اما نگرش افراد بخصوص مسلمانان نسبت به این امر، گاهی همراه با آموزه‌های اسلامی نبوده و مشکلاتی را برای فرد، خانواده و جامعه ایجاد نموده‌است که به دنبال آن هزینه‌های فراوان مالی و معنوی را هدر داده‌است.
سرویس علمی فرهنگی مرکز خبر حوزه در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین حق‌جو، مدیر مرکز مشاوره حرم مطهر حضرت معصومه(س) و کارشناس مسائل مشاوره ای و خانواده که تألیفات متعددی در این زمینه دارد، به واکاوی این امر مهم اجتماعی و فردی پرداخته است.
* به عنوان نخستین سئوال ملاک ازدواج در تفکر و اندیشه دینی چیست؟
ازدواج در فرهنگ دینی اسلام بسیار مورد توجه و تاکید قرار گرفته، البته پاسخ به این سؤال فرصت زیادی را طلب می‌کند. اما به‌صورت محوری باید گفت: خداوند در سوره نور، آیه 26 می‌فرماید: «ألطیباتُ لِطَّیبین والطَّیِّبونَ لِطَّیِّبات» رسول اکرم(ص) نیز می‌فرماید: «وَ أنکِحوا اکفاء» با هم‌کفو‌های خود ازدواج کنید. از این آیه و روایت استفاده می‌شود که بین دختر و پسر باید کفویّت و تناسب وجود داشته‌باشد که این تناسب‌ها در پانزده مورد شمارش شده‌است. بعضی از موارد تناسب، در قرآن به صراحت بیان شده‌است که آیه26 سوره نور مؤید این مطلب است و برخی موارد دیگر از مجموع آیات و روایات استفاده می‌شود.
* ایمان
اولین تناسب دختر و پسر «ایمان» است. اگر هرکدام از پسر یا دختر در ایمان،قوی باشد و دیگری نسبت به این امر، بی‌تفاوت باشد، یقینا بین آنها اختلاف به‌وجود خواهد آمد.
* اخلاق
«اخلاق» پسر و دختر نیز باید همسان و همگون با یکدیگر باشد.
* موفقیت اجتماعی
«موقعیت اجتماعی» سومین تناسب پسر و دختر است که باید در ازدواج مراعات شود.
در تمام این موارد اگر مرد بخواهد اقتدار خود را در فضای خانه داشته‌باشد، بهتر است که یک یا دو پله نسبت به زن برتری داشته باشد تا برتری و مدیریت مرد بر زندگی حاکم شود.
* مدارج علمی
اگر زنی که مدارج علمی و موقعیت اجتماعی او از شوهرش بیشتر باشد، دچار اصطکاک و اختلاف خواهند شد.
«میزان تحصیلات» نیز تناسب چهارم را شکل داده‌است که باید مراعات شود و قاعده کلی (مرد باید یکی دو گام برتر از زن باشد) باید لحاظ گردد.
* پدر و مادر طرفین
«خصوصیات والدین پسر و دختر»، «شرائط اقلیمی» و «زبان»، موارد پنجم تا هفتم تناسب پسر و دختر می‌باشند.
* زیبایی
مورد هشتم تناسب در «زیبایی» پسر و دختر است. اگر دختر زیبا و پسر زیبایی لازم را نداشته‌باشد، باعث به‌وجود آمدن مشکلاتی در آینده خواهد شد، بنابراین تناسب اندام، قد و وزن از دیگر موارد مورد نیاز برای یک ازدواج موفق است.
«تناسب اندام، وزن، قد»، از دیگر موارد تناسب می‌باشند.
* اعضای خانواده
«تناسب اعضای خانواده»، اعضای خانواده دو طرف نیز باید «کُفویت» داشته‌باشند. مثلا برادر و خواهر زن با برادر و خواهر مرد، تناسب لازم‌را دارا باشند.
* ابعاد روحی و روانی
«تناسبات روحی و روانی»؛ اگر زنی خیلی منزوی و شوهرش اجتماعی و یا بالعکس باشند، در مسیر زندگی دچار مشکل خواهند شد.
* تناسب سنی
گرچه شرائط امروز جامعه طوری رقم خورده است که حتی گاهی در ازدواج، سن دخترها از پسرها بالاتر قرار دارد. اما از نظر روایات و حتی از منظر علمی این مسأله را مطرح می‌کنند که حداقل تفاوت تکلیف در دختر و پسر، باید در ازدواج نیز رعایت شود. یعنی 5 یا 6 سال دختر، باید کوچک‌تر از پسر باشد.
* جایگاه طرفین در خانواده
«تناسب جایگاه پسر و دختر در خانه» مورد دیگر از تناسبات پسر و دختر می‌باشد. مثلا پسری که فرزند اول خانواده‌است و یک خصوصیات ویژه‌را دارا می‌باشد با دختری که فرزند آخر خانواده است، ازدواج کند، با مشکل مواجه خواهند شد. یا خانواده‌ای که ده فرزند دارد و خانواده‌ای یک فرزند بیشتر ندارد، اگر ازدواجی بین این دو خانواده صورت گیرد، با مشکلاتی مواجه می‌شوند. چون تناسب بین این‌دو خانواده وجود ندارد.
* تمکن مالی
بحث «تمکن و تمول» بین دختر و پسر دارای اهمیت ویژه‌ای است. مثلا اگر پسرها فکر می‌کنند که اگر پدرزن پول‌داری داشته‌باشد، در مسیر زندگی با مشکل مواجه نخواهندشد و یا اگر دختری فکر کند با وجود پدرشوهر متمکن، به‌راحتی زندگی خواهندکرد، در واقع اشتباه بزرگی را در تفکر خود دارند، متأسفانه اینگونه افراد به مشکل جدی برخورد می‌کنند، مگر موارد استثنائی که پسر یا دختر، دارای ایمان قوی باشند که مسائل مادی در نظر آنها کوچک جلوه‌کند.
گاهی اوقات مشاهده می‌شود پدرزن پولدار، بدون منت‌گذاشتن خرج می‌کند، اما دختر در این مورد بر شوهر خود منت می‌گذارد و یا اطرافیان دختر اینگونه عمل می‌کنند.
* مهم‌ترین دغدغه در ازدواج جوانان امروز چیست؟
دغدغه‌ها دو گروه هستند: که بعضی از دغدغه‌ها غلط و اشتباه است.
* دغدغه‌های منفی
مثلا دختر و پسر فکر کنند برای ازدواج باید؛ ماشین، خانه و شغل مناسب داشته‌باشند. حتی گاهی پدر و مادر دخترها نیز دارای چنین تفکری هستند. درصورتی که اگر از خود پدر و مادر دختر سؤال شود، شما وقتی که سی سال قبل با همسرت ازدواج کردی، آیا ماشین، خانه و شغل مناسب داشتی؟ یا اینکه بعداز سی سال به این امکانات رسیدی؟ حال این دختر و پسر هم می‌خواهند تشکیل زندگی بدهند، شما نیز منصفانه با آنها رفتار کن. الان دخترها و پسرها، خیلی بهتر نسبت به گذشته، ظرفیت‌ها و زمینه‌های مناسبی برای ازدواج دارند.
مسأله دوم در دغدغه اشتباه، موضوع تحصیل است. بعضی‌ها عنوان می‌کنند، فعلا درس و تحصیل به نقطه مناسبی نرسیده و باید این درس‌ها تمام شود. این تفکر صحیح نیست، چون خیلی از دخترها بعداز ازدواج ادامه تحصیل داده‌اند و یا حتی بعد از فرزند دار شدن، تحصیل کرده‌اند. خیلی از پسرها نیز بعداز ازدواج، تحصیل خود را رها نکردند. حتی دانشجویانی داریم که در خیلی از دانشگاه‌ها، بعداز سی و پنچ سال سن، تحصیلات خود را ادامه می‌دهند و یا از دانشگاه مجازی در این رابطه استفاده می‌کنند.
دغدغه اشتباه‌گونه دیگر، «موضوع ایده‌آل فکر کردن می‌باشد». یعنی دخترها و پسرها، چیزهایی را به‌صورت مدل در ذهن خود ایجاد می‌کنند که این مدل باید مختص این فرد متولد شود. مثلا همسر من باید این صفات را داشته‌باشد. این امر به‌هیچ‌وجه ممکن نیست. چون فردی‌که جامع ایده‌های دیگری باشد، محال است وجود داشته‌باشد. ممکن است درظاهر این تلقی ایجاد شود که آن دختر یا پسر ایده‌ال طرف مقابل است، ولی در لایه‌های پنهان آن دختر یا پسر نکاتی وجود دارد که دیگری به آن توجه نکرده و چه بسا در آینده به‌عنوان یک مشکل جدی بروز کند.
* دغدغه‌های مثبت
در نقطه مقابل، دغدغه‌هایی وجود دارند که مثبت می‌باشند، از جمله این دغدغه‌ها اطلاع نداشتن پسر و دختر از خصوصیات ذاتی همدیگر است.
دختر و پسری که جهت ازدواج مراجعه می‌کنند، به آنها می‌گویم؛ هرکس تصمیم به ازدواج گرفت، حداقل یک سال زمان نیاز دارد تا خود را برای ازدواج آماده کند. یعنی مطالعاتی درباره؛ «شیوه تحقیق، شیوه گفت‌وگو، خصوصیات زن و خصوصیات مرد»، داشته‌باشد.
یکی از مشکلاتی‌که امروز درباره خانواده‌ها وجود دارد، این است؛ مردها به خصوصیاتی که جزء ذات زن است، اطلاع نداشته و برخلاف آن خصوصیات ذاتی، از او انتظار دارند. همچنین زن نیز از خصوصیات ذاتی مرد، اطلاع کافی نداشته و می‌خواهد این خصوصیات را نداشته‌باشد، درصورتی‌که آن خصوصیات جزء ذات مرد است.
این یکی از دغدغه‌هایی است که والدین و دختر و پسرها عنوان می‌کنند، از این مسأله اطلاع نداشتند. چون گاهی ممکن است بین دختر و پسر،آشنایی و انگیزه‌های خارج از خانواده بوجود آمده‌باشد و والدین ادعا کنند هنوز به حد آمادگی برای ازدواج نرسیده‌اند. در واقع اینگونه است که اکثر پسر و دختر‌هایی که با همدیگر ارتباط دارند، اطلاع کافی نسبت به شخصیت همدیگر، شیوه انتخاب، شیوه گفت‌وگو و شیوه تحقیق ندارند و بعداز یکی دو سال که از این رابطه گذشت، متوجه می‌شوند تناسبی بین آنها وجود ندارد.
* چه راهکاری برای فراگیر شدن راه‌های شناخت پسر و دختر نسبت به یکدیگر دارید؟ آیا آموزش از طریق مدارس،دانشگاه و ... را مفید می‌دانید؟
امروزه در مراکز بهداشت، قبل از عقد، مشاوره‌های مختصری گذاشته‌شده است، ولی آن‌هم درباره روابط ویژه زن و شوهر می‌باشد. بنده معتقدم چنین کار و آموزشی به عنوان یک متن درسی و یک واحد درسی برای دانشجویان قرار داده شود. گاهی اوقات دانشجو مطالبی را در دانشگاه فرا می‌گیرد که بعد از فارغ‌التحصیلی، ثمره عملی برای وی ندارد، حتی در حوزه‌های علمیه نیز مباحثی وجود دارد که هیچ ثمره‌ای در زندگی خانوادگی طلاب ندارد. چه بهتر که دو واحد درسی مدوّن با سرفصل‌های مشخص در این رابطه برای دانشجویان و طلاب گذاشته شود و درباره سایر مردم نیز به گونه دیگر آموزش ارائه شود.
یکی از راه‌های چنین کاری، آموزش‌هایی است که در دانشگاه‌ها و دبیرستان‌ها می‌توان ارائه داد و ویژگی‌ها و خصوصیات پسر و دختر را از این طریق به همه شناساند.
* رسانه‌های جمعی
دومین راه،رسانه‌های جمعی هستند که می‌توانند با سهولت این کار را انجام دهند. تلویزیون می‌تواند خیلی خوب به این مسائل بپردازد، ولی متأسفانه در این ریزه کاری‌ها وارد نمی‌شود.
دانستن خصوصیات زن و مرد باعث می‌شود، در شیوه رفتاری افراد نیز اثر بگذارد. مثلا در مورد فکر کردن زن و مرد گفته می‌شود؛هم زنان و مرد‌ان فکر می‌کنند، ولی زن‌ها آن‌را به زبان جاری می‌سازند. اما حرف نمی‌زنند. نداشتن چنین مسأله ای در پاره ای از مواقع، باعث اختلاف می‌شود. مردها می‌گویند؛ زن‌ها خیلی حرف می‌زنند و زن‌ها می‌گویند مردها، حرف نمی‌زنند! این مسائل جزء‌خصوصیات ذاتی مرد و زن است. طبق تحقیقاتی که داشتم نزدیک به دویست ویژگی و تفاوت، برای زن و مرد را شناسایی نمودم که اگر ویژگی‌های زن در مرد، یا مرد در زن وجود داشته‌باشد، دچار مشکل خواهند شد.
* مطبوعات
سومین مسأله در این خصوص، مطبوعات هستند که می‌توانند به خوبی این مسأله را آموزش دهند. الآن خیلی از مطالب مطبوعات بی‌فایده است. نشریات می‌توانند مسائل خانواده و فرهنگ صحیح ازدواج را در هر شماره خود به خوانندگان ارائه دهند.
الآن نشریه افق حوزه، ویژه‌نامه ای تحت عنوان افق خانواده راه‌اندازی کرده‌است، اما مباحث آن بیشتر به کودکان اختصاص دارد و بهتر است مباحث جوانان و بزرگسالان در باب خصوصیات زن و مرد و آسیب‌های خانوادگی در این ویژه‌نامه مطرح شود. البته نه فقط از نگاه دینی و حوزوی، بلکه با نگاه اجتماعی و فراحوزوی به این مسأله نگاه کرد. فرض کنید اگر طلبه‌ای، مقابله با آسیب‌های خانوادگی را در این نشریه مطالعه کند، لاجرم آن‌را بر روی منبر عنوان می‌کند و به اطلاع عموم خواهد رساند. گرچه نشریه افق در این مسأله کار جدیدی ارائه داده، ولی ممکن است متناسب با حد افق حوزه نباشد که فقط به مباحث کودکان بپردازد. بلکه باید دیگر مباحث و مشکلات خانواده نیز مطرح شود، همانگونه که در هفته‌نامه مباحث علمی و عمیق برای اساتید و مدیران حوزه ارائه می‌شود، باید آسیب‌ها و اُفت تحصیلی و آسیب‌های تعاملات خانوادگی را نیز بازگو نمود. بنابراین مطبوعات می‌توانند نقش ویژه‌ای در این رابطه داشته‌باشند.
* مساجد
چهارمین مورد، مراکز فرهنگی مثل مسجد هستند که می‌توانند دراین رابطه راهگشا باشند. یکی از مباحث سلسه‌وار ائمه جمعه و جماعت باید، مباحث تربیتی باشد. آن‌چه که معلوم است، طلاق‌ها معمولا در شهر‌ها رخ می‌دهد،ولی امام جمعه در مباحث خود مطالبی را مطرح می‌کند که به هیچ‌وجه نه حالت پیشگیری داشته، نه درمان‌ساز بوده و نه اطلاع‌رسانی انجام می‌دهد. ائمه جمعه و جماعات در خطبه‌ها و منابر خود، حتی در ایام محرم می‌توانند این مسائل‌را مطرح کنند،چون این مسأله یکی از مصادیق امر به معروف است. یعنی با طرح مسائل تربیتی و خانوادگی ارزش‌های اجتماعی برای عموم مردم به‌خوبی تعریف و تبیین شود، یکی از مصادیق نهی از منکر هم اینست که جلوی آسیب‌های خانوادگی، نظیر طلاق گرفته شود.
بنابراین مراکز فرهنگی در سطح کشور مثل؛ وزارت ارشاد، سازمان تبلیغات و کانون‌های بسیج نیز قابلیت زیادی در ارائه خدمات تربیتی و خانوادگی را دارا هستند.
فرض کنیم هیچ‌یک از این مراکز نسبت به چنین مسائلی اهتمام به خرج ندهند؛ در چنین حالتی اگر کسی خواست ازدواج کند، قبل‌از اینکه به ازدواج بیاندیشد، باید پیش‌نیاز‌های ازدواج را مورد مطالعه قرار دهد تا زندگی شیرینی داشته باشد.
