به گزارش خبرگزاری «حوزه» حوزه های علمیه به عنوان مراکز اصلی تحقیق و پاسخگویی به نیازهای عرصه دین، اجتماع، سیاست، فرهنگ، اقتصاد و سایر شئون دیگر، متکفل سامان دهی ذهنی و ایدئولوژیک این جامعه انقلابی و پیش رو است. از این رو پاسخگویی به تمام سوالات جامعه جدید از جمله مسئولیت های سترگ حوزویان است و پژوهشکده ها و موسسات تخصصی حوزوی متکلف این وظیفه مهم هستند.

در واقع، فقه حکومتی نیز یکی از مهمترین بسترهایی است که نگاه جامعه اسلامی به خروجی های علمی و پژوهشی و راه گشای حوزه های علمیه دوخته شده که با برنامه ها ونسخه های شفابخش دینی به تمام پرسش های جامعه در این زمینه ها پاسخ داده شود.

موسسه علمی و تحقیقاتی علامه بحرالعلوم، از جمله موسسات علمی و پژوهشی است که در این زمینه اقدام به فعالیت های علمی گسترده کرده است؛ آشنایی با این فعالیت ها می تواند رهیافت های جدیدی را برای پژوهشگران و فعالان علمی در این زمینه ایجاد کند و در ضمن زمینه آشنایی وهمکاری متعدد با این مرکز و مراکزی چنین را برای فعالان عرصه های فقه اجتماعی، حکومتی، از جمله فقه محیط زیست، فقه معلولان، فقه حیوانات، فقه گردشگری و.... فراهم کند.

حجت الاسلام والمسلمین سید مهدی طباطبایی، مدیر این موسسه، در گفت وگو با خبرگزاری «حوزه» به تشریح فعالیت های این مرکز علمی پرداخته است.

*ضمن معرفی مرکز، اهداف این مجموعه علمی را شرح دهید؟

موسسه علمی، تحقیقاتی علامه بحرالعلوم از سال 93، به طور رسمی تاسیس شد و با توجه به نیازهایی که در حوزه و خارج از حوزه، وجود داشت و با درک پرهیز از هرگونه موازی کاری هدف اصلی خود از تاسیس را بر اساس پژوهش و تحقیق در فقه حکومتی بنا کرد.

رسالت اصلی که برای کارهای علمی موسسه ترسیم شد، پژوهش و تحقیق در فقه اجتماعی، حکومتی بود با سیاست های راهبردی و ریزبرنامه هایی در نظر گرفته شد.

در زمینه فقه حکومتی مبنای برنامه های ما فرمایشات رهبر معظم انقلاب آیت الله العظمی خامنه ای بوده و هست و تاکیدی که ایشان بر پژوهش در زمینه فقه حکومتی داشتند و دارند؛ بر مبنای فرمایشات ایشان در واقع سه گام را برای بحث فقه حکومتی در نظر گرفتیم. نخستین گام، