به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا زیبایی‌نژاد در جلسه ششم نقد و بررسی جریان‌های فمینیستی در ایران پس از انقلاب که در پژوهشکده زن و خانواده برگزار شد، با اشاره به اینکه درباره گروه‌های فعال در حوزه زن و خانواده یک وضعیت کنونی و یک حدس‌های از آینده وجود دارد اظهار داشت: این حدس‌هایی از آینده بر اساس قراینی زده میشود که البته اگر بر اساس روش مندی های خاصی باشد آینده پژوهی است.

فمینیسم اسلامی سعی میکرد ادبیاتش استناد دینی پیدا کند و منبع مشروعیت خودش را دین میدانست، افزود: فمینیسم اسلامی ایده و آرمان هایش فمینیستی است اما سعی میکند استناداتش دینی باشد، بعضی از این فمینیست های اسلامی قرآن پژوه هستند و کاری به روایات ندارند و متاثر از قرآنیون کشورهای عربی هستند و بعضی ها در فضای روایی ورود میکنند و روایات را مورد تحلیل قرار میدهند و بازتفسیر میکنند،‌بعضی ها در فضای فقهی کار میکنند، بعضی ها در فضای کلامی کار میکنند و بعضی ها هم ممکن است در فلسفه اسلامی کار کنند.

فمینیسم اسلامی مدیون جریان نواندیشی دینی

زیبایی نژاد با بیان اینکه مشکلی که فمینیست های اسلامی تا امروز داشته اند این است که در تولید ادبیات نظری ضعیف بوده اند، خاطرنشان کرد: فمینیست‌های اسلامی بیشتر مدیون جریان نواندیشی دینی هستند و نواندیشان دینی بودند که در دهه۷۰ و ۸۰ برای آنها ادبیات تولید میکردند.

وی ادامه داد: گروه دیگری هم هستند که میگویند ما نو اندیش درون متنی هستیم، این گروه خود را ملتزم میدانند به ادبیات اجتهادی، نمیگویند که باید اجتهاد را کنار گذاشت می گوید اجتهاد به سبک حوزوی درست است اما مفاهیمی از مفاهیم مدرن را وارد مباحث اجتهادش میکند.

زیبایی نژاد افزود: وضعیت کنونی فمینیست های اسلامی این است که بیشتر زمانی که دولت های همسو در کنارشان هستند از ظرفیت های دولتی استفاده میکنند و اثرگستری میکنند اما زمانی که دولت همسو کنار خودشان نداشته باشند جریانشان ضعیف میشود.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: چیزی که از امروز میتوانیم بگوییم این است که فمینیست های اسلامی در جامعه دانشگاه جایگاه دهه ۷۰ و ۸۰ را ندارند و احساس میکنیم که در آینده هم این جریان در بدنه اجتماعی به احتمال مقداری ضعیف تر شود اما درجای دیگری به احتمال قدرت پیدا میکند که آن فضای مذهبی حوزوی است.

وی با بیان اینکه در دهه ۷۰ نسل جوان ما تعلقات مذهبی داشتند اما تجدد برایشان مهم شده بود، گفت: جوانان در این دوره میخواستند مسیری را پیدا کنند که در آن هم تجدد باشد و هم مذهب که سر از روشنفکری دینی و نواندیشی مذهبی درآوردند. در دهه ۹۰ دغدغه نسل جوان مذهبی رفتار کردن نیست ممکن است بگویند ما مسلمان هستیم اما خیلی اصراری ندارند که کنش مذهبی داشته باشند که فمینیسم های اسلامی دنبال قرائتی از دین بگردند که جوانان کنش هایشان را تایید کنند.

زیبایی نژاد با بیان اینکه شرعی بودن یا نبودن یک کنش برای جوانان دهه ۹۰ چندان اهمیتی ندارد، افزود: اکثریت نسل جدید دهه هشتادی که امروز دانشگاه رفته اند دغدغه ای ندارند که کنش هایشان را با دین قرائت کنند.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه در بدنه اجتماعی فمینیسم اسلامی و جریان نواندیشی دینی دیگر خیلی تعیین کننده نیستند، افزود: به این خاطر که از جریان مدرن وارد جریان پست مدرن شده ایم. در فضای سنتی علما و حکام تعیین کننده بودند. در فضای مدرن روشنفکران سرجای علما و حکام را گرفتند و در فضای پست مدرن روشنفکران هم حتی جایگاه خود را از دست میدهند، معمولا فرد الگوهای سبک زندگی اش را با مرجعیت های جدید که متکثر هستند از جمله بازیگران و سلبریتی ها هماهنگ میکنند.

