سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» درادامه مبحث آشنایی با اصطلاحات علم کلام به بررسی اصطلاح جاهل قاصر و مقصر می پردازد.
دو تقسیم برای جهل صورت می گیرد: جهل بسیط و جهل مرکب، تقسیم بندی دیگر جهل عبارت است از جاهل قاصر و جاهل مقصر.
تفاوت این دو اصطلاح در این است که جهل بسیط و جهل مرکب بیشتر در مباحث فلسفی و منطقی طرح می شود؛ اما قاصر و مقصر به صورت مستقیم به گستره علم کلام و اخلاق مرتبط است.
مفهوم جاهل قاصر و مقصر
جاهل بر دو قسم است قاصر و مقصر ، قاصر به معنای کوتاهی و مقصر به معنای کوتاهی کننده است.
هر گاه کسی چیزی را نمی دانست و جرمی را مرتکب شد، اگر علت این کار و عدم اطلاع، قصور یعنی دست نارسی او به کسب آگاهی باشد او تقصیر ندارد و گویی راهی غیر از این نداشته است. این شخص جاهل قاصر است.
اما اگر انسان چیزی را دانسته و فهمیده است؛ اما به خاطر هوا و هوس و نفس پرستی علی رغم آنچه خودش می داند و می فهمد عمل می کند این شخص جاهل مقصر است.
قرآن و اصطلاح جاهل
اصطلاح جاهل ریشه قرآنی دارد؛ ولی نه با عنوان قاصر و مقصر. تعبیر قرآن از این اصطلاح گونه دیگری است از قبیل المستضعفین که به معنای ضعیف شمرده شدگان ، دست نارسان و ناتوانان.
در قرآن کریم آیه « مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّهِ » تعبیر دیگری از جاهل است. چنین اشخاصی ممکن است مسلمان نباشد و حتی نام اسلام را نشنیده و یا در بعضی مناطق و حکومت ها اصلا اجازه نیافته اند که نام دین و خدا را بشنوند. اینان به یک معنا کافرند، یعنی مسلمان نیستند؛ اما نمی توان چنین کسانی را کافر معاند نامید. کافر معاند به معنای فردی است که اسلام بر او عرضه شده و او آموزه های آن را فهمیده است؛ ولی به خاطر اینکه منفعت و جاه طلبی و تعصبش اقتضا نمی کند، در مقابل حق ایستاده است.
