به گزارش خبرگزاری حوزه، در نیمه ذی الحجه سال هجری قمری نزدیک شهر مدینه چشم به دنیا گشود و در دامان پدری رئوف امام جواد الایمه(ع) و مادری مطهره به نام سمّانه مغربیه پرورش یافت. لقب های آن حضرت را نقی، هادی، امین، طیب، ناصح، مرتضی وغیره ذکر کرده اند. کنیه این امام همام، ابوالحسن است.
امام علی النقی(ع) از ذیقعده ۲۲۰ قمری که پدر بزرگوارش حضرت امام محمد تقی(ع)، معروف به جوادالائمه(ع) به شهادت رسید به درجه امامت رسید.ایشان در ایام امامت خویش با خلافت ۶ تن از خلفای بنی عباس از جمله معتصم، واثق، متوکل، منتصر، مستعین و معتز معاصر بود.
حکومت عباسی از موقعیت ممتاز امام احساس خطر کرد و حضور ایشان در مدینه را به صلاح ندانست، از این رو متوکل برای کنترل بیشتر امام تصمیم گرفت ایشان را از مدینه به سامرا منتقل کند.  
امام علی النقی(ع) به مدت ۱۱ سال در سامرا پایتخت عباسیان و در محله عسکر منطقه مسکونی نظامیان به حالت تبعید، زندگی کرد و در این مدت، تحت مراقبت و نظارت دستگاه امنیتی خلافت قرار داشت و از تماس با دوستان و یاران خویش محروم بود.
 متوکل وقتی در اقدام های خود علیه امام هادی(ع) ناکام ماند، به نزدیکان خود اعلام کرد که در کار امام هادی(ع) درمانده شده است؛ از این رو به محدودیت و فشار اکتفا نکرد و تصمیم به شهادت رساندن امام گرفت اما پیش از آنکه موفق شود، خود به هلاکت رسید.
سرانجام در سوم رجب ۲۵۴ قمری در ایام خلافت معتز عباسی و به وسیله معتمد عباسی برادر خلیفه وقت، مسموم و در آن غریبه سرا، به شهادت رسید. حرم این امام همام در سامراست.
پاسخگویی به شبهات ، برخورد با گروه های انحرافی و معرفی آن به شیعیان، ایجاد آمادگی فکری شیعیان جهت ورود به عصر غیبت، مبارزه با انحرافات، تربیت نیرو و افراد شایسته و تبیین مقام شامخ امامت از جمله اقدام های مهم امام هادی(ع) بود.
زیارت جامعه کبیره از طرف امام هادی(ع) در پاسخ به درخواست یکی از شیعیان نگاشته شده است که در این زیارتنامه باورهای شیعه درباره امامت، مقام ائمه اطهار(ع) و وظایف شیعیان در مقابل آنها بیان شده است و عالمان شیعه از جمله آیت الله جوادی آملی شرح‌های فراوانی بر زیارت جامعه نوشته‌اند.
زیارت جامعه کبیره در واقع توصیف بلند و بلیغی از جوانب گوناگون اصل امامت است که از نظر شیعه استمرار دین، منوط به اعتقاد و تمسک به این اصل است. 
در این زیارت، به تمام آموزه‌های شیعی به زبانی فصیح پرداخته شده است که از جمله آنها می توان به ارتباط ائمه اطهار(ع) با پیامبر اکرم(ص)، برشمردن مقامات علمی و اخلاقی و سیاسی امامان معصوم(،ع)، اسوه بودن آنان، ارتباط امامت و توحید، ارتباط شناختِ امام با شناخت خدا اشاره کرد. از دیگر مباحث مطرح در این زیارت، عصمت اهل بیت (ع)، یکپارچگی خلقت ایشان، تولی و تبرّی و رجعت و تسلیم است. در این زیارت فضایل امامان به زبانی فصیح و در پیوند با قرآن و سنت به بهترین وجه بیان شده است.

جای خالی  زیارت جامعه کبیره و غدیریه امام هادی(ع) در کتب حوزوی و دانشگاهی
استاد جامعه الزهرا(س) در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری حوزه با بیان اینکه زیارت جامعه کبیره و غدیریه  امام هادی(ع) در کتب حوزوی و دانشگاهی گنجانده شود گفت: این دو مجموعه یادگار گرانقدر و میراث فرهنگ شیعی است که باید به آن توجه شود و در دروس معارفی مطرح و تبیین شود.
طاهره حیدری مجد افزود: امام هادی(ع) با این دو مجموعه حقیقت مباحث امامت و ولایت را نه تنها برای شیعه بلکه برای جهانیان بیان کرد که امروز شرح های بسیاری برای آنها توسط محققان و علمای برجسته نوشته شده است.
وی تاکید کرد: محال است که فردی این دو زیارت را خوانده باشد و سوال ندانسته ای برایش باقی بماند ضمن اینکه این امام همام ناب ترین معرفت شناسی را برای عوام و علما به ارمغان آورده است.
استاد جامعه الزهرا(س) با اشاره به بخش های مختلف زیارت جامعه کبیره بیان داشت: مضمون زیارت‌نامه، باورهای شیعه درباره امامت، مقام ائمه اطهار(ع) و وظایف شیعیان در مقابل آنهاست همچنین این دعا در مقابل دعای جوشن کبیر است که در آن به هزار صفت خداوند اشاره شده است. 
به گفته حیدری مجد، در زمینه توحید کاملترین متن دعای جوشن کبیر و  در زمینه امامت جامعه کبیر است و به طلاب و دانشجویان پیشنهاد می شود به مضامین این دعا توجه کنند و با تامل در آن به جایگاه امامت و ولایت پی ببرند.
حیدری مجد به بخش های مختلف زیارت غدیریه اشاره کرد و گفت: زیارت غدیریه از زیارتنامه‌های امام علی(ع) که از طرف امام هادی(ع) صادر شده که محور این زیارت، تولی و تبری و محتوای آن بیان فضائل امام علی(ع) است.
وی ابراز داشت: هرآنچه در باب امامت شناسی نیاز است در این زیارت نامه به آن پرداخته شده است همچنین در این زیارت بیش از ۳۰ آیه آمده است که بیان فضایل امیرالمؤمنین(ع) است.
استاد حوزه بیان داشت: دعاها و زیارت نامه های بسیاری در وصف امام علی(ع) وجود دارد که شاخص های ایشان را جز در زیارت نامه غدیریه نمی توان پیدا کرد.
وی با تاکید بر اینکه بزرگترین بخش فرهنگی دین و شیعه  امامت است گفت: در این زمینه به خاطر خفقان هایی در دوران امامان معصوم خلاهایی وجود داشت که امام هادی(ع) به این موضوع پرداختند.
طاهری مجد گفت: بعد از توحید و نبوت مهمترین بحث کلامی در خصوص امامت بود که این امر باعث دو فرقه شدن مسلمانان شد از این رو در اصل توحید و نبود اختلاف نظری نیست آنچیزی که در اصول دین و امامت است بحث فقهی امامت است.
وی با اشاره به اینکه امامان باقر و صادق(ع) به مباحث فقهی حلال و حرام پرداختند و امام هادی(ع) نیز مقام امامت و شخص امیرالمومنین(ع) را معرفی و تبیین کردند. برای اینکه امامان معصوم را خوب بشناسیم نیاز داریم که سیره و معارف آنها را مورد مطالعه قرار دهیم.
وی با اهتمام بر اینکه امام هادی(ع) موقعیت شناسی خوبی نسبت به امام معصوم ارائه کردند گفت: تمام مشکلاتی که امروز وجود دارد به خاطر عدم معرفت شیعه نسبت به امام غایب است که اگر امام عصر(عج) را حی و حاضر در همه امور ببیند و در رفتار و گفتار خویش دقت کند به سعادت دنیوی و اخروی می رسد.
وی با اشاره به اینکه امام هادی(ع) بعد از پدر بزرگوارش دومین امامی هستند که قبل از سن تکلیف به امامت رسیدند گفت: ایشان در سن هشت سالگی به این درجه نائل شدند و ۳۳ سال امامت کردند.
حیدری مجد خاطر نشان کرد: بیشترین حاکم دوران ایشان متوکل بود که فردی بداخلاق و نسبت به اهل بیت(ع) دشمنی ظاهری داشتد و چندین بار دستور به تخریب حرم امام حسین(ع) داد و حتی با استقرار نیروهای نظامی مانع از نزدیک شدن و زیارت مسلمانان می شد.
وی خاطر نشان کرد:امام هادی (ع)بخاطر هم عصر بودن با دوران خلافت بنی العباس بخصوص متوکل بیشتری محدویت واذیت وآزار راتحمل کردن اما باتمام سختی ها با بیان این دومنبع معرفتی (زیارت جامعه کبیر انقلاب وزیارت غدیریه علی علیه السلام) بزرگترین خدمت را به جهان تشییع در بحث امام شناسی وتبیین جایگاه امیرالمومنین علی (ع) انجام داد.

