به گزارش خبرگزاری حوزه، حجتالاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی در نشست علمی مکتب و سیره پیامبر اعظم(ص)؛ علوم انسانی اسلامی انسانساز و جامعهپرداز که در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد، ضمن گرامیداشت هفته پژوهش و تحقیق، بر اهمیت وحدت حوزه و دانشگاه و نقش علوم انسانی اسلامی در تربیت انسان و ساماندهی جامعه تأکید کرد.
وی با بیان اینکه پژوهش در مکتب وحیانی پیامبر اسلام جنبه ای الهی و وحیانی دارد، گفت:جهان هستی بر اساس هستیشناسی وحیانی، از حق مطلق صادر شده و هر موجودی سهمی از حق دارد. انسانها نیز میتوانند با شناخت حق و حرکت به سوی آن، نظام حقانی را در جامعه پیاده کنند. بنابراین تحقیق و پژوهش، نه تنها امری علمی بلکه وظیفهای معنوی و وحیانی است.
وی ادامه داد:پژوهشگران و دانشگاهیان همواره با سه پرسش بنیادین روبرو هستند که پاسخ آنها مسیر تحقق حق و عدالت در جامعه را مشخص میکند.
پرسشهای بنیادین
الف) امکان انسانسازی و جامعهپردازی
حجتالاسلام و المسلمین جوادی آملی تأکید کرد:آیا مکتب وحیانی پیامبر اسلام، که جامع همه وحی و کلام خداست و همه حقائق را به نحو احسن ارائه کرده، قادر است انسان و جامعهای بسازد که کرامت انسانی را حفظ کرده و عدالت را در جهان پیاده کند؟
وی افزود:در جهانی که حق و باطل، خیر و شر، زشت و زیبا با هم آمیختهاند، آموزههای وحیانی میتوانند انسان را به سوی حق و جامعه را به سوی عدالت هدایت کنند.
ب) تطبیق آموزههای ۱۴۰۰ ساله با جامعه امروز
وی پرسید:آیا مکتبی که ۱۴۰۰ سال پیش پایهگذاری شده، با شرایط و پیشرفتهای جامعه انسانی امروز همسو است و توان ساخت جامعهای انسانی و عادلانه را دارد؟
حجتالاسلام والمسلمین جوادی آملی به تلاشهای ۴۵ سال گذشته اشاره کرد و گفت: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نقش مؤثری در این زمینه ایفا کرده است، اما هنوز جای کار فراوانی وجود دارد. قرآن کریم دارای ظاهری و باطنی است و منابع وحیانی هنوز بهطور کامل شناخته نشدهاند. آیتالله جوادی آملی بارها تأکید کردهاند که تنها ۲۵ درصد از منابع وحیانی در اختیار حوزهها قرار گرفته و بهرهگیری کامل از این منابع، امکان تحقیقات عمیقتر و گستردهتر را فراهم میآورد.
ج) چرایی نقد نظامهای موجود
وی پرسش سوم را مربوط به نظامهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی جهانی دانست و اظهار داشت:آیا این نظامها قادر به حل مسائل جامعه انسانی هستند؟ آیا خللها و ضعفهایی در آنها وجود دارد که نشان دهد علوم انسانی اسلامی میتواند راهکارهای مؤثرتری ارائه کند؟
بازشناسی معارف دینی
حجتالاسلام والمسلمین جوادی آملی با تأکید بر اهمیت بازشناسی معارف دینی گفت:بخش عظیمی از منابع اخلاق، کرامت انسانی، جایگاه انسان و فلسفه خلقت هنوز ناشناخته و متروک مانده است. برخی معتقدند عقل به این معارف راه ندارد و پرداختن به آنها بیفایده است، اما پژوهش در عمق معارف دینی امکان توسعه تحقیقات پردامن و پاسخگویی به پرسشهای اساسی را فراهم میکند.
وی افزود:موضوعاتی مانند مقام خلافت، کرامت انسانی و جایگاه انسان نیازمند پژوهش عمیق و گسترده است تا علوم انسانی اسلامی بتواند مسیر انسانسازی و جامعهپردازی را عملی کند.
وی با اشاره به نقش این پژوهشگاه اظهار داشت:پژوهشگاه حوزه و دانشگاه یکی از مراکز پیشرو در تحقیق و توسعه علوم انسانی اسلامی است و سهم قابل توجهی در توسعه نظریهها، روشها و کاربردهای این علوم دارد. پژوهشگران باید با بهرهگیری از منابع وحیانی و تحقیقات علمی، چارچوبهای نظری و عملی برای جامعهسازی ارائه دهند.
استاد حوزه علمیه همچنین خاطرنشان کرد:تبیین کامل نظریهها و روشهای علوم انسانی اسلامی، از جمله نظریههای تربیتی، فلسفه علوم انسانی و روششناسی تطبیقی، از الزامات پژوهشگران است. همچنین بررسی تطبیقی میان آموزههای وحیانی و یافتههای علمی، ارزیابی نظامات موجود و بازشناسی ظرفیتهای منابع دینی، زمینهساز توسعه علوم انسانی اسلامی و پاسخگویی به نیازهای جامعه امروز است.
وی اظهار داشت:علوم انسانی اسلامی مسیر تربیت انسان و جامعهپردازی بر اساس آموزههای وحیانی است. پژوهشگران و دانشگاهیان با بهرهگیری از منابع وحیانی و تحقیقات علمی میتوانند جامعهای انسانی، عادل و منطبق بر کرامت انسان بسازند و پاسخ مناسبی به مسائل امروز ارائه دهند. تحقق این هدف نیازمند پژوهش عمیق، پردامن و مستمر است.
ضرورت احیای اجتهاد و بازبینی علمی در نظام اسلامی
حجتالاسلام والمسلمین جوادی آملی با تأکید بر اهمیت پژوهش در علوم انسانی اسلامی، به بررسی چالشها و نیازهای نظام علمی و اجتماعی امروز پرداخت و با اشاره به مکاتب موجود در جهان گفت:نه جهانبینی، نه هستیشناسی، نه معرفتشناسی و نه دیگر جهات علمی در این مکاتب بهصورت کامل وجود ندارد، هر چند برخی دستاوردهای عملی و اجرایی بر آنها وارد شده، اما در حقیقت توانایی حل مسائل اساسی جامعه انسانی را ندارند.
وی افزود:انقلاب شکوهمند اسلامی و نظام جمهوری اسلامی این محدودیتها را آشکار کرده و مشکلات نظامات جهانی را برجسته میسازد، اما هنوز مکتب مدون و علمی برای مواجهه با آنها تدوین نشده است.
حجتالاسلام والمسلمین جوادی آملی بیان داشت:اگر اسلام به لحاظ معارف، حقایق و آموزههای ارزشمند خود توانایی ایجاد یک مکتب انسانساز و جامعهپرداز را دارد، چگونه میتواند در فضای کنونی با چالشها و مسائل پیچیده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مواجه شود و پاسخ دهد؟
وی مسئله اجتهاد را کلیدیترین ابزار برای پاسخگویی به پرسشهای فوق دانست و گفت:اجتهاد در گذشته تا حدی توانمند بود، اما امروز به دلیل ضعف در ابزارهای علمی، بهرهگیری ناکافی از تکنولوژیهای نوین و محدودیت در قدرت عقل برهانی، به سلاحی کند تبدیل شده است که توان پاسخ به نیازهای معاصر را ندارد.
بازشناسی عقل در حیطههای مختلف
حجتالاسلام جوادی آملی با اشاره به نقش عقل در حوزههای مختلف گفت:عقل برهانی، عقل ناب و عقل تجربی در حیطههای تجربه، عرفان، فلسفه و علوم تجربی نقشآفرینی میکنند. اگر این ظرفیتها بهدرستی در اجتهاد بهکار گرفته شوند، میتوان یک نظام علمی و عملی گسترده و پاسخگو ایجاد کرد که پاسخگوی مسائل امروز باشد.
وی افزود:در حوزه اجتهاد نیازمند بازبینی کامل و نوآوری علمی هستیم تا اجتهادی وسیع و پردامن ایجاد شود که از تجربه تا عرفان و از عرفان تا تجربه راه دارد و بتواند به پرسشهای بنیادین پاسخ دهد.
استاد حوزه علمیه قم به مشکلات عملی و مدیریتی نظام اسلامی اشاره کرد و گفت:مسائل دیوانسالاری و ضعف در مدیریت و ارائه راهکارهای شایسته، موانعی جدی بر سر راه اجرای آموزههای اسلامی و پیادهسازی مکتب انسانساز اسلام هستند. این کاستیها موجب کندی حرکت علمی و اجرایی شده و گاهی مکتب اسلامی را زیر سؤال میبرد.
وی تأکید کرد:با وجود تلاشهای گسترده اساتید، پژوهشگران و دانشگاهیان، هنوز پاسخ مدون، مکتوب و قابل ارائه جهانی برای بسیاری از مسائل اساسی وجود ندارد و تا این وضعیت اصلاح نشود، نمیتوان در عرصه جهانی مقابل سایر مکاتب سخن قاطع گفت.
ضرورت بازسازی اجتهاد و پژوهش علمی
حجتالاسلام والمسلمین جوادی آملی ابراز داشت:لازم است اجتهاد در نظام اسلامی بازبینی شود و ظرفیتهای عقل برهانی، عقل ناب و تجربه علمی در حیطههای مختلف بهطور مؤثر بکار گرفته شود. پژوهشگران باید با بهرهگیری از منابع وحیانی و روشهای علمی، چارچوبی مدون و قابل ارائه برای جامعهسازی و حل مسائل انسانی فراهم کنند.
وی در پایان، ضمن تبریک هفته پژوهش و گرامیداشت روز وحدت حوزه و دانشگاه، از تلاشهای پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در این مسیر تقدیر و تشکر کرد و افزود:این پژوهشگاه با تلاشهای گسترده خود زمینه پژوهشهای پردامنه در حوزه علوم انسانی- اسلامی و پاسخگویی به مسائل جامعه را فراهم کرده است.
نظر شما