پیشرفت جریان نواندیشی در حوزه علمیه

وی افزود: با این وجود جریان نواندیشی دینی در حوزه علمیه پیشرفت خواهد کرد، قبلا یک هژمونی در حوزه علمیه بوده است که در این حوزه علمیه ادبیات فقه جواهری حرف اول و آخر را میزد، یک نسل جدیدی از فقها و فضلای جوان آهسته آهسته دارند شکل میگیرند که اینها عناصر مدرنی را وارد ادبیات فقاهتی میکنند، یک دفعه میبنیم که یک فاضل جوانی کتاب می نویسد که سنگسار حکم شرعی نیست و نسخ شده است و ممکن است در آینده یک کسانی از فضلای حوزوی یک دیدگاه فقهی بدهند.

زیبایی نژاد افزود: این سیر تحولات همین امروز بین علما و فضلای جوانی که باهم مخفیانه محفل علمی دارند در جریان است و در برخی محافل که حساسیت کمتری دارند اعلام هم میکنند. امروز برابری دیه زن و مرد را ذکر میکنند با وجود اینکه جزو ضروریات فقه شیعه است.

وی تاکید کرد: در درون حوزه این ادبیات نو اندیشی دینی و فمانیسم اسلامی رشد پیدا میکند، انتظار فمانیست ها این است، کسانی مانند نوشین احمدی خراسانی خیلی به وجد آمدند که رشته مطالعات زنان در حوزه راه افتاده است. ممکن است معتقد باشیم که تاسیس رشته مطالعات زنان یک ضرورت تاریخی در دوره ما بوده است اما اینکه خود این تاسیس یک احتمالات جدیدی را در آینده ایجاد کند اصلا بعید نیست مخصوصا در جاهایی که شما استاد قوی سرکلاس ندارید که با اینکه سرفصل‌های دروس اصلاح شده بود اما استاد قوی برای اجرای آن وجود نداشت و متون فمینیستی درس داده میشود بدون اینکه قدرت نقدی وجود داشته باشد، در حوزه هم همینطور است. به نظر میرسد به جای تمرکز روی سرفصل ها استادان قوی داشته باشیم که بتوانند روی موازین مباحث مدرن را خوب فهم کنند.

زیبایی نژاد خاطرشان کرد: بعضی ها نظرشان این است هرچقدر هم که مباحث فقهی در رشته مطالعات زنان در حوزه تدریس بشود بازهم در آینده با رشد جریان های فمینیستی در حوزه های علمیه خواهران مواجه خواهیم شد، تحلیلشان هم این است که فمینیست چیزی جز اشتداد زنانگی نیست زمانی که حساسیت های زنانگی زیاد میشود و مثل فنر در می رود میشود فمینیست. تحلیلشان شاید این باشد که یک حس کوچکتری همیشه در زنان بوده است و این حس کوچکتری خیلی وقت ها مثبت بوده است. روانشناسی زنانه به گونه ای است که دنبال تکیه گاه میگردد و این تکیه گاه را در مردها میبینید. مثلا خیلی ها معتقدند که زن ها با مدیر مافوق زن موافق نیستند و دنبال این هستند که مدیرشان مرد باشد یعنی یک حسی دارند که مرد را در یک موقعیت برتر میبیند این باعث میشود که هرگاه در زندگی خانوادگی حضور پیدا کنند به حسب طبیعتشان بپذیرند که مرد رئیس خانواده باشد.

به گفته رئیس پژوهشکده زن و خانواده در تمدن جدید زنان را تحت تاثیر یک تعلیمات فرهنگی قرار داده اند که نتیجه اش این شده است که همان نیاز تبدیل میشود به یک حس فرودستی اگر این حس در زنان شکل بگیرد جریان فمینیستی شکل گرفته است و این فرهنگ جدید تجدد این احساس فرودستی را به زنان القا میکند، این حس همه جا القا میشود همان بچه طلبه هم در تماشای تلویزیون در محیط اجتماعی و حتی محیط علمی تحت تاثیر جریان تجدد است و به خاطر همین بعضی ها معتقدند که ما در آینده با تعداد بیشتری از طلبه هایی که گرایش های فمینیستی داشته باشند مواجه خواهیم بود.

مطالبات جدید زنان با آمدن تکنولوژی

وی با اشاره به اینکه جریان های فمینیستی سکولار در سال های آینده در ایران مقداری پرفروغ تر ظاهر خواهند شد، تاکید کرد: شخصیت های شناخته شده سکولار فمینیست در آینده مهم تر نخواهند شد بلکه با یک تحول نسلی مواجه خواهیم بود. فمینیست ها یک هنری دارند که اتفاقاتی که می افتد را به نام خودشان تمام میکنند و این تداعی را در ما ایجاد میکنند که آنها این تحولات را رقم زده اند.

