خبرگزاری «حوزه»، مجمع عالی تفسیر قرآن کریم در سال ۱۴۴۰ به عنوان اولین فعالیت تبلیغ تخصصی پا در عرصه تبیین معارف عاشورا با رسالت عبرت های عاشورا و جهالت خواص و درس های انسان ساز دانشگاه امام حسین(ع) گذاشت و امسال نیز با همکاری با نهاد های تبلیغی، فرهنگی و انتظامی موفق به اعزام ۱۰۰ مفسر قرآن در سراسر پهنه جغرافیای ایران شده و این تعداد جدای از اعزام مفسران به کشور های آسیایی و اروپایی بود.

حجت الاسلام والمسلمین سیدمرتضی میرکتولی، رئیس این مجمع عالی در گفت و گو با خبرنگارخبرگزاری «حوزه» به تشریح سایر فعالیت های این مرکز و پاسخ دادن به چرایی دوری بعضی افراد از معارف ناب قرآنی در جامعه اسلامی پرداخته است که متن آن به این شرح است.

در ابتدا در رابطه با اعزام مبلغین در دهه اول محرم و همچنین درباره بازخوردها و بازتاب فعالیت های مجمع عالی تفسیر قرآن کریم توضیحی ارائه بفرمائید.

مجمع عالی تفسیر با رویکرد گسترش معارف قرآن و لطائف آیات ربانی آغاز به فعالیت کرده و هدف اصلی درگام اول، تربیت نیروی انسانی کارآمد و درگام بعدی به کارگیری این نیروها در مسیر توسعه فرهنگ قرآن و معارف قرآنی و مرجعیت بخشی به قرآن در علوم اسلامی بوده است و در این راستا اولین گام را در عرصه آموزش برداشتیم و با تاسیس مجمع عالی تفسیر برای آموزش طلاب درس خارج آغاز به فعالیت کردیم.

در گام های بعد این دوره ها را با همکاری ستاد تفسیر حجت الاسلام والمسلمین قرائتی به دوره های یک ساله مهارت افزایی و دانش افزایی تفسیر به نقطه کارآمد تری رساندیم و در گام سوم برای آموزش روحانیون مستقر در استان ها و روحانیون عقیدتی سپاه بزرگ تهران و نیروی انتظامی، دوره های یک ماهه پودمانی آموزش مهارت های بیان تفسیر و آموزش روش تفسیر اهل بیت علیهم السلام برنامه های خوبی مطرح و اجرا شد.

این آموزش ها نوعا در چه سطوحی به مخاطبان ارائه می شد؟

طبعا وقتی که شما در مسیر آموزش گام برمی دارید، این آموزش سه نوع است، آموزشهای عمومی برای همگان، آموزشهای تخصصی برای افرادی که قابلیت دریافت آن را دارند و آموزشهای خاص برای افرادی که قدرت استنباط و توان دریافت تفسیر اجتهادی را دارا هستند که به مرحله سوم راه پیدا می کنند و تعدادشان انگشت شمار است.

ما در مجمع عالی تفسیر هر سه مرحله را انجام می دهیم، بخش اول که بحث آموزش عمومی است، متاسفانه در مراکز تخصصی حوزوی مغفول مانده است و مخاطبین فرهنگی و دانشگاهی و اقشار مختلف از این فیض محروم اند. ما قرآن را به عنوان "بیان للناس" نگاه نمی کنیم و به عنوان متن درسی، مستند پایان نامه و ابزار دریافت مدرک برای تامین مخارج به آن نگاه می کنیم.

قرآن کتاب هدایت است، نگاه دانشگاه ها و مراکز تخصصی مرتبط با رشته های قرآنی نیز باید بر این اساس تغییر کند بطوری که بتواند فرهنگ ساز و کارخانه انسان سازی باشد، مجمع عالی تفسیر نشان داده است که از این نیازها و عطش اجتماعی غافل نیست.

آیا در عرصه های بین الملل و فضای مجازی و رسانه نیز فعالیتی داشته اید؟

 در عرصه بین الملل قریب به ده استاد توانمند به کشورهای مختلف سفر کردند و در عین حال از فضای رسانه ها نیز استفاده کردیم. در ماه رمضان گذشته 60 برنامه تفسیری از رسانه ملی پخش شد. اکنون نیز در ماه محرم علاوه بر اعزام صد مفسر، کار تولید برنامه های رسانه ای هم در دستور برنامه بوده و بیش از 15 برنامه ضبط شده و سایر اساتید هم در حال پر کردن برنامه های جدید هستند.

شعار ما در محرم این بود "چه شد هنگامی که سر مبارک امام حسین (ع) بر روی نیزه رفت، سه بار به سخن آمد و این آخرین تیر ترکش مکتب توحید در آن سه مرتبه چه بود و چرا حضرت به غیر از قرآن سخن دیگری به زبان نیاورد؟" این نشان می دهد اگر جامعه در اوج سقوط باشد، جرقه و انفجاری که بتواند فضا را تغییر دهد همان قرآن است.

حال ما چگونه می توانیم با این قرآن که می تواند علاوه بر کتاب مشترک بین مسلمانان، بر حسب آیه کلمه «قُل يا أَهلَ الكِتابِ تَعالَوا إِلىٰ كَلِمَةٍ سَواءٍ بَينَنا وَبَينَكُم أَلّا نَعبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلا نُشرِكَ بِهِ شَيئًا وَلا يَتَّخِذَ بَعضُنا بَعضًا أَربابًا مِن دونِ اللَّهِ ۚ فَإِن تَوَلَّوا فَقولُوا اشهَدوا بِأَنّا مُسلِمونَ» می تواند زبان مشترک برای گفت وگو با همه ادیان باشد استفاده کنیم؟.

این کتاب نورانی که تفسیر عرفانی، ادبی، کلامی، عقلی، و غیره شده است باید بدانیم چه ظرفیت عظیمی دارد و باید همگان بدانیم که تاثیرگذار ترین تفسیر این است که برویم نزد ترجمان وحی که اهل بیت علیهم السلام هستن، این ادعیه ای که برای ما از ائمه به جا مانده اند بهترین تفاسیر قرآن هستند.

ما برای تربیت عمومی و گسترش معارف قرآن در بین اقشار و اصناف مختلف از چند اهرم استفاده می کنیم، اهرم اول استفاده از ظرفیت منبر است. ما 100 نفر را در محرم به شهرهای مختلف فرستادیم که علاوه بر شرکت در مجامع عمومی و عزاداری ها، در مراکز نیروهای انتظامی استان ها و در رسانه های استانی نیز به فعالیت پرداختند.

اکنون نیز به دنبال شکل گیری انجمن تفسیر نویسان جوان هستیم که بیایند و معارف قرآن را به روز و با ذوق جوانی و دریافتی که از نسل جدید دارند معارف را بنویسند و بیان کنند. ما باید به سمت شیوه های جدید تبلیغی برویم؛ چرا که نسل های جدید نیازمند روشهای تازه ای هستند تا مفاهیم الهی با زبان روز برایشان بیان شود.

فعالیت ها و آثار قرآنی چقدر متناسب با ذائقه نسل جوان و نوجوان و حتی کودکان تولید می شود؟ و آیا در این رابطه اصلا کار مشخص و فراگیری شده است؟

بله این حرف درستی است، چرا نباید دویست قصه قرآنی به انیمشین تبدیل شود؟ چرا نباید زندگی افرادی که گمراه بودند و با شنیدن یک آیه هدایت شدند و مایه خیرات شدند را تبدیل به فیلم کنیم؟ چرا متاسفانه برنامه های کودکی که غربی ها با نظامات خاص خود تولید می کنند بشود خوراک کودکان ما؟ مشخص است که سرمایه های زیادی داریم، اما نمی توانیم از آن استفاده کنیم و آن را ضایع می کنیم. صحبت کردن با زبان نسل های گذشته با نسل جدید ضایع کردن نعمت است و استفاده از هنر سینما، رسانه ها و فضای مجازی باید در دستور کار فعالان قرآنی قرار بگیرد. ما 40 سال است قرآن را در حد حلق و زبان نگه داشته ایم و هر جا سخن از مسابقات قرآنی است همه به دنبال صدای زیبا هستند نه فهم از قرآن.

به نظر شما قرآن کریم در چه عرصه هایی در جامعه اسلامی ما مهجور مانده است و نیازمند کار است؟

متاسفانه قرآن نه در اقتصاد ما آمده است و نه در سیاست ما، نه در آموزش و پرورش، نه در خانواده، نه در بازار و متاسفانه باید گفت بسیاری از مراتب جامعه ما خالی از قرآن است و آن گونه که باید و شاید به این معارف ناب و انسان ساز توجه نشده است، در عرصه روابط بین الملل سوره مبارکه "ممتحنه"تمام موارد رابطه و رفتار با دشمنان را بیان فرموده، چطور می شود که ما می رویم و با ابزارهای دیگری در مقابل دشمن قرار می گیریم. طبق فرموده قرآن اگر ما از آنها تبعیت نکنیم آنها از ما راضی نخواهند شد. ما اینها را خوانده ایم اما به راحتی از کنارش گذشته ایم چون روی آیات تفکر صورت نگرفته است.

قرآن به روح ما نرسیده که روح پر عطش ما را سیراب کند و به جامعه ما نرسیده است تا آن را اصلاح کند. امروز مردم از افرادی که دین را دستمایه رسیدن به اهداف خود قرار دادند ناراحت هستند نه از دین. ما با عملکرد دوگانه مان مردم را بیزار کرده ایم چون نخواسته ایم طبق موازین اسلامی حرکت کنیم.

مردم باید بدانند فرهنگ غرب برایشان فایده ای ندارد و همه خوبی ها در اسلام جمع شده است. لذا مجمع عالی تفسیر در صدد نهادینه کردن فرهنگ قرآنی و مرجعیت بخسیدن به معارف قرآن در عرصه علوم انسانی و الهی است و امیدواریم که فعالیت های ما مورد رضایت حضرت حق باشد و این تازه آغاز کار ماست و ما هنوز به درجه ده نرسیده ایم و تا رسیدن به مقصد نهایی 90 درجه فاصله داریم.

