به گزارش خبرگزاری حوزه، آنچه در ادامه آورده شده است مجموعه «دوم» پاسخ به بخشی از مهم‌ترین شبهات اعتقادی، سیاسی و اجتماعی است که این روزها با بهانه شیوع کرونا ویروس در سطح وسیعی منتشر شده است.مجموعه حاضر توسط محققان مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات آماده شده است. این شبهات، چکیده صدها شبهه‌ی رصد شده در چندروز اخیر است.

لازم به یادآوری است: شبهات و پاسخ‌های مجموعه دوم، با احتساب شمارگان مجموعه اول (که قبلا منتشر شده بود)، شماره گذاری شده است.

شبهه ۲۱: اکنون کرونا تمام جهان را درمی‌نوردد و از هیچ‌کس حتی خدا هم کاری ساخته نیست! همه تشکیلات مربوط به خدا اعم از مساجد، حرم‌های امامان و امام‌زاده‌ها و همۀ مراسم‌های مذهبی تعطیل شد و آب هم از آب تکان نخورد! خب اگر خدا قدرت دارد جلوی این ویروس را بگیرد!

پاسخ:

   ۱. حوادث و اتفاقات عالم بخشی از نظام آفرینش است که با علم و قدرت الهی محقق شده و در جریان است. اگر کسی انتظار داشته باشد که خدا یا امام با قدرت ماورایی خود مانع تحقق این حوادث و اتفاقات شود، در واقع خواستار تغییر و در هم ریختن نظام آفرینش می‌باشد و واضح است که این انتظار نابجا است. مساجد، حرم‌های امامان وامام‌زادگان و مراسم‌های مذهبی تشکیلات خدایی خدا نیستند. اینها مکان‌ها و مناسکی هستند که مؤمنان از طریق آن‌ها با خدا ارتباط برقرار می‌کنند و البته تنها جلوه‌های بندگی خدا هم نیست. تعطیلی مساجد و حرم‌های اؤلیای الهی اولاً برای حفظ جان انسان‌ها است که در نگاه دین بسیار محترم است و ثانیاً تعطیلی این مکان‌ها و برخی از مراسم‌های مذهبی به معنای تعطیلی دین، دینداری و بندگی خدا نیست. انسان مؤمن می‌تواند در همه امور زندگی و در هرحال و هرمکانی به یاد خدا و برای خدا باشد. گستره هستی ملک خدا و همه موجودات جهان، از بزرگ‌ترین کهکشان تا کوچک‌ترین ذره، مخلوقات خدا و زیر تدبیر و به فرمان او است. سخنانی از این دست ناشی از خداناشناسی و نادانی است. خداوند خالق و مربی انسان‌ها است و همان‌گونه که با عبادت و نیایش آنان را تربیت می‌کند، بیماری، بلا و مصیبت هم هدفی جز تربیت و تنبیه انسان ندارد.[۱] هرچند ممکن است در بسیاری از موارد خود انسان عامل و زمینه‌ساز بلا و مصیبت باشد!

   ۲. خداوند جهان را آفریده و خواسته است تا انسان از دل طبیعت برخاسته و در بستر حوادث زندگی رشد یافته و کامل شود. وظیفه نوع انسان‌، آبادی زمین و استخراج ظرفیت‌ها و استعدادهای طبیعت و وجود خویش است و این امر جز با پنجه علم، عقلانیت، تلاش و مبارزه با نیروهایی است که در برابر او قرار می‌گیرد. فیلسوفان گفته‌اند که جهان بر پایه تضاد نیروها سامان یافته و اگر تضاد نبود، فیض خداوند از جهان قطع می‌شد. اگر بنا باشد خداوند به طریقی غیر از نظام کنونی جهان یا امام با قدرت و توانایی خود مانع بروز حوادث شده یا در صورت بروز، آن‌ها را بدون اسباب طبیعی و اراده و تلاش انسان‌ها حل کند، یعنی باید اعتقاد داشت که امام معصوم، به جای یاری عقل و علم، مانعی بر سر راه توسعه علم و دانشی باشد که بشر می‌تواند و باید بدست آورد؛ زیرا همواره از دل حوادثی چون سیل، زلزله، بیماری فراگیر و... توانایی‌های پزشکی، صنعتی، ساختمانی و... در بشر رشد یافته و شکوفا شده است. انتظار اینکه امام یا پیامبر با قدرت‌های ماورایی همه امور عالم را تغییر دهد، به معنای بیهوده بودن عقل، هوش، علم، تلاش و استعدادهای بشری، دست کم در میان شیعیان است و بطلان چنین اعتقادی چون روز آشکار است! پیامبر و امام برای تقویت و یاری عقل‌، هوش، علم و استعدادهای انسان آمده‌اند نه تعطیل آن‌ها! امام علی(علیه‌السلام) در خطبه اول نهج‌البلاغه هدف از فرستادن پیامبران را مطالبه عمل به پیمان فطرت، یادآوری نعمت‌های فراموش شده خدا و برانگیختن ظرفیت‌های عقلی دفن شده بشر در زیر غبار غرائزش معرفی فرموده است.[۲]

 ۳. هرپدیده‌ای در جهان ویژگی‌های تکوینی خاصی دارد. جسم انسان نیز ویژگی‌های فیزیولوژیک و شیمیایی خاصی دارد که موجب آسیب‌پذیری در برابر برخی از باکتری‌ها و ویروس‌ها است. اعتقاد و ایمان معنوی مربوط به روح انسان است و موجب تغییر در ساختمان بدنی انسان نمی‌شود؛ سپ اینکه ویروس در انسان های دیندار اثر نکند یا دینداران بتوانند به روش‌هایی غیر از روش‌های درمانی دیگر انسان‌ها درمان شوند، انتظار نابجایی است. بدن انسان مسلمان و کافر تفاوتی ندارد، تفاوت آن‌ها در فکر، صفات روحی، جهت‌گیری‌های عاطفی و رفتارها است نه در جسم و ویژگی‌های جسمی. بیمارشدن مسلمان و سالم ماندن کافر از بیماری، دلیلی بر باطل‌بودن ایمان و اعتبار کفر نیست. نظام علیّ ـ معلولی در سرتاسر عالم یکسان است؛ اگر قرار است ویروس یا میکروبی با دارویی ترکیب‌شده از برخی مواد شیمیایی از بین رود، تفاوتی ندارد که مسلمان آن را استفاده کند یا غیرمسلمان؛ همان‌گونه که آثار و پیامدهای ویروس در بدن مؤمن و غیرمؤمن یکسان است، روش درمان دارویی مسلمان و غیرمسلمان نیز مشابه است؛ بنابراین ادعای اینکه مسلمانان باید به شیوه‌ای متفاوت از کافران درمان شوند تا درستی اعتقادات‌شان اثبات شود، سخن نامعقولی است. ایمان و اعتقاد دینی مبانی و دلائل خاص فکری خود را دارد و به ساختمان بدنی افراد ارتباطی ندارد، البته ما معتقدیم که همه ذرات عالم به فرمان خدا است و خداوند هرگونه بخواهد می‌تواند در جهان تصرف کند؛ اما خواست خدا این است که معمولا امور جهان به طور طبیعی و بر اساس اسباب مادی به پیش رود، ولی خرق عادات طبیعی هم ممکن است و هم وقوع یافته است. مضاف بر اینکه جریان ذرات عالم و تأثیر اسباب مادی هم، به اراده و مشیت خدا است و از این رو دعا و خواستن از خدا برای رفع مشکلات مادی و درمان بیماری‌ها نه تنها با استفاده از دارو و درمان منافاتی ندارد؛ بلکه کامل‌کننده آن است.

   ۴. برخلاف نگاه محدود و وارونه شبهه‌کنندگان، وجود و شیوع برخی بلاهای ناتوان کننده بشر مثل بیماری کرونا، نه تنها دلیلی بر عدم وجود خدا نیست، بلکه ثابت می‌کند که نیرویی بالاتر از نیروی بشر وجود دارد که عمق قدرت و دانش او فهم ناشدنی است و می‌تواند با موجودی بسیار کوچک همه ادعاهای انسان‌های متکبر را در هم فرو ریزد. ویروس کرونا یک پدیده مثل همه پدیده‌های موجود در جهان است و هرپدیده‌ای به علت هستی‌بخش نیازمند است. ویروس کرونا به همان اندازه بر وجود خداوند قادر و دانا دلالت می‌کند که بزرگ‌ترین کهکشان‌ها!

   امروز بشر با همه پیشرفت‌های خیره کننده و ادعاهای بزرگی که دارد، همچنان در مواجهه با پدیده‌ای که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود، ضعیف و درمانده است؛ وجود بیماری کرونا ثابت کرد تمام زندگی بشری که مدعی تسخیر آسمان و اعماق دریا، ساخت انواع وسایل پزشکی و درمانی، انواع سخت افزارها و نرم افزارهای جنگی و تسلیحاتی و... است با موجودی که در ذات خود ناتوان و ناچیز است به یک‌باره به هم می‌ریزد.

   ۵. مساجد و حرم‌ها را انسان‌ها برپا می‌کنند تا با خدای خود مناجات کرده و به او نزدیک شوند؛ اگر خداوند برپایی مساجد را دوست دارد و به آن امر کرده است، به بشر عقل هم داده و وحی هم به او آموخته که حفظ جان خود و دیگری واجب است و اگر حفظ جان مستلزم تعطیلی موقت مسجد باشد، تعطیلی آن واجب است. در نگرش توحیدی، استحباب یا وجوب ساخت و عمارت مسجد با وجوب تعطیلی موقت آن برای حفظ جان انسان‌ها هیچ تضادی ندارد، بلکه عین توحید ناب است!

   شبهه ۲۲: با آمدن ویروس کرونا و به حاشیه رفتن مسائل دینی و پررنگ شدن توصیه‌ها و راهبردهای پزشکی و بهداشتی این پرسش مطرح می‌شود که اگر با دارو و بهداشت به دواء می‌رسیم چه نیازی به توصیه‌های معنوی دین وجود دارد؟ وقتی علم گره گشایی می‌کند، به دین چه نیازی است؟!

   پاسخ:

   ۱. در شناخت نقش دین و علم در زندگی انسان، توجه به رسالت هر کدام ضروری است. دین به گستره و عمق بسی فراخ‌تر جهان و روابط کلی و نامحسوس پدیده‌ها اشراف و اهتمام دارد، امّا علم تجربی تنها به پدیده‌ها و روابط جزئی و محسوس میان آن می‌نگرد و بیش از این هم توان ندارد. جهان تنها در ماده و مادیات منحصر نیست و هستی وسیع‌تر و عمیق‌تر از جهان مادی و محسوس ما است، شناخت آن حقایق و هماهنگ شدن با آن نیز مسأله مهمی است که در بهزیستی دنیایی و سعادت ابدی ما تأثیر قطعی دارد. به همین سبب برای زندگی سعادت‌مندانه، هم نیازمند به علم هستیم هم به دین.

   ۲. با توجه به نکته اول، علم پزشکی به زمینه‌ها و عوامل مادی بیماری می‌پردازد و برای آن نسخه درمانی متناسب با یافته‌های خود ارائه می‌کند، اما دین علاوه بر تأیید علم پزشکی و ارائه برخی از توصیه‌های پیش‌گیرانه بهداشتی و طبی، به توصیف و تبیین زمینه‌ها و عوامل معنوی و فرامادی بیماری‌ها اهتمام دارد و برای درمان آن نسخه‌های متناسبی توصیه کرده است و از نگاه کسانی که به فراتر از ماده اعتقاد دارند، بهره جستن از علم، لازم است، ولی کافی نیست.

   هنر دین در ایجاد و بالارفتن آرامش و تقویت روحیه بیماران مذهبی و حتی غیرمذهبی و در نتیجه بهبود سیستم ایمنی بدن آنها، قابل انکار نیست. مضاف بر اینکه بر اساس اعتقادات ما، دین در ضمن دعا و توسل و... بر بهبود بیماران تأثیر مستقیم و بی‌واسطه هم دارد.

   آموزه های دینی در این‌گونه موارد از جهاتی لازم و مفید هستند. گاهی از حیث علمی و مادی به داروها و علل یک پدیده اشاره می کنند، در برخی موارد نیز به حقیقت و باطن حوادث، سختی ها و بلاها و فراز و نشیب زندگی دنیا و عبرت‌های آن، توجه می دهند؛ از سوی دیگر نیز با آموزهایی از قبیل توبه، دعا و نیایش و یاد خداوند مهربان، برادری و مواسات، انفاق و ایثار و غیر اینها به ساماندهی مشکلات جامعه کمک می کنند؛ لذا در هیچ زمان و شرایطی، افراد و جوامع بشری بی نیاز از خدا، دین و آموزه های وحیانی نیستند.

   ۳. بر این اساس، روشن می‌شود که نه تنها با آمدن ویروس کرونا، دین به حاشیه رانده نشد، بلکه دین با توجه به توصیه‌هایی که در زمینه‌های پزشکی و بهداشتی دارد در کنار توصیه‌ها و راهبردهای پزشکی و بهداشتی موجب تشویق مردم در این زمینه خواهد شد، ما در صورتی می‌توانیم ادعا کنیم که با درمان توسط دارو و بهداشت نیازی به توصیه‌های معنوی دین وجود ندارد که اولاً توصیه‌های بهداشتی دین تأثیری در رعایت امور بهداشتی مردم نداشته باشد، ثانیاً رسالت دین را در این امر جزئی مانند درمان کرونا خلاصه کنیم. پس مسائل و توصیه‌های دینی با توجه به پشتوانه‌های الهی‌ای که دارند، در کنار توصیه‌های پزشکی و بهداشتی، اگر تأثیرگذارتر و راهبردی‌تر نباشند، قطعاً ضعیف‌تر از آن نخواهند بود، بنابراین علم و دین در کنار هم گره‌گشایی می‌کنند و به هر دو نیازمندیم.

   شبهه ۲۳: کرونا آغاز رنسانس دینی و فرهنگی در ایران است؛ همان‌گونه که طاعون، رنسانس غرب را موجب شد! تا چند ماه پیش عوام در ایران مقبره‌های امامان و امام‌زادگان را شفابخش دانسته و بیماران صعب‌العلاج خود را در مقابر آنان زنجیر می‌کردند تا بیمارشان شفا یابد و متولیان نیز جهت ترویج خرافات، مکان خاصی در مقابر امامان را به این امر اختصاص داده بودند؛ اما با شیوع کرونا در ایران، حکومت دینی ناچار شد جهت جلوگیری از شیوع ویروس، صحن و ضریح مقابر امامان و امام‌زادگان را ضدعفونی و ویروس‌زدایی کرده و چون این کار هم مانع گسترش بیماری نشد، درهای مقابر امامان و امام‌زادگان را بسته و زیارت را به بعد از کنترل بیماری (توسط علم و پزشکان) موکول نمایند. پس از فروکش کردن کرونا، مردم خواهند پرسید پس این امامان و امام‌زادگان چه کاره‌اند و چه کمکی به ما کرده و می‌کنند!

پاسخ:

   ۱. در خصوص رنسانس باید گفت این جریان، آغاز زایش علمی و فرهنگی غرب پس از قرون وسطی است. جهان غرب پس از بیش از هزار سال حاکمیت خرافه پرستان به نام خدا، در دانش و عقلانیت تحول یافت و خود را از سلطه جزم اندیشی کلیسانشینان رها کرد. رنسانس در کنار سودمندی‌هایش برای بشر غربی، زیان‎های بزرگی هم پدید آورد. فیلسوفان رهاشده از سلطه و ستم کلیسا به ناحق همه چیز را از چشم خدا دیدند و گمان کردند که لازمه آزادی و پیشرفت مادی و علمی، نادیده گرفتن خدا از معادلات جهان است. غرب اگرچه در علم و صنعت به پیش رفت، اما در معنویت، اخلاق و انسانیت گرفتار عقب‌ماندگی شد. مسلمانان نه تاریخی مانند غربیان دارند و نه سنت اسلامی مانند مسیحیت، آمیخته با خرافات است. بنابر این انتظار رنسانی غربی در جهان اسلام، انتظاری است که هرگز به وقوع نخواهد پیوست. آری! یک رنسانس بزرگ و تحول آفرین در جهان اسلام، به ویژه ایران رخ خواهد داد و آن شناخت عمیق و جامعی از جهان غرب است که خودباوری و عزت نفس ایرانیان را چنان افزایش خواهد داد که هرگز غرب و مظاهر مادی و علمی‌اش آنان را فریب ندهد و با اتکا به ایمان و تلاش خود، تمدن نوین اسلامی ـ ایرانی را پدید آورده و برترین قدرت سیاسی، علمی و اقتصادی جهان با محوریت دین و اخلاق شوند!

   ۲. کثرت شفایافتگان از بیماری‌های بسیار سخت، مادرزادی و غیره، درون و بیرون حرم‌های مطهر امامان و برخی از امام‌زادگان، در طول تاریخ، آن‌چنان است که انکارش، امری نامعقول و غیرعلمی است. گزارش بسیاری از این کرامات در کتاب‌های معتبر ذکر شده و مواردی نیز در سالیان اخیر به صورت سمعی و بصری ضبط و بر اساس اسناد معتبر و متقن نگهداری شده است.

   ۳. امامان، امام‌زادگان و عالمان دینی، همواره مردم را به مراجعه به درمان و درمان‌گر توصیه کرده‌اند و در کنار عمل به سفارش‌ به امور پزشکی و رعایت بهداشت، به دعا و فریادخواهی از درگاه الهی و توسل به بزرگان دین نیز ازشاد نموده‌اند. کسی که آشنانیی مختصری با معارف و آموزه‌های دینی داشته باشد، از نظام فکری جامع‌نگر اسلام بی‌خبر نخواهد بود.

   ۴. رفتن به حرم‌های مطهر اؤلیای الهی، نخست برای دعا، عبادت، توسل، کسب معرفت و نورانیت معنوی است؛ آری! در کنار اینها درخواست‌های دنیایی نیز مطرح می‌شود و از افرادی هم دستگیری واقع می‌شود. اگر در طول تاریخ مؤمنان از حرم‌های ائمه بهره‌مند نمی‌شدند، این همه شور و شیدایی در زیارت و توسل وجود نمی‌داشت! چرا در مناسبت اربعین حسینی بیش از بیست میلیون نفر با زحمت و پای پیاده و یا سواره، خسته، تشنه و گرسنه به سوی کربلا می‌روند؟! چرا هرساله چند میلیون زائر فقط برای مقطع تحویل سال به حرم امام هشتم و دیگر امامان و امام‌زادگان مشرف می‌شوند؟! و... اگر این افراد نفعی (چه مادی، چه معنوی) نمی‌بردند، آیا عاقلانه بود که ده‌ها و صدها بار آن کارها را تکرار کنند؟!

   ۵. هیچ‌کس از خود امامان و نیز عالمان دین ادعا نکرده و اصلاً چنین چیزی معقول نیست که هرکس به حرمی از حرم‌های بزرگان دین وارد شد و هرحاجتی که داشت، حتما برآورده می‌شود! اگر چنین چیزی ادعا شود، لازمه آن این است که حاجت‌های بسیاری که حتی با هم متضاد و گاهی متناقض است، برآورده شود و این ممکن نیست.

   ۶. مکان‌های مقدسی مثل مساجد و حرم‌های متبرک، خصوصا هنگام نماز جماعت و جمعه یا ایام تحویل سال یا زمان مراسم مذهبی از جمعیت‌های متراکم و زیاد لبریز است؛ گاهی ده‌ها و صدها هزار و حتی میلیون‌ها نفر در محیط‌های محدود متراکمی گرد هم می‌آیند که احتمال سرایت بیماری‌های واگیر بالا می‌رود و چنین کارهایی در این روزها خلاف عقل، علم و دین است؛ از این رو هم عالمان دینی و هم پزشکان و هم مردم عاقل دنیا از این تجمعات پرهیز می‌کنند. در چنین شرایطی احتمال سرایت بیماری بالا است، و عقل پذیرش چنین خطری را مردود و احمقانه می‌شمارد؛ هیچ کسی شرعاً و اخلاقاً حق ندارد زمینه بیماری خود را ایجاد کند و چنین کاری شرعاً حرام و اخلاقاً ناروا است و حرام‌تر آنکه زمینه بیماری دیگری را ایجاد کند. ساحت ادیان آسمانی از تأیید کارهای جاهلانۀ پیراسته است. بستن درب مسجد و حرم برای پرهیز از تجمع افراد و سرایت بیماری است، نه به دلیل بی‌فایده بودن دعا و توسل در آن! در شرایط کنونی همه کلاس‌های درس در مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها و نیز سایرمحل‌های تجمع دیگر تعطیل و ممنوع شده است؛ آیا هیچ عاقلی می‌گوید که کرونا اثبات کرد آموزش، کار، ادارات، کارخانه‌ها، ورزشگاه‌ها و... هیچ فایده‌ای ندارد؟! آیا می‌توان گفت کرونا نشان داد سفر، دید و بازدید و ملاقات بستگان، دوستان و همکاران، هیچ کمکی به سلامتی، نشاط و افزایش روحیۀ مردم نمی‌کند؟!

   شبهه ۲۴: قرن‌ها فقیهان مسلمان به حرمت الکل فتوا می‌دادند و امروز برای مقابله با کرونا مجبور شدند آن را حلال اعلام کنند! در واقع ویروس کرونا اثبات کرد که: کشف زکریای رازی دانشمند بزرگ ایرانی که منتقد قرآن و اسلام بود، خاصیتش از تمامی پیامبران، امامان، امام‌زادگان و کتاب‌های مذهبی بیش‌تر است!

  پاسخ:

   ۱. این سخن که در رسانه های خبری ملحدان و دین ستیزان مطرح ‌شده است، نشانه جهل یا تجاهل گویندگان آن است؛ زیرا فتاوای فقیهان مسلمان درباره الکل هیچ تغییری نداشته است. اگر منظور از حلال‌شدن، نوشیدن الکل است، که از نگاه فقهای شیعه هم‌چنان حرام است و کسی آن را حلال نکرده است (البته شماری از دشمنان ایران زمین، با تبلیغ این ادعای نادرست که نوشیدن الکل از تأثیر ویروس کرونا جلوگیری می‌کند، برخی از افراد ساده‌لوح را به نوشیدن الکل تشویق کرد که متأسفانه مرگ برخی از هموطنانمان را موجب شد)، اما اگر منظور از حلال‌شدن، فتوا به پاکی و استفاده از آن در امور بهداشتی و پزشکی است، که این حکم جدیدی نیست، بر اساس نظر فقهای شیعه الکل بهداشتی پاک و استفاده از آن در امور درمانی مباح است، البته الکل اگر مست‌کننده باشد، نجس و نوشیدن آن حرام است. سوای آنکه زیان‌آور بودن الکل برای بدن از گزاره های قطعی علوم زیستی است، البته فقها گفته‌اند که اگر در موارد خاصی به تشخیص متخصصان حاذق و امین، درمان در نوشیدن مقداری از الکل منحصر باشد، مصرف به مقدار درمان، از باب اضطرار اشکالی ندارد.

   ۲. تحقیقات تاریخی نشان می‌دهد که زکریای رازی خداپرست بوده است؛ هرچند برخی از اعتقادات نادرست هم به او نسبت داده شده است. با این وجود کشف الکل توسط او، اگرچه کار بزرگی است و برای ما ایرانیان افتخاری به شمار می‌رود، اما هرگز به این معنا نیست که همه اعتقادات رازی درست بوده و ما باید در همه امور زندگی پیرو نظرات او باشیم! و به این معنا نیست که کشف الکل، همه مشکلات بشر را حل کرده و سودمندی زکریای رازی از همه دانشمندان جهان بیش‌تر بوده است؛ چه رسد به سودمندی پیامبران و امامان(علیهم‌السلام). چنین ادعایی بسیار نابخردانه است!

   ۳. مقایسه زکریای رازی دانشمند بزرگ ایرانی با پیامبران و امامان(علیهم‌السلام) مقایسه‌ای نابحا است؛ زیرا فلسفه فروفزستادن پیامبران و انتصاب امامان(علیهم‌السلام) چیزی است که انسان بدون وحی بدان دسترسی پیدا نمی‌کند؛ یعنی چیزی که مربوط به سعادت بشر در دنیا و آخرت است و بدون استمداد از وحی برای بشر دست‌نیافتنی است. امثال رازی نیز برای شناخت حقیقت و راه صحیح زندگی و رسیدن به سعادت جاودان به پیامبران و امامان نیازمندند، هرچند ممکن است به غلط، چنان نیازی را احساس نکنند!

   شبهه ۲۵: اگر این حرم‌ها شفا می‌دهد، چرا روحانیان بیمارشده را به حرم نمی‌برند تا شفا پیدا کنند؛ بلکه در بیمارستان بستری کرده و به پزشکان متوسل می‌شوند؟!

   پاسخ:

   ۱. جهان بر اساس نظام علی ـ معلولی حاکم بر پدیدها سامان یافته و جریان دارد. در این نظام هیچ پدیده‌ای به خودی خود به وجود نیامده و به خودی خود از بین نمی‌رود. هم وجود و هم نابودی و هم دگرگونی پدیده‌ها به واسطه علت یا علت‌هایی است که در ذات جهان برای آنها قرار داده شده است. سلامت و بیماری دو وضعیت متضادی است که بر برخی پدیده‌های مادی عارض می‌شود و هرکدام علت یا علت‌های خاص مادی و معنوی دارد. بی‌اعتنایی به علت‌های مادی سلامت و بیماری به اندازه بی‌توجهی به علت‌های معنوی غیرعقلانی و نامشروع است. بر همین پایه، خداوند برای رفع بیماری، روش‌ها و ابزارهایی قرار داده است که می‌بایست بیماران در هنگام نیاز از آن بهره جسته و صحت خود را باز یابند. رجوع به پزشک، خوردن دارو و رعایت پرهیزهای بهداشتی و پزشکی، همه سنت‌های خداوند در جهان انسانی است و هرکس از این سنت‌ها اعراض کند در واقع به تدبیر خداوند بی‌اعتنایی کرده و ناخردورزانه خود را در معرض هلاکت قرار داده است.

   ۲. ربوبیت حکیمانه الهی در گستره هستی مستلزم این است که هرچیزی در جایگاه خود و برای هدف یا اهدافی که خداوند در نظر گرفته است، قرار گیرد. هیچ‌چیز در آفرینش الهی بیهوده و بی‌هدف نیست. جریان پیامبری و فروفرستاده شدن کتاب‎های آسمانی نیز از این قاعده مستثنا نیست. در اموری که انسان با غریزه، فطرت، حواس و عقل خود بدان راه می‌برد، به انبیاء و اؤلیاء‌الله نیازی نیست و اگر پیامبران و کتاب‌های آسمانی در آن امور سخنی فرموه باشند، ارشاد به حکم عقل و تأیید آن است؛ بر این اساس فلسفه فرستادن پیامبران و انتصاب امامان(علیهم‌السلام) چیزی است که انسان بدون وحی و هدایت اؤلیای الهی بدان دسترسی پیدا نمی‌کند؛ یعنی چیزی که مربوط به سعادت جاودان و جامع بشر در دنیا و آخرت می‌شود؛ از این رو هر انسان عاقلی، چه روحانی و چه غیرروحانی، می‌بایست سنت‌های تکوینی و تشریعی الهی را بشناسد و هماهنگ با آن زندگی کند. سنت تکوینی و تشریعی خداوند مستلزم دوری از عوامل و زمینه‌های بیماری و جستجو از درمان و درمانگر در هنگام بیماری است.

   ۳. شک نداریم که در برخی از موارد استثنایی، کراماتی مانند شفای مریض‌ها و برآورده کردن پاره‌ای از نیازها به صورت غیرعادی از اؤلیای الهی ظهور یافته و می‌یابد. این امور اگرچه غیرمعمول و فراتر از راه‌ها و روش‌هایی است که با آن انس داریم، اما از چارچوب نظام علی ـ معلولی بیرون نیست، اما نباید فراموش کرد که کرامات اؤلیا در امور مادی عالم، کار ویژه رسالت و وظایف انبیاء و اؤلیاء نیست. پیامبران و امامان اساسا برای هدایت معنوی و ارشاد بندگان خدا به سوی روش درست زندگی آمده‌اند؛ نه برای اینکه جای اسباب مادی را در زندگی بشر بگیرند. سنت تکوینی خداوند درد و درمان را در وجود انسان و محیط او نهاده و سنت تشریعی او آدمی را به رجوع به متخصصان هدایت کرده است. پیامبران و امامان(علیهم‌السلام) نه خود چنین ادعایی داشته‌اند که همه امور زندگی بشر باید به واسطه آنان سامان یابد و نه یاران آنان در زمان حیات‌شان چنان رفتار کرده‌اند که گویی پیامبر و امام می‌بایست همه امور زندگی انسان‌ها را سامان دهند. در هیچ گزارشی نیامده که یاران پیامبر و امام، همواره برای درمان بیماری‌های جسمی خود به ایشان مراجعه کرده باشند؛ البته گزارش‌های معدود و محدودی در این راستا وجود دارد که نشان می‌دهد این امر (گر چه وجود داشته است، اما) رویه نبوده است. و جالب‌تر اینکه در چنان مواردی هم توصیه‌های امامان، انجام برخی از پرهیزهای بهداشتی و استفاده از برخی داروهای گیاهی و غذایی بوده، نه درمان درها با معجره و به صورت غیرعادی!

   شبهه ۲۶: اگر دعا جواب می‌دهد چرا همه شما مذهبی‌ها فرار کردید؟ اگر دعا جواب می‌دهد چرا اماکن مذهبی تعطیل شده؟ اگر دعا جواب می‌دهد چرا به دنبال کشف داروی کرونا هستید؟

   پاسخ:

   ۱. تأکید آموزه های دینی و مذهبی بر دعا و توسل در هنگام سختی ها از جمله بلاها و امراض، اولاً؛ به معنای اعتبار زدایی از اصول بهداشتی و پزشکی نیست، بلکه در آموزه‌های دینی بر رعایت توصیه‌های بهداشتی و پزشکی، مراجعه به پزشک تاکید شده و ترک‌کننده چنین امری از نظر عقل و شرع، محکوم دانسته شده است. بیان خواص گیاهان و میوه‌ها و امور دیگر در متون دینی، دلیلی دیگری بر اهمیت این امر در نگاه دین است. همان خدایی که درد و بیماری را آفریده، دارو و درمان را نیز آفریده و به دقت، تفکر و مطالعه در مخلوقات فرمان داده است. ثانیاً؛ لزوما چنین نیست که هر دعا و توسلی حتما مستجاب شده و نتیجه خواهد داد، بلکه اجابت دعا و تأثیر توسل، متوقف بر شرایط و مصالحی است که با تحقق آنها، اجابت هم محقق می‌گردد و به همین دلیل، هیچ‌یک از علمای دین در طول تاریخ ادعا نکرده‌اند که اگر کسی هرحاجت یا بیماری‌ای داشت صرفا باید دعا کند یا به پیامبران و ائمه(علیهم‌السلام) متوسل شود و صد در صد شفا پیدا می‌کند و نیازی به تلاش و مراجعه به پزشک ندارد.

نتیجه آنکه استجابت دعا شرایط خاص خود را دارد چنان‌که تأثیر دارو در درمان یک بیماری متوقف بر شرایط خاصی است.

   ۲. رفتن به مسجد و حرم‌های مطهر در درجه اول برای عبادت خداوند و انجام واجبات و مستحبات دینی و تقویت معنویت و نورانیت و بالا بردن روحیه و سلامت ایمان دینی است، نه شفایافتن یا بهره‌های مادی، گرچه در برخی موارد نیز نیازهای مادی زائرانش را برآورده می‌کنند.

   ۳. بسته‌شدن موقت مسجد و حرم، به معنای تعطیل شدن عبادت، و بی‌تأثیری دعا و توسل نیست، بلکه به دلیل شرایط خاصی است که به وجود آمده و لازم است مدتی عبادت، دعا و توسل بدون حضور در مکان‌های عمومی؛ مانند حرم‌های امامان و مساجد انجام پذیرد و بدیهی است هیچ‌گونه ارتباطی بین تعطیلی این اماکن و تأثیر و عدم تأثیر دعا و توسل وجود ندارد.

   شبهه ۲۷: در دعای امام صادق(علیه‌السلام) می‌خوانیم: «و ارحم تلک الخدود التی تقلب علی قبر ابی‌عبدالله(علیه‌السلام)»: و این گونه‌هایی را که بر قبر پدرم ابی عبدالله الحسین(علیه‌السلام) به خاک مالیده می‌شود، مشمول رحمت خود فرما! حال اگر چسباندن صورت به قبور ائمه(علیهم‌السلام) موجب رحمت است، پس چرا اکنون از دست زدن به ضریح و قبور آنان ممانعت می‌شود؟

   پاسخ:

   ۱. سنت الهی بر این است که در جهان همه چیز مطابق نظم خاص و بر اساس اسباب و مسببات صورت پذیرد. بر این اساس هر چیزی در عالم هستی تأثیر خاص خودش را دارد؛ مثلا اگر کسی سمی بخورد مسموم خواهد شد و اگر در معرض میکروب‌های کشنده قرار گیرد، آلوده و بیمار می‌شود. نظام علیّ مستلزم ان است که با وجود تحقق علت، معلول خواهد آمد؛ اگر فلز تیزی با فشار روی بدن کسی کشیده شود، می‌برد و اگر فلزی آغشته به ویروس کشنده‌ای شود در صورت تماس با سطح آن فلز، ویروس منتقل می‌شود و تفاوت نمی‌کند که آن فلز، ضریح امام باشد یا آهنی که در ساختمانی عادی به کار رفته است. به همین سبب عقل انسان حکم می‌کند (و دین هم حکم عقل را تأیید کرده است) که می‌بایست از شرایطی که موجب آسیب واردشدن به جسم و جان ما است، دوری کنیم، مگر آنکه پای مصلحت و منفعتی بزرگ‌تر از جان در میان باشد (مثل میدان جنگ با دشمن).

   ۲. آنچه در دعای امام صادق(علیه‌السلام) می‌خوانیم که «چسباندن صورت به قبور ائمه(علیهم‌السلام) موجب رحمت است»، این امر در شرایط عادی است و به همین سبب اگر زمانی شرایط خاصی پیش آید که بر اساس حکم عقل از دست زدن به ضریح و قبور آنان ممانعت به عمل آید، با سخن امام در تضاد نیست. حکم استحباب مالیدن چهره بر قبر امام حسین با حکم وجوب پرهیز از سرایت بیماری، هردو حکم دین است و با هم منافات ندارد؛ مضاف بر اینکه اگر منافات هم داشته باشد، حکم وجوب بر استحباب مقدم است. رجوع به اهل خبره و متخصصان در امور مادی و معنوی از احکام عقل و دین است و لازمه این امر وجوب عمل به فرمان آنها است. پیامبر و امامان(علیهم‌السلام) نیز با وجود برخوداری از علوم الهی، چنین رفتار می‌کردند و در امور خاصی به متخصصان رجوع کرده‌اند. فرزندان امام علی(علیه‌السلام) پس شکاف‌خوردن فرق مبارکش به دست ابن‌ملجم (لعنة‌الله‌علیه) به دنبال طبیب رفتند و طبق گزارشی طبیب یهودی بر بالین حضرتش حاضر شده و نسخه‌ای تجویز نمود.

   شبهه ۲۸: ویروس کرونا از قم به همه جای ایران منتشر شد؛ جایی که می‌گفتند به برکت فاطمه معصومه(سلام‌الله‌علیها) سه در بهشت در آن باز شده است، اما اکنون معلوم شد که نه تنها هیچ امتیازی بر دیگر شهرها ندارد، بلکه مایه بدبختی دیگر شهرها هم شده است. پرسش این است که چرا حضرت فاطمه معصومه بدون داشتن هیچ امتیازی، مقدس خوانده می‌شود و قدرت شفابخشی به او نسبت داده می‌شود؟! یکی از دانشمندان مذهب تشیع گفته است که چون ایشان شهامت داشته و حدیث غدیر را روایت کرده، یک شخص مقدس است! نتیجه اینکه در مذهب شیعه برای مقدس‌شدن کافی است یک روایت را تعریف کنید!

   پاسخ:

   در این شبهه سه مدعا مطرح شده است: حضرت فاطمه معصومه(سلام‌الله‌علیها) هیچ امتیازی ندارد؛ وی قدرت شفابخشی ندارد؛ مقدس بودن وی به جهت روایت حدیث غدیر است. در ادامه این سه مدعا را بررسی می‌کنیم:

   ۱. آیا حضرت فاطمه معصومه(سلام‌الله‌علیها) هیچ فضیلت و امتیاز معنوی ندارد؟ شیخ محمّد تستری در فضیلت معنوی آن بانو می‌نویسد: «در میان فرزندان امام موسی کاظم(علیه‌السلام) با آن همه کثرت‌شان، بعد از امام رضا(علیه‌السلام)، کسی هم شأن حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) نیست».[۳] از باب نمونه به دو روایت در فضائل پرشمار بانو اشاره می‌شود:

فردی از اصحاب امام صادق(علیه‌السلام) می‌گوید: «نزد امام صادق(علیه‌السلام) رفتم و دیدم آن بزرگوار با کودکی که در گهواره است، سخن می‌گوید؛ با تعجب از آن حضرت پرسیدم: آیا شما با کودکی که درگهواره است، سخن می‌گویید؟ آن حضرت فرمود: آری! اگر تو هم مایل هستی نزد او بیا و با او حرف بزن! نزدیک رفته و به کودک سلام کردم. کودک جواب سلام مرا داده و فرمود: نامی که برای دخترت انتخاب کرده‌ای تغییر ده؛ خداوند آن نام را دوست ندارد! خداوند چند روز پیش به من دختری عطا کرده بود که نام او را حمیرا گذاشته بودم. سخن گفتن نوزاد، اطلاع او از اخبار پنهانی و نهی از منکر او مرا به تعجب واداشته و بهت زده کرده بود!) امام صادق(علیه‌السلام) به من فرمود: تعجب نکن؛ زیرا این نوزاد، پسرم «موسی» است. خداوند از او دختری به من عنایت خواهد کرد که نامش فاطمه است و در سرزمین قم به خاک سپرده می‌شود و هر کس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌گردد!»[۴]

در روایت دیگری امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «برای خداوند حرمی، و آن مکّه است، برای پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) حرمی و آن مدینه است. برای امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) حرمی و آن کوفه است، برای ما اهل‌بیت حرمی، وآن شهر قم است. به زودی! زنی از فرزندان من به نام فاطمه، درآن شهر مدفون خواهد شد که هرکس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود!»[۵]

فاطمه معصومه در خاندان عصمت و طهارت پا به دنیا نهاد و در دامان پدر بزرگ و پدر بزرگوار و در کنار برادرش، که هرسه امام بودند، نشو نما کرده و به مراتب بلند علم و تقوا نائل آمد. پدران، مادران و محیط مساعد معنوی مهم‌ترین زمینه زشد و تعالی معنوی و اخلاقی است و این امر هرگونه تعجب و انکاری را از میان بر می‌دارد.

   ۲. آیا حضرت معصومه با اذن خداوند، قدرت شفابخشی ندارد؟ حضرت فاطمه معصومه(سلام‌الله‌علیها) از خاندانی است که در خطاب به ایشان آمده است:«عادتکم الاحسان و سجیتکم الکرم»[۶]، از این رو کرامات و عنایات آن بانو بسیار فراوان است. اساسا داشتن کرامت و قدرت معنوی برای انجام برخی از امور خارق عادت به سبب برخورداری فرد از مقامات بلند معنوی است و این امر غریبی نیست. حال اگر کسی خواهان اطلاع تفصیلی از کرامات ثبت شده ایشان است، می‌تواند به واحد سمعی ـ بصری آستانه حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) مراجعه نماید. اسناد بسیار متقن و معتبری از وقوع کرامات، چه شفایافتن بیماران و چه برآورده شدن برخی از حاجت‌ها به عنایت آن بانو، در آن واحد گردآوری شده است.

   ۳. آیا فضیلت حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) تنها به سبب روایت حدیث غدیر است؟ این مدعا نادرست است. آری! حضرت معصومه(سلام‌الله‌علیها) محدثه بوده و از راوایان احادیث به شمار می‌آیند. نه تنها حدیث غدیر، بلکه روایات بسیاری از ایشان نقل شده است؛ اما نقل روایت، به تنهایی باعث فضیلت کسی نیست. در کتاب‌های روایی کم نیستند کسانی که روایات بسیاری را نقل نموده‌اند؛ اما در نزد خداوند متعال و اؤلیای الهی دارای جایگاهی نبوده‌اند. فضایل حضرت معصومه در راوی بودن ایشان نیست؛ بلکه در مراتب بلند معنوی و تقوای آن بانو است.

   شبهه ۲۹: مگر نمی‌گویید امام زمان در میان شیعیان مانند پدر است؟ چرا در این اوضاعِ شیعیان مثل جنگ و بیماری، کاری نمی‌کند؟! چرا شیعیان به حال خود رها شده‌اند؟!

   پاسخ:

   ۱. شبهه‌ کننده از کجا اثبات کرده است که امام زمان(عج) تاکنون برای شیعیان کاری نکرده و شیعیان را به حال خود رها کرده است؟ اولاً همواره احتمال وضعیت بدتر از وضعیت موجود قابل تصور است! ثانیاً هیچ‌گاه نمی‌توان تنها بر اساس ظواهر پدیده‌ها قضاوت کرد. بسا اتفاقاتی که به ظاهر، دردناک و ناگوار است، اما در دل خود خیرها و سودمندی‌های زیادی برای فرد و جامعه دارد؛ ثالثاً حمایت و یاری امام زمان لزوما به معنای این نیست که امور را به صورت فیزیکی، یکسره به سود شیعیان بگرداند؛ از این روی، حمایت امام زمان اگرچه ممکن است در برخی موارد به صورت فیزیکی باشد، اما همواره به صورت معنوی و از طریق بالابردن ایمان و روحیه شیعیان بوده است.

   ۲. نظام عالم بر اساس اسباب و مسببات مادی و معنوی است. این تصور که امام اگر امام است باید هرمشکل پیش آمده را با معجزه و کرامت برطرف کند، تصویر درستی از جایگاه و وظیفه امام نیست. وظیفه امام هدایت معنوی آشکار و پنهان است. انسان‌ها در دل طبیعت به دنیا آمده، می‌زیند و می‌میرند و وظیفه امام، در کنار عقل و علم، هدایت انسان به سوی بهترین سبک زندگی است!

   ۳. وقوع جنگ‌ها، پیدایش برخی از بیماری‌ها، و بسیاری از امور دردناک به دست خود انسان‌ها است و خودشان نیز باید با بازگشت به سنت‌ها و قوانین خداوند امور را اصلاح کنند. این امر، لازمه زندگی در عالم طبیعت و مختاربودن انسان‌ها است. اگر قرار باشد امور همواره بر خلاف لوازم طبیعی عالم طبیعت و انسان رقم بخورد، اساسا خلقت طبیعت بیهوده خواهد بود. انسان‌ها باید با هدایت عقل و دین راه صحیح زیستن را بیاموزند و برای کمال خود و جامعه خود تلاش کنند. پیامبر و امام جز آموختن معارف و ارزش‌های الهی به انسان‌ها و راهبری آنان تا سرمنزل مقصود وظیفه‌ای ندارند. حتی آنگاه که خود پیامبر یا امام زمامدار جامعه است، باز هم رویدادهای جامعه انسانی به صورت طبیعی و بر اساس سنت‌های تکوینی و تشریعی خداوند به پیش می‌رود. تاریخ به روشنی گواه است که در زمان رسول خدا و امامان هدی(علیهم‌السلام) این‌گونه نبوده است که مشکلات، گرفتاری‌ها و رنج‌های مردم با امور خارق العاده سامان می‌یافته است. مسلمانان در ابتدا مجبور بودند به دره‌ها پناه ببرند، به حبشه هجرت کنند، در شعب ابی‌طالب محصور شوند و مشکلات بی‌شمار دیگری را برای حفظ ایمان خود تحمل کنند و در همه این فرار و نشیب‌ها از معجزه و امور غیرعادی حرفی نیست و مسلمانان از پیامبر درخواست معجزه نمی‌کنند. جالب است بدانیم که درخواست معجزه و کرامت از پیامبر و امام بیش‌تر از سوی کافران و منکران مطرح می‌شده است!

   ۴. برخی از ملحدان چنان سخن می‌گویند که انگار تا پیش از بیماری کرونا هیچ مسلمان یا شیعه‌ای نمرده یا بیمار نشده است و حالا با آمدن کرونا و بیمارشدن یا مردن برخی از شیعیان، مشخص شده که امام و پیامبر معجزه ندارند! این سخنان بسیار خنده‌آور است! اتفاقاً در طول تاریخ هیچ گروهی به اندازه شیعیان و امامان‌شان از ظالمان ستم ندیده و در رنج و ناراحتی نبوده‌اند. در همین ایران عزیز ما قحطی‌ها و بیمارهای همه‎گیر بسیار وحشتناکی بروز کرده که گاهی تا چندین ملیون انسان را از بین برده است؛ اما هیچ شیعه‌ای این اتفاقات را با اعتقادات خود در تضاد ندیده و در ایمان خود سست نشده است. بیماری کرونا هم خواهد گذشت؛ البته ان‌شاء‌الله با کمترین تلفات و بیشترین خیرها و سودمندی‌های اجتماعی و مردم ایران باز هم با همان استواری، شور و دلدادگی بر سر ایمان و پیمان خود خواهند ایستاد!

   شبهه ۳۰: کرونا شاید اشعار به این دارد که باید دست از توسل و... برداریم و شاهد اندیشه ناب توحیدی باشیم! باید به خدا پناه برده و از او استمداد کنیم. توسل به امامان و امام زادگان شیعه نه تنها شرک است؛ بلکه هیچ سودی هم ندارد و هیج بیماری را شفا نمی‌دهد!

   پاسخ:

   ۱. اگر توسل به امامان اهل‌بیت(علیهم‌السلام) مفید نیست، استمداد از خداوند نیز بی‌فایده است؛ چرا که به دلالت آیات و نیز روایات از جمله حدیث ثقلین (که در جای خود بحث شده‌اند)، راه خدا و اولیائش از هم جدا نیست. بسیاری از شیعیان و حتی اهل تسنن در پاره‌ای از مشکلات خود به امامان و اهل‌بیت(علیهم‌السلام) توسل جسته و به خواسته خود نائل شده‌اند. اگر کسی خواهان این است که قدرت شفادهندگی اهل‌بیت را که خداوند به آنان عطا کرده، ببیند کافی است به یکی از حرم‌های مطهر مشرف شده و پرونده‌های معتبری که در این باره در بخش اداری حرم ها نگهداری می‌شود بررسی کند.

۲. کسی ادعاء نکرده که با زیارت و توسل به ائمه(علیهم‌السلام) هر مریضی حتما شفا می‌گیرد یا اصلاً مریض نمی‌شود؟! همان‌گونه که همه درخواست‌های ما از خدا نیز به اجابت نمی‌رسد!

بر این اساس؛ اولاً زیارت قبور اؤلیای الهی برای گرفتن فیض‌های معنوی، تازه کردن روح ایمان و احترام نهادن به پیامبر و پیشوابان دین است که احترام به آنان احترام به خدا است. ثانیاً دعا[۷] و توسل[۸] راه‌هایی است که خود خداوند در قرآن به ما تعلیم داده و انجام ان را دوست دارد؛ هرچند اجابت خواست های ما تنها به خواست و اراده خود خدا است و ممکن است اجابت آن را صلاح نداند.

شبهه ۳۱: اکنون روشن شد که به جای نذر امام‌زاده و ضریح و امثال اینها باید نذر پزشک و پرستار و تجهیزات پزشکی کرد. اینها می‌توانند به بشر کمک کنند نه آنها!

   پاسخ:

   ۱. حق‌بودن توسل و دعا علاوه بر مفیدبودن دوا و درمان، امر بدیهی و روشنی برای دینداران است، بر این پایه نذر امام و امام‌زاده و توسل به آنها، با کمک به مخارج امور بهداشتی و پزشکی هیچ تعارضی ندارد و هر دو به موازات هم مفید و لازم است.

   ۲. در طول تاریخ مسلمانان و شیعیان بر طبق توصیه‌های دینی، هم دعا و توسل داشته‌اند و هم دوا و دکتر؛ هم به امور معنوی اهتمام ورزیده و هم به مسائل بهداشتی و پزشکی اعتنا کرده‌اند؛ هم معلمان و طبیبان معنوی و اخلاقی را تکریم کرده و هم قدردان طبیبان جسم و پزشکان بوده‌اند. در کشور ما و دیگر کشورهای مسلمان‌نشین بسیاری از مراکز درمانی توسط خیّران مسلمان و با انگیزه‌های دینی ساخته و وقف شده است!

   ۳. روشن است که نه هرکس دعا، زیارت و توسل کند، شفا می‌گیرد و حاجتش برآورده می‌شود و نه هرکس سراغ دوا، دکتر و بیمارستان برود، سلامت پیدا می‌کند! هم توسل و دعا و هم مراجعه به پزشکان، بخشی از علت تمام و کامل درمان است. اصل شفا از خدا است و ما وظیفه داریم برای رسیدن به آن، از علت‌های مادی و معنوی وضع شده از سوی خدا بهره جوییم.

   ۴. پیشوایان دینی ما نیز گاهی مریض می‌شدند و از دوا استفاده می‌کردند و گاهی به برخی از یاران خود نیز برخی از داروهای گیاهی را توصیه می‌کردند؛ همچنان‌که برای درمان بیماری‌ها و دردهایی، دعاهای خاصی را نیز به آنان می‌آموختند.

   شبهه ۳۲: تمام هنر دین و طب دینی در درمان بیماران کرونا دعاخوانی و دودکردن اسپند در محیط بیمارستان است. این کارها تمسخر علم مدرن و ریشخند به دستاوردهای سترگ بشر در شناخت و درمان بیماری‌ها است.

   پاسخ:

   ۱. طب‌اسلامی و طب‌سنتی از ظرفیت‌های سترگ علمی و فرهنگی ما ایرانیان است. بخشی از طب، از دستاوردهای تجارب کهن نیای ما بوده و بخشی در روایات اسلامی ریشه دارد. امروزه حتی با نگرش تنگ و انحصازطلبانه پوریتویسم منطقی، نمی توان به این سنت کهن علمی بی‌اعتنا بود و تحقیق و بررسی علمی در این عرصه کاملاً عقلانی و سودمند است. کنارنهادن و تحقیر طب‌سنتی ایرانی اقدامی غیرمنطقی و برخاسته از نادانی یا خودباختگی در برابر تمدن غرب است که حتی با ادعای عقلانیت بشر مدرن و لزوم بهره‌گیری از علوم و دستاوردهای ملل مختلف نیز سازگاری ندارد. علم سنتی را نباید رقیب پزشکی مدرن تلقی کرد، بلکه می‌بایست آن را به‌عنوان دانش مکمل مطالعه نمود و از ظرفیت‌های مثبت آن در تکامل بخشیدن به پزشکی مدرن نگریست. خودشیفتگی و استبداد علمی، چه از نوع مدرن و چه سنتی آن، محکوم به زشتی و ناراستی است. فطرت حقیقت‌جوی انسان همواره و همه جا به دنبال علم نافع است و برای خود مرزی نمی‌شناسد.

   ۲. هنر طب‌اسلامی و سنتی نه منحصر و محدود در اقداماتی مانند دعاخوانی، توسل و دودکردن اسپند است و نه این امور کم اهمیت و بی‌اثر است. نقش دعا و توجه به خدا و توسل به اؤلیای الهی دست کم در ایجاد و بالارفتن آرامش و تقویت روحیه بیماران مذهبی و حتی غیرمذهبی و در نتیجه بهبود سیستم ایمنی بدن آنها قابل انکار نیست. مضاف بر اینکه بر اساس اعتقادات ما دعا و توسل بر بهبود بیماران تأثیر مستقیم و بی‌واسطه هم دارد. خداوند متعال در آیه پایانی سوره فرقان می‌فرماید: «اگر دعاهای شما نبود خداوند هیچ اعتنایی به شما نمی‌کرد!» طب‌سنتی و توصیه‌های بهداشتی اسلام برای پیشگیری و درمان بیماری‌ها بسی فراتر و عمیق‌تر از آن است که تصور می‌شود و اگر کسی اطلاعات علمی‌اش در این راستا اندک است می‌بایست خود را سرزنش کرده و برای برطرف‌کردن کم ‌دانشی خود اقدام شایسته کند! بنابراین طب دینی ـ سنی و پزشکی نوین، به‌عنوان دو ساحت علمی در جوزه نظام سلامتی انسان قابل توجه‌اند و موفقیت یکی مستلزم نفی اعتبار دیگری نیست.

   شبهه ۳۳: برای پیشگیری از انتقال ویروس کرونا، شهر قم می‌بایست قرنطینه می‌شد؛ اما علما و روحانیان قم با زور مانع قرنطینه شده و بیماری گسترش یافت!

   پاسخ:        

   ۱. اینکه قم اولین شهری است که بیماری کرونا در آن تشخیص داده و اعلام شد، سخن درستی است؛ اما اینکه منشأ گسترش ویروس کرونا قم بوده، ادعایی است که هرگز اثبات نشده است. با توجه به اینکه از یک سو زادگاه ویروس کرونا کشور چین است و چین مناسبات گسترده با همه کشورهای جهان دارد و ممکن است ویروس توسط مسافران ایرانی و چینی و مسافران هرکشور دیگری به ایران منتقل شده باشد و از سوی دیگر شهر قم فاقد فرودگاه است و مسافران بین المللی ابتدا به شهر تهران و دیگر استان‌های کشور وارد می‌شوند، بنابراین؛ گسترش ویروس از قم، فرضیه‌ای نادرست است.

   ۲. امروزه برای مهار بیماری‌های واگیر راهبردهای مختلفی وجود دارد و هرکشور با توجه به شرایط اقلیمی، سیاسی و فرهنگی خود راهبردهای خاصی را انتخاب می‌کند. قرنطینه یا فاصله‌گذاری اجتماعی یکی از این راهبردها است که معمولا با توجه به وضعیت کنونی فرهنگ عمومی در ایران از ابتدا در دستور کار ستاد مقابله با کرونا نبود. بافت اجتماعی و فرهنگی مردم ایران در پذیرش دستورالعمل‌ها و قوانین، همواره بر پایه توصیه‌های اخلاقی و انسان دوستانه است و ارزش‌ها و باورهای مذهبی در آن بسیار تأثیرگذار است. اگر چین توانست با قرنطینه بر مسأله کرونا غلبه کند به سبب ویژگی اجتماعی و فرهنگی خاص مردم چین است. چینی‌ها سال‌ها است که در چارچوب حکومت تک حربی و شبه دیکتاتوری زندگی کرده‌اند؛ از این رو به راحتی و به سبب عادت از دستورالعمل‌های شدید و سخت‌گیرانه تبعیت می‌کنند. اما فرهنگ عمومی مردم کشور ایران با چنین رویکردهایی سازگار نیست؛ از این رو دولت در مرحله نخست در انجام قرنطینه تردید داشت و حدودا تا بیش از یک ماه در برابر آن مقاومت کرد. رهبر معظم انقلاب عمل به دستورات مسؤولان را برای همه لازم دانسته و هیچ شهر یا قشری را استثنا نکردند. علما و روحانیان همواره از اقشاری بوده‌اند که به قانون جمهوری اسلامی احترام گذارده و مردم را نیز به احترام و عمل به قانون تشویق کرده‌اند. بر این اساس ادعای مقاومت علمای قم در برابر قرنطینه این شهر، اتهام سخیف و نادرستی است که دشمنان دین و روحانیت برای ایجاد بدبینی و تنفر در میان مردم شایعه کرده‌اند. البته هرفردی ممکن است نسبت به امور اجتماعی نظرات خاصی داشته باشد و اقتضای آزادی بیان هم همین است؛ اما وقتی نظام سیاسی تصمیمی می‌گیرد، همه در برابر آن خاضع و مطیع خواهند بود.

   ۳. پس از تشکیل جمهوری اسلامی، نهاد دولت در ایران، همواره ماهیتی مردمی داشته است. نظام سیاسی کشور ما مردمی است و نهاد سیاست برای اداره کشور، حل مشکلات کلان و رفع بحران‌های اجتماعی، به جای اتکا به نظامی‌گری و رفتارهای پلیسی، مشکلات و بحران‌ها را با یاری مردم حل کرده است. با توجه به این روحیه و رویه در موضوع کرونا نیز رویه نظام کمک گرفتن از خود مردم و تلاش برای مهار بیماری با همراهی و همکاری خود مردم بوده است. تلاش خستگی ناپذیر کادر درمانی و گروه‌های جهادی مردمی دلیلی روشنی بر این واقعیت است.

   ۴. قم شهر مهمی در مرکز ایران است. این شهر در واقع گذرگاهی برای دست‌یابی شهروندان به چندین استان دیگر در شمال، جنوب و مرکز ایران به شمار می‌رود. با وجود حجم بسیار زیاد ورودی و خروجی و راه‌های اصلی و فرعی فراوانی که به شهر قم منتهی می‌شود، اساساً امکان قرنطینه کامل شهر قم وجود ندارد و عملیاتی‌کردن چنین طرحی علاوه بر هزینه زیاد مالی و انسانی، ناکارآمد می‌نمود.

   شبهه ۳۴: زمانی در ایران وبا آمد. خواستند شهرهای آلوده را قرنطینه کنند، ولی آیت‌الله مامقانی، مرجع تقلید شیعیان در آن دوران، با آن مخالفت کرد وبه همین سبب وبا گسترش یافت. امروز هم علمای قم با قرنطینه مخالفت کردند و کرونا در ایران گسترش یافت!

   پاسخ:

   ۱. داستان‌سرایی درباره نقش آیت‌الله مامقانی(رحمة‌الله‌علیه) در گسترش وبا در دوران قاجار، از اتهامات بی‌اساسی است که بر پایه اسناد غیرمعتبر و جعلی، به این عالم بزرگوار زده شده است. به جرأت می‌توان گفت علت چنین اتهاماتی، نقش آن مرحوم در مبارزه با فرقه‌های گمراه ساخته استعمار پیر و افشای جنایت‌های روس و انگلیس در ایران بوده است. ایشان در مسیر کاروان خود از کربلا تا مشهد همواره این حرکت ضداستعماری را به خوبی و استواری به انجام رساند.

   ۲. طبق اسناد و شواهد تاریخی، مسیر حرکت کاروان آیت‌الله مامقانی از نجف به کربلا و از کربلا به مرزهای ایران و از مرزهای ایران به کرمانشاه و نهایتاً به تهران و مشهد بوده است. این حرکت تقریباً از ۱۴ محرم ۱۳۲۲ شروع شده. یک‌ماه و نیم قبل از حرکت ایشان بیماری وبا در کرمانشاه و در کنگاور شایع شده بود و اساساً ورود بیماری وبا ربطی به ایشان و کاروان ایشان نداشت.[۹]

   ۳. به دنبال گسترش ویروس کرونا در ایران، علما و مراجع معظم تقلید مانند همه مقاطع تاریخی، از همان ابتدا آمادگی خود را برای همکاری با نظام سلامت کشور اعلام کرده و در همین راستا کلیه درس‌ها و گردهمایی‌های خود را تعطیل کردند؛ با این حال وزارت بهداشت به‌عنوان ستاد اصلی مدیریت بحران کرونا، مخالفت خود را با راهبرد قرنطینه شهرها اعلام کرد. در این زمینه دکتر حریرچی، معاون وزیر بهداشت با بیان این مطلب که با قرنطینه به هیچ عنوان موافق نیستیم، گفت: «قرنطینه برای قبل از جنگ جهانی اول، برای طاعون و وبا است و چینی‌ها نیز در حال حاضر از قرنطینه‌ای که انجام شده راضی نیستند. قرنطینه تبعاتی دارد و ما با قرنطینه موافق نیستیم!»[۱۰]

   ۴. با وجود مخالفت صریح دولت با قرنطینه رسمی شهرها و لزوم قطع زنجیره انتقال ویروس کرونا به وسیله خود مردم و با قرنطینه خانگی، مراجع معظم تقلید در پیام‌ها و پاسخ به استفتائات خود بر لزوم همکاری با مسئولان در این زمینه تأکید کرده و اعلام کردند که هرگونه سهل‌انگاری در این زمینه، اگر به آلودگی دیگران منجر شود، شرعاً گناه بوده و موجب ضمان شرعی برای فرد ناقل خواهد بود؛ تا جایی که اگر فردی که بیماری به او منتقل شده از دنیا برود، دیه او بر عهده ناقل خواهد بود! مراجع معظم تقلید با استفاده از ابزارهای شرعی که در اختیار دارند، در زمینه تشویق مردم برای رعایت دستورات بهداشتی و ماندن در خانه به منظور قطع زنجیره انتقال، نقش مهمی را ایفا کردند و این در حالی است که برخی کشورها همچون ایتالیا، که چند روز پس از ایران نخستین مورد ابتلا به کرونا را شناسایی کرد و روزهای اول آمارهای کمتری نسبت به ایران داشت، به دلیل فقدان ابزارهای کافی برای اقناع مردم برای ماندن در خانه‌ها و با وجود استفاده از نیروهای نظامی برای قرنطینه برخی شهرها، اکنون آمار وحشتناک مبتلایان و تلف شدگان را اعلام می‌کند.

   شبهه ۳۵: آیت‌الله مکارم شیرازی فتوا داده است که اگر اسرائیل هم داروی کرونا را کشف کرد، خرید آن از اسرائیل مانعی ندارد. چشم انتظارید کفار براتون کاری کنند!

   پاسخ:

   ۱. مطلبی که اخیراً در فضای مجازی منتشر شده و مضمون آن پاسخ به یک استفتاء از سوی آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، مبنی بر جواز خرید داروی کرونا از اسرائیل است، دروغ محض است. دفتر حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در اطلاعیه‌ای با اشاره به این مطلب اعلام کرد: «به اطلاع می‌رساند این مطلب دروغ محض بوده و هیچ‌گاه سؤال و جوابی در این زمینه از محضر آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی مطرح نشده است.»

   ۲. امروز خوشبختانه به برکت انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی، کشور ما از جایگاه کشوری وابسته به غرب در علوم، فنون و محصولات مرتبط با حوزه بهداشت و درمان، به قطب بزرگ علم و صنعت در این زمینه تبدیل شده است؛ به طوری که طبق آخرین اطلاعات، ایران توان تولید ۹۹ درصد داروهای مورد نیاز خود را دارد و یک درصد باقی مانده هم یا از نظر اقتصادی تولید آن به صرفه نیست و یا اینکه به تازگی وارد فهرست دارویی دنیا شده است.[۱۱] با توجه به تجربه متخصصان و دانشمندان ایرانی در زمینه کشف و تولید انواع داروهای بیماری‌های سخت و صعب العلاج، به ویژه بیماری‌های همه‌گیر، این امیدواری وجود دارد که کشور ما بدون نیاز به هرکشور دیگری (از جمله دشمنانی که یا حاضر به کمک نیستند و یا کمک‌های خود را مشروط و با نیات نامشروع انجام می‌دهند) بتواند دارویی برای مقابله با بیماری کرونا تولید نماید؛ چنان‌که قدم‌های خوبی نیز در این راستا برداشته شده است.

   شبهه ۳۶: جمهوری اسلامی هزینه‌های هنگفتی را صرف ساخت و نگهداری موشک و جنگ افزار کرده است، در حالی که برای حفظ سلامتی مردم و کادر پزشکی به اندازه کافی ماسک و مواد ضدعفونی نداریم!

   پاسخ:

   ۱. شکی نیست که برای حفظ سلامتی انسان، تقویت قدرت دفاعی بدن بسیار حیاتی است و انسان‌هایی که در این خصوص دارای ضعف باشند، بیش از دیگران در معرض آسیب و بیماری قرار دارند. گلبول‌های سفید در انسان مأموریت حفاظت از سلامتی و مقابله با دشمنان خارجی را برعهده دارند؛ از این رو تقویت قدرت دفاعی بدن برای مقابله با ویروس‌ها و میکروب‌ها شرط ادامه حیات زیستی هرانسانی است.

   ۲. دقیقاً همین واقعیت در دنیای خارج بدن، یعنی میان انسان‌ها در سطح خرد و کلان جریان دارد. با توجه به رقابت‌ها و منازعاتی که همواره در فضای بین المللی وجود دارد و هرگز قابل انکار نیست، کشورها و ملت‌ها هم در برابر دشمنان خود به قدرت دفاعی و بازدارنده نیاز دارند. جمهوری اسلامی ایران به سبب ماهیت ظلم‌ستیزانه و ضداستکباری خود همواره مورد هجوم کشورهای ظالم و قدرت طلب بوده و خواهد بود؛ از این رو محافظت از مرزها، استقلال سیاسی، منافع اقتصادی و امنیت مردم مستلزم وجود قدرت دفاعی متناسب با قدرت‌های نظامی دشمنان است؛ بنابر این اگر جمهوری اسلامی در این سال‌ها به ساخت و نگهداری جنگ افزارهای مدرن اقدام کرده است نه تنها نقطه ضعفی برای آن محسوب نمی‌شود، بلکه اتفاقاً از نقاط قوت و افتخارات این نظام مردمی است. در بحران بیماری کرونا هم با وجود کاستی‌های اولیه که طبیعتا در همه جا وجود دارد، نظام اسلامی با اقتدار مثال زدنی و البته به برکت همکاری و همراهی مردم، به خوبی با موضوع رو به رو شد و هم اکنون شرایط مدیریت سلامت در کشور بسیار خوب و مطلوب است.

کرونا و درس‌هایی برای ما

در داستان ویروس کرونا درسهای بسیاری برای ما وجود دارد که به برخی اشاره می شود:

- بشری که ادعای علم، صنعت و فن‌آوریش گوش فلک را کر کرده بود، با یک ذرۀ نادیدنی و میلیون‌ها بار ریزتر از نوک سوزن، همگی درمانده شده‌ و نمی‌دانند از کجا و چگونه صدمه می‌خورند!

- این بیماری نشان داد که چقدر نعمت‌های الهی ما را احاطه کرده و ما غافل و ناسپاسیم. دست‌زدن به صورت و چشم و گوش، نعمت است؛ کنار هم نشستن نعمت است، رفت و آمد، دید و بازدید، نعمت است؛ دیدن پدر و مادر و بوسیدن دست وپای آن‌ها نعمت است؛ دیدن فرزندان و بغل کردن آن‌ها نعمت است؛ مسجد و جمعه و جماعت و هیأت و روضه و مجلس ختم و مجلس جشن و تشییع جنازه و ... همه نعمت‌هایی است باید شاکر آن‌ها بود . به خاطر ناسپاسی‌ها عذرخواه درگاه احدیت باشیم

- این ویروس نشان داد که خداوند برای عذاب کردن و تنبیه انسان‌های عاصی، جاهل، غافل و گستاخ، لازم نیست حتما سیل، زلزله، صاعقه و طوفان بفرستد؛ جملۀ ذرات عالم لشکر اویند. با ملخ، مورچه، آفت گیاهان و ویروس و غیر این‌ها هم می‌شود ناتوانی بشر و عظمت و یگانگی حق را به رخ کشید!

- با توصیه پزشکان و کادرهای درمانی، شنیده و دیده می‌شود که برخی آن‌قدر ترسیده‌اند که خود را کاملا محبوس کرده‌اند و به قدری دست و صورت خود را شسته و ضدعفونی کرده‌اند که پوست‌ها خشک و زخمی شده است؛ اما دریغا که این همه فرستادگان الهی به انسان برای سلامتی جسم و روحش سفارش به وضو (و بندگی)  کرده‌اند، اما بسیاری از افراد لحظه‌ای به فکر طهارت و عبادت او نبوده و نیستند!

- همه ما برای فردا و پس فرداهای خود برنامه‌ریزی کار، سفر، خرید و ... داشته و داریم، اما هیچ‌کدام از آینده خبر نداریم و خدا است که مسیر من و شما و آینده را رقم می‌زند.

- چین، آمریکا، انگلیس، فرانسه، ایتالیا و آلمان و همه کشورهایی که خود را ابرقدرت و دیگر کشورها را جهان سوم و توسعه نایافته معرفی می‌کردند، در برابر ویروسی ناچیز درمانده و عاجز شده‌اند؛ پس قدرت حقیقی تنها از آن خدا است!