سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» در ادامه مبحث آشنایی با اصطلاحات علم کلام به بررسی اصطلاح « عالم ذر » می پردازد.
در تفسیر و برداشت از « عالم ذر » دیدگاه های مختلفی ارائه شده است.
معنای عالم ذر:عالم ذر یعنی انسان قبل از ورود به این دنیا در جهانی دیگر به نام عالم ذر حیاتی مخصوص داشته و در آنجا به وجود خداوند اقرار کرده است.
آیه ای که در این خصوص بیشترین استناد به آن صورت می گیرد به آیه عالم ذر معروف است:«و إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَني آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلي أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلي »
از آیه پیش این نکته به دست نمی آید که خداوند ذریه آدم را پشت آدم آفریده، بلکه این نکته حاصل می شود که خداوند ذریه همه مردم را در پشت همه مردم قرار داد:«واذ اخذربک من بنی آدم ظهورهم» . واژه ،ظهورهم، غیر از ظهر آدم است.
این آیه اشاره به آدم و حوا نیست زیرا ،ظهورهم، گفته است نه ،ظهورهما،. ضمن اینکه نسبت به حوا که ظهر صادق نیست بلکه نسبت به او بطن صادق است؛ زیرا ظهر را نسبت به مرد می گویند.
براساس این آیه انسان قبل از آنکه در این دنیا پای بگذارد در خمیره اش اقرار به وجود خداوند صورت گرفته است.
خود آیه گویای آن است زمانی که مردم هنوز در اصلاب پدران بودند یعنی در عالم ذر قرار داشتند به وجود حضور خدا اقرار کرده اند.
آری قبل از آنکه نطفه ای حتی در رحم به وجود بیاید و هنوز که انسان ها در مرحله استعداد بوده اند، استعداد درک پروردگار در وجود انسان قرار گرفته و خداوند افراد را بر وجود خود گواه گرفت و وجود خود را از آنان اقرار گرفت. آنجا خداوند به زبان تکوین از انسان ها پرسیدند«الست بربکم؛ آیا پروردگار شما نیستم؟» همه به همان زبان تکوین شهادت دادند؛ بلی چنین است.
سید مرتضی نیز به همین آیه استناد کرده، می گوید:کیفیت عالم ذر آنگونه نیست که مردم می گویند، بلکه بدان معناست که همه انسان ها از ابتدا به صورت ذرات در صلب آدم وجود داشتند؛ سپس خداوند آنها را از صلب آدم بیرون آورد.
*اصطلاحات علم کلام :مسلم محمدی
