را به مدد و یاری می طلبد و وضعیت حقوق بشر در کشورهای مدعی بشر واقعیات جهان امروز است.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: حقوق بشر و یا حقوق الهی بشر ماموریت جهانی برای سعادت انسان دارد و هیچ مکتبی جز اسلام صلاحیت رسیدگی به این مساله را ندارد؛ دفاع از حقوق بشر، فلسفه بعثت انبیا است.

وی گفت: خطابات خداوند در قرآن به انبیای الهی ناظر به حقوق بشر است؛ حقوق بشر فلسفه تاسیس نظام اسلامی است؛ زمینه های حقوقی نیز به عنوان مبنا دیده شده است؛ عملکرد دولت های غربی حاکی از آن است که سیاست خارجی کشورها در حقوق بشر مشروعیت است و کشورها سیاست خارجی خود را در حوزه حقوق بشر تعیین کرده اند.

حجت الاسلام والمسلمین باقرزاده اظهار کرد: دولت ها اصل صلاحیت ملی دولت ها را تا حد ممکن به شکل حداقلی مبدل کرده اند؛ یعنی دولت نمی تواند هر کاری با ملت خود انجام دهد؛ مبانی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی به بحث کرامت انسان و ارزش والای او تصریح دارد؛ اصل سوم قانون اساسی نیز به این امور تصریح دارد؛ اصل 154 بیان می دارد که سعادت انسان در کل جامعه بشری را تصریح دارد.

وی گفت: یکی از اصول نظام جمهوری اسلامی ایران، حمایت از نهضت های آزادی بخش است که در این بخش سازمان ملل متحد و جمهوری اسلامی ایران دو مسیر متفاوت را طی می کند؛ سازمان ملل برخی از نهضت های آزادی بخش را تروریسم می دانند و بیان می دارند که نظام های آزادی بخش را ما ترسیم می کنیم.

نقد نظریه

در ادامه حجت الاسلام شبان نیا در مقام ناقد گفت:  از عنوان این بحث چنین برداشت می شود که گویی اسلام یک دین حقوق بشری است، ولی گویی قرار بود که سیاست های ناظر به حقوق بشر در جمهوری اسلامی چه مواردی است.

وی افزود: آنچه که در این بحث مهم است این است که چرا اعلامیه حقوق بشر جهانی دیده می شود و کشورهای مدعی این بحث مورد مطالبه قرار نمی گیرند ولی اینکه هرجایی که ادعا کردیم که به حقوق بشر عمل کرده ایم دیده نمی شود.

این محقق حوزوی بیان کرد: در این مقاله باید بیان می شد که جمهوری اسلامی در راستای تحقق و عملیاتی کردن این اصول چه اقداماتی انجام داده است و اینکه چه می توانسته انجام دهد و انجام نداده و یا اینکه چه طرح هایی در آینده باید انجام دهد؛ والا اینکه بیان کنیم یک سری اصول در قانون اساسی ما بیان شده است دردی دوا نمی کند چون کشورهای دیگری هم هستند که چنین مباحثی را مطرح کرده اند.

وی گفت: مشکلی که در بحث حقوق بشری وجود دارد آن است که سخن ما آن است که شما (جهان غرب) پیش نویس حقوق بشر را47 کشور فاتح جنگ امضا می کنند ولی این مساله یک فرهنگی را درون خود دارد که مورد اعتراض بسیاری از کشورها است.

ناقد این نشست علمی اظهارکرد: در دهه 1990 نیز تعدادی از کشورهای شرق آسیا به این اعلامیه اعتراض کردند که این اعلامیه با فرهنگی شرقی های حتی غیر مسلمان نیز تناسب ندارد.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: حال اگر بخواهیم چنین ایرادی به حقوق بشری که در بین کشورهای اسلامی تنظیم شده است وارد نشود باید یک راهکار دقیق داشته باشیم؛ یعنی اسلام برای مومنین و حتی مشرکین حقوقی وضع کرده است ولی احکام مقرر شده را که شامل درجه بندی ایمانی است چگونه می خواهد جهانی باشد و همه جهان نیز آن را قبول کنند.

وی گفت: کار بزرگ آن است که اعلامیه حقوق بشری تنظیم کنیم و دیگران نتوانند در مقابل آن سخن معترضه ای بیان کنند؛ تزریق کردن فرهنگ لیبرالی بر کل دنیا در قالب همین اعلامیه حقوق بشر است.

حجت الاسلام شبان نیا خاطرنشان کرد: در زمینه وحدت ولایت و حاکمیت معتقد هستیم که یک نفر باید بر کل جهان اسلام فصل الخطاب باشد ولی با توجه به مرزبندی های فعلی باید راه حل بینابینی طراحی کنیم که بتوانیم در این نظام جهانی نیز آن را ساری و جاری کنیم.

وجه امتیاز نظریه

حجت الاسلام  نوروزی دیگر ناقد این کرسی علمی بیان کرد: وجه امتیاز این بحث آن بود که در این بحث تعاریفی ناظر به نقد اندیشمندان غربی بود ارایه شد و تحلیلی از وضع موجود و تحلیل مبانی حقوق بشر در سیاست خارجی ارایه  گردید

وی افزود: با توجه به توضیحاتی که اشاره شد باید مشخص شود که آیا هدف ارایه یک بحث نظری و تئوریک در بحث حقوق بشر در سیاست خارجی کشور، یا گفتمان سازی و یا نقد گفتمان غربی است؟ باید سطوح این بحث مشخص شود.

وی گفت: نکته بعد آن است که گمشده ما در این تحقیق چیست؟ آیا گمشده ما دفاع از حقوق بشر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی باشد باید در تعریف آن ملاحظاتی داشته باشیم.

وی اظهارکرد: درست است که انسان به ما هو انسان دارای یک سری حقوق است ولی در مقام اعمال در سیاست خارجی نیازمند مجوز شرعی این حوزه هستیم؛ این مساله در سطوح مباحثی که بیان کردیم جایگاه پیدا می کند.

وی گفت: دفاع از حقوق بشر و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دو متغیر این حوزه هستند؛ در این بین بحث سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در این گزارش مورد غفلت واقع شده است.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: اقدامات تئوریک دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در خصوص مباحث حقوق بشری موضوعه غربی نیز در این تحقیق باید ارایه شود؛ همچنین این تلاش در عرصه ساختارها و نهادهایی که در این حوزه ایجاد شده نیز باید مورد تحلیل واقع شود.