این فاصله  از  مطلوب با تربیت نیروهایی متخصص و مهذب برای ایام ظهور قرآن ناطق تکمیل می شود. ما نباید بنشینیم تا امام زمان ظهور کند و کارها را درست کند، باید همه چیز را فراهم کنیم و بعد منتظر ایشان باشیم، باید نیروهایی دین باور، دلسوز و متفکری را تربیت کنیم تا  وقتی حضرت تشرف آوردند ببینند که پیروانشان با  دست پر در انتظارشان بوده اند.

شما در اینجا تعداد زیادی "باید" مطرح کردید، به نظر شما  مخاطب این باید ها کیست؟

خب همه ما هستیم، هر کسی باید به سهم خود به وظایفش عمل کند، کسی نمی تواند بگوید من وظیفه ای ندارم بلکه همه موظف هستیم و همه در روز قیامت مورد سوال واقع خواهیم شد و خدای ناکرده اگر به وظیفه خود عمل نکنیم مورد شکایت قرآن و اهل بیت(ع) قرار خواهیم گرفت.

به وجود چندین مرکز تفسیری در قم  اشاره کردید، آیا تا به حال کاری برای هم افزایی بین این مراکز و جلوگیری از موازی کاری، فعالیتی صورت گرفته است؟ جامعه هدف مانند مدارس و دانشگاه ها تا چه اندازه مورد توجه قرارگرفته اند؟

هدف ما همین است که بعد از تربیت مفسرین، استعداد سنجی داشته باشیم و ببینیم هر یک از آنها برای فعالیت در چه فضایی مناسب هستند،  برخی برای مساجد و محافل، برخی برای رسانه ها، برخی برای بخش فرهنگی سازمان تبلیغات و برخی نیز برای تبلیغ بین المللی مناسب هستند. ما امروز با بخش قرآنی دفتر تبلیغات اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات بین الملل، نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه ها و همه مراکز قرآنی در تعامل هستیم و به نظر می رسد مجمع تفسیر در حد توان خود خوب ظاهر شده است.

دوره های یک ساله ای که ما اکنون داریم هم برای طلاب ایرانی و هم برای دو گروه طلاب خارجی از جمله طلاب شبه قاره هند و طلاب آسیای میانه را شامل می شود و تصمیم داریم که برای همه طلاب خارجی برنامه ریزی کنیم، سازمان اوقاف و امور خیریه نیز باید رویکرد خود را تغییر دهد و همه ما باید برویم به سمت بیان معارف قرآنی در جامعه اسلامی.

چه زمانی منتظر ایجاد یک موج قرآنی برای مقابله با امواج سهمگین تهاجم فرهنگی غرب در کشور باشیم؟

موج‌های اول و دوم و سوم رخ داده است، اما متاسفانه رسانه ای نشده است. به نظر می رسد وقتی شما نیروهای لازم را در دسترس داشته باشید می توانید از آنها به خوبی استفاده کنید. این کار رسانه است که باید ما را در این بخش یاری کنند، ما از رسانه ها انتظار داریم بیش از پیش پای کار فعالیت های قرآنی  بیایند، به هر حال اکنون ظرفیت عظیمی در مجمع عالی تفسیر وجود دارد که می تواند پاسخگوی نیاز جامعه باشد. ما مفسرینی داریم که برای اساتید دانشگاه ها جلساتی باسطح های بالا برگزار می کنند و نظریات مستشرقین را نقد و بررسی می کنند. اساتیدی که خود درس خارج دارند و اسفار و دروس سنگین حوزوی را تدریس می کنند به تنهایی می توانند در هرکدام از استان هایی که اعزام می شوند منشا خیرات و برکاتی باشند.

به نظر می رسد نهادهای حوزوی هم باید ما را یاری کنند. به عنوان مثال ما 5 سال است مبلغینی به داخل و خارج از کشور اعزام می کنیم. این درحالی است که نه تنها ما را کمک نمی کنند بلکه بعضی وقت ها سنگ اندازی هم می شود. ما متاسفانه از لحاظ فرهنگی با جامعه به هم ریخته ای مواجه هستیم که به دلیل نبود قرآن و معلم قرآن در جامعه به این جا رسیده ایم.

چرا در این شرایط سخت اقتصادی و به تعبیری نبرد اقتصادی، برخی از مردم ما باید گوش به حرف شبکه های خارجی دهند و دست به احتکار بزنند در حالیکه قرآن می فرماید محتکر مانند سارقی است که در جهنم است و ما با این کارها داریم خودمان جهنم می سازیم.

کلام آخر؟

در پایان بابد عرض کنم قرآن کتاب مسابقه، همایش، مجلس ختم، جهیزیه، قبرستان، مدرک و کلاس نیست. بلکه کتاب عمل و انسان سازی است و هر کسی به سهم خودش باید ببیند چقدر زندگی اش قرآنی است.

۳۱۳/۳۲

گفت و گو: سلمان میرزایی