زیبایی نژاد با تاکید بر اینکه تحولات زندگی زنان ربطی به فمینیست ها ندارد، افزود: با آمدن تکنولوژی در زندگی زنان وقت آزاد پیدا کرده اند و زمانی که وقت آزاد پیدا میکند مطالبه اشتغال و مطالبه اجتماعی پیدا میکند. زن از خانه با آمدن تکنولوژی خارج شده است و تجربه های متفاوتی پیدا کرده و مطالبه جدیدتری هم در نتیجه پیدا میکند.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه مطالبات آزادی خواهانه و برابری طلبانه زنان در سال های آینده افزایش پیدا خواهد کرد گفت: به دلیل اینکه فلش تحولات فرهنگی یک طرفه است و تحولات به سمت فردگرایی حرکت میکند و فرهنگ جهانی به سمت فردگرایی در حال تحول است. فردگرایی یعنی یک نگرشی که معتقد است فرد در نقطه تمایز خودش مهم است. فردگرایی ارزش های اخلاقی را تابع فردگرایی میداند و لذا ارزش های اخلاقی ثابت نداریم.

وی با تاکید بر اینکه این نگرش فردگرایانه در آینده تقویت میشود، خاطرنشان کرد: سیالیت در نسل جدید بیشتر خواهد شد و در بیست سال اخیر هم مشاهده شده است که نسل جدید سیال تر شده است. دهه هشتادی ها از دهه هفتادی ها و ده هفتادی ها از ده شصتی ها سیال تر شده اند.

غلبه فمینیسم شبکه ای در سال های پیش رو

زیبایی نژاد با اشاره به اینکه از عصر شبکه‌های اجتماعی به صورت جهشی به سمت تحولات فردگرایی حرکت کرده ایم،‌ افزود: دیگر در این عصر نسل جوان منتظر نمیماند که برایش تصمیم گرفته شود و زیربار نمیرود و این تحولات در آینده هم با سرعت کم و بیش زیادی ادامه خواهد داشت. جریان فمینیستی بیش از اینکه در قالب های فمنیسم مطبوعاتی و کمپینی و تشکیلاتی پیش برود در قالب فمینیسم شبکه ای  و سایبری با محوریت مسائل روزمره پیش می رود.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده گفت: امروزه افراد سبک زندگی خود را به اشتراک می گذارند که آن را اشاعه بدهند، روز به روز افراد پرشمارتری به سمت فردگرایی پیش می روند، در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است که زمانی میرسد که متدین ها امر به منکر میکنند، مثالش هم والدینی است که فرزندانشان را از ازدواج منع میکنند. یا غیرت بر گناه رشد پیدا میکند و مردم مقابل کسی که نهی از منکر میکند می ایستند.

وی افزود: در همین روایت از پیامبر اکرم(ص) آمده است که زمانی بدتر از این هم میرسد و آن زمانی است که شما چشم باز میکنید و می بینید ارزش ها عوض شده است. معروف منکر و منکر معروف شده است. از نگاه ما معروف و منکر زمان مند نیست معروف شرعی منکر عرفی شده است ولی پیامبر اکرم(ص) این را شر میداند که چیزی که شرعا معروف است منکر شود، معروف و منکر باید ثابت باشند. ارزش ها باید ثابت باشند و اینکه جامعه ارزش ها را متحول میکند در مسیر انحراف است.

زیبایی نژاد با اشاره به اینکه زنان و جوانان زودتر در مسیر انحراف قرار می گیرند تا دیگران، تاکید کرد:  یک احتمال این است که این ها گاردشان در برابر انحرافات بازتر است و یک احتمال دیگر این است که خصوص منکراتی در اینجا معروف است که زنان و جوانان را آلوده میکند. مثل منکرات جنسی.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با بیان این که ما در آینده این انتظارات را داریم که تحولات به سمتی برود که با تغییر ارزش ها مواجه باشیم، افزود: در سال ۷۸ پایان نامه ای با عنوان دفاع پرشور جنسی دفاع شد که ادعا میکرد جوان ها ‌ذائقه جنسی شان تغییر پیدا کرده است و انقلاب جنسی در ایران رخ داده است  و از آن زمان به بعد این بحث در بین پژوهشگران ایرانی به وجود آمده است که آیا در ایران انقلاب جنسی رخ داده است یاخیر؟ بعضی ها معتقدند انقلاب جنسی با تغییر ارزش های جنسی اتفاق می افتد.

تحولات ارزشی جاری و پیش رو

وی ادامه داد: زمانی که فرد قبل از ازدواج رابطه جنسی را برقرار کرد و دغدغه ای هم نداشته باشد که با این عمل فرصت ازدواجش محدود میشود آنجاست که می گوییم ارزش ها متفاوت شده است و منکر معروف شده است. الان در تحولات جنسی در مرحله اول یا دوم هستیم که ذائقه های جنسی تغییر میکند، رابطه جنسی آزاد برقرار میشود، همجنسگرایی بیش از گذشته است ازدواج سفید برقرارمیشود اما آن کسی که ازدواج سفید کرده است جرأت نمیکند که بگوید این رفیق من است بلکه میگوید همسر من است. اما وقتی این علنی شود و فرد هیچ ابایی از بیان آن نباشد آن وقت تحولات ارزشی اتفاق افتاده است.

زیبایی نژاد با بیان اینکه الان هم در جریان تحولات ارزشی هستیم اما حواسمان نیست، تاکید کرد: در مدیریت خانواده ما سه الگو داریم، یک الگوی سنتی که آموزه های دینی هم تایید میکند مرد سرپرست خانوار است در الگوی دوم الگوی مشارکتی است که پدر و مادر مساوی و مافوق بچه هایشان هستند و الگوی سوم خانواده دموکراتیک و ساختار افقی است  که معتقد است پدر و مادر و فرزندان همه در یک خط اند و پدرو مادر نمیتوانند چیزی را بر فرزندان تحمیل کنند و تنها میتوانند مشاوره بدهند، اگر این سه الگو را نظرسنجی کنیم نتایج نشان خواهد داد که معتقدان به الگوی اول شاید ۱۰ درصد هم نباشند.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه در آینده فمینیسم های کنشگر برچسب دار مثل دهه ۶۰ تا ۸۰ از رونق می افتد اما بدنه جامعه به برابری و آزادی متمایل میشود،خاطرنشان کرد: جریان غالب به حسب عددی در آینده به سمت تساهل و مدارا و سهل انگاری جنسی پیش میرود اما در کنار این جریان اکثریت یک جریان اقلیتی هم داریم که کم هم نخواهد بود که این ضدجریان یک پادفرهنگ است که مخالف این جریان اکثریت است کسانی که روزبه روز سطح بینششان عمق پیدا میکند.

وی با اشاره به روایات مرتبط با همین اقلیت ها تصریح کرد: در یکی از روایات آمده است کسانی در عصر ماقبل ظهور هستند که کارشان حفاظت از ضعفای شیعه است که در شبکه ابلیس نیفتند. به این خاطر از شبکه در این روایت استفاده شده است که در آخر زمان و عصر غیبت انقدر شبهه ها و مفاسد فراگیر است که نسل جوان را از هر طرف محاصره میکند و رسالت تاریخی این گروه این است که از این افراد دستگیری کنند.

رسالت مهم حفظ امید و نشاط

زیبایی نژاد با تاکید بر اینکه در روایات آمده است که در روز قیامت این گروه از علما با تاج هایی از نور محشور میشوند، تاکید کرد: روز قیامت اهمیت این گروه به چشم می آید. نبض جامعه شیعه دست این گروه جوانانی است که رسالت تاریخی خود را بیشتر مورد توجه قرار میدهند. مهم ترین رسالت در این زمانه تاریخی ما که زمان گسترش فساد است حفظ نشاط و امیدواری شیعیان است.

وی با بیان اینکه در آینده با جهان دیجیتال مواجه خواهیم بود، خاطرنشان کرد: جهان اینترنتی شده که فرد بتواند از دور خانه خودش را مدیریت کند و رشد اینترنت اشیا که امروز تا حدی پیش رفته است تا سال ۲۰۲۵ حدود ۲ تریلیون دستگاه میتوانند باهم متصل شوند، در این فضا ماشین های هوشمند به انسان مشاوره میدهند، در این شرایط جریان تبلیغات فمینیستی و دینی از صورت آموزه های خشک برابری طلبانه می آید در متن زندگی روزمره دیجیتالی و در این شرایط شما باید ماشینی طراحی کنید که نسبت به آموزه های دینی حساس باشد.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه ممکن است در آینده حوزه علمیه از فضای نظری تا حدودی فاصله گرفته باشند و رفته باشند در فضای دیجیتال، افزود: در آینده باید انتظار داشته باشیم که جریان اسلامی هم یکی از جریان هایی باشد که مثل ده ها جریان های دیگر فعال است و دیگر منحصر به فرد نیست و به خاطر همین باید مزیت رقابتی پیدا کند و مجبور میشویم با ادبیات نو نوسازی کنیم و این مشکلات سبب بازنگری سیستم تربیتی میشود.

۳۱۳/۶۱پ