استفاده از هر فرصتی برای هدایت

رقیه درویشی نیز با بیان اینکه،برای آشنایی بیشتر با زندگی این امام همام خوب است شناخت کلی از زندگی خانوادگی آن حضرت داشته باشیم و به عنوان الگو برای زندگی استفاده کنیم. گفت: امام جواد(ع) بسیار زود به شهادت رسیدند، امام هادی(ع) تقریباً هشت‌ساله بودند که به مقام شریف امامت نائل شدند و امامت ایشان درمجموع ۳۳ سال بوده است ضمن اینکه دوران امامت ایشان با سختی‌ها و سنگ‌اندازی‌های فراوان دستگاه حکومت عباسی همراه بود. هرچند که در آن دوران، حکومت عباسی بسیار مشوش و آشفته شده بود و در خلیفه‌های آن دوران یکی پس از دیگری بر سر کار می‌آمدند و با دسیسه‌ها و دشمنی‌های دیگری خیلی زود از کار بر کنار می‌شدند.
استاد جامعه الزهرا(س) ادامه داد: امام هادی(ع) مانند سایر ائمه اطهار هیچ فرصتی را برای هدایت مردم از دست ندادند و با وجود آزارها و کنترل مداوم دستگاه حکومت، مسئولیت امامت و هدایت جامعه را به بهترین نحو ممکن انجام دادند ایشان در زندگی ۴۱ساله خود، یکی از دوران های پر فراز و نشیب حکومت اسلامی را سپری کردند؛ پیشوایی که از ۸سالگی به امامت رسید و در طول عمر شریفش، سال‌ها در محاصره خلفای ستمگر بنی‌عباس بود و انواع و اقسام تهمت‌ها و اهانت‌ها را شنید.
وی با اشاره به اینکه نکته‌های زندگی آن پیشوای بزرگ شیعیان، برای زندگی امروزمان پندآموز و راهگشاست گفت: یکی از ویژگی های این حضرت طریقه نصیحت کردن و مدل پندآموزی و هدایت کردنشان که در این باره نقل شده است که بریحه عباسی، پیش‌نماز دستگاه خلافت در مکه و مدینه در حضور متوکل عباسی بود. او از شخصیت امام هادی (ع) و خطر ایشان در میان شیعیان به شدت انتقاد کرد و از خلیفه خواست که امام را از مدینه تبعید کند و همین طور هم شد.
وی خاطر نشان کرد: هنگامی که امام هادی(ع) را از مدینه به سمت سامرا می‌بردند، بریحه با امام همراه بود و به حضرت گفت: می‌دانی که عامل تبعید تو به سامرا من بودم. قسم می‌خورم اگر شکایت مرا نزد امیرالمؤمنین یا یکی از درباریان و فرزندان او ببری، تمامی درختانت را در مدینه آتش می‌زنم و خدمتکارانت را می‌کشم و چشمه‌های مزارعت را کور خواهم کرد. بدان که این کارها را می‌کنم.
درویشی اضافه کرد: امام هادی (ع) در مقام موعظه و نصیحت به او چنین فرمودند: «نزدیک‌ترین راه برای شکایت از تو این بود که دیشب شکایت تو را نزد خدا بردم. من شکایت تو را که بر خدا عرضه کردم، نزد بندگانش نخواهم برد.» وقتی بریحه این سخنان حکیمانه و موعظه‌آمیز امام را شنید، به پای حضرت افتاد و با تضرع و انابه تقاضای بخشش کرد. امام نیز در جواب فرمودند: «تو را بخشیدم.»
وی با اشاره به عبادت عبد صالح خدا گفت: در این باره نقل کرده‌اند این امام به پروردگارش روی می‌آورد و شب را با حالت خشوع به رکوع و سجود سپری می‌کرد و بین پیشانی نورانی‌اش و زمین جز سنگریزه و خاک حائلی وجود نداشت. یکی از دعاهای مهم و منتسب به آن حضرت این است که پیوسته تکرار می‌کردند: « خدایا! گنه‌کاری بر تو وارد شده و تهیدستی به تو روی آورده. تلاشش را بی‌نتیجه مگردان و او را مورد عنایت و رحمت خویش قرار ده و از لغزشش درگذر.» 
استاد اخلاق به مسئولیت پذیری امام هادی (ع) اشاره کرد و بیان داشت: امام هادی (ع) رهبر شیعیان و بزرگ خاندان بنی‌هاشم بودند. درآمدهای اسلامی همه به دست ایشان می‌رسید و می‌توانستند از آن بهره‌مند شوند. چراکه حق ایشان بود اما آن شبی که به خانه‌اش هجوم آوردند، چیزی از مال دنیا در بساط نداشتند. امام را تنها یافتند با پشمینه‌ای که همیشه بر تن داشتند و خانه‌ای که در آن هیچ اسباب و اثاثیه چشمگیری دیده نمی‌شد. کف خانه‌اش خاک‌پوش بود و بر سجاده حصیری خود نشسته، کلاهی پشمین بر سر گذاشته و با پروردگار مشغول نیایش بودند.
وی گفت: این روزها موضوع حقوق‌های نجومی و دست بردن در بیت‌المال همچنان داغ است. می‌دانیم که همه درآمدهای اسلامی مانند خمس و زکات مردم به دست امام هادی(ع) می‌رسید. آن حضرت با بیت‌المال چه می‌کردند و آیا سهمی برای خود برمی‌داشتند؟

زیارت جامعه کبیره، یادگاری از امام هادی(ع)
درویشی با بیان اینکه یکی از یادگارهای امام هادی(ع) ، «زیارت جامعه» است گفت: امام دراین زیارت، به توصیف جایگاه امام و در واقع، به امام‏شناسی برای تمامی دوست داران اهل بیت پرداخته و آن‏ها را با مقام آن بزرگ‏واران آشنا می‏سازد. 
وی ابراز داشت: یکی از ویژگی‏های این زیارت‏نامه، عمومی بودن آن است؛ بدین معنا که می‏توان آن را در تمامی زیارت‏های مربوط به دوازده امام خواند و بهره‏مند شد. در فرازی از این زیارت پرمحتوا می‏خوانیم: «هر انسان شریفی، در برابر شرافت شما، سر فرود آورد و هر گردنْ‏فرازی، به فرمان شما درآید و فروتن گردد... نام شما در ردیف نام‏های دیگران است و پیکرتان با سایر پیکرها،... چه شیرین است نام‏های شما و چه گرامی است جان‏های‏تان و چه بزرگ و والاست مقام شما.. »
استاد جامعه الزهرا(س) یکی اززیارت نامه هایی که ازقول امام هادی (ع) نقل شده  زیارت غدیریه را عنوان کرد و گفت: این زیارت نامه  به بیان فضایل حضرت امیر (ع) اختصاص دارد. حدود ۲۰۶ فضیلت حضرت در این زیارت آمده است.
وی گفت:این فضایل، سندهای بسیاری در روایات عامّه و خاصه دارند و بخش ‌هایی از تاریخ در زیارت غدیریّه امام هادی (ع) وجود دارد که این زیارت، حاوی مطالبی از تاریخ ولایت است؛ از جمله: حدیث غدیر، غصب فدک، جنگ بدر، احزاب، اُحد، نزولِ «لاسیف الّا ذوالفقار و لا فتی الّا علی»، جنگ حُنین، صفّین، جمل، نهروان، شهادت جناب عمّار، شهادت حضرت امیرالمؤمنین (ع)، بیزاری از دشمنان ولایت و قاتلان حضرت سیّدالشّهدا (ع) و در آخر زیارت، بیزاری از منکران ولایت و قاتلان حضرت سیّد الشّهدا (ع) است.
درویشی به ایجاد آمادگی فکری شیعیان جهت ورود به عصر غیبت پرداخت و گفت:  فراهم کردن زمینه ورود شیعه به عصر غیبت، از اقدامات اساسی امامان شیعه بود، که همواره شیعیان را متوجه این امر می‌کردند. در این راستا امام هادی (ع) هم اقداماتی انجام داده‌اند.
وی تاکید کرد:بیان روایات فراوان در مورد فرا رسیدن و نزدیک بودن عصر غیبت، بشارت به ولادت حضرت حجت و مخفی بودن ولادت و هشدار این که مبادا مخفی بودن باعث تردید شما شیعیان شود، کم کردن تماس مستقیم شیعیان با حضرت؛ به طوری که در سامرا مسائل شیعیان از طریق نامه یا نمایندگان حضرت پاسخ داده می‌شد؛ تا از قبل برای شرایط و تکالیف عصر غیبت و ارتباط غیر مستقیم با امام آمادگی داشته باشند، تأیید برخی از کتب فقهی و اصول روایی شیعه، ارجاع سؤالات شیعیان به وکلا و توجیه وکلا نسبت به پرسش‌های شیعیان؛ با توجه به انحرافات و شبهات آن روز از جمله این اقدامات بود.

۳۱۳/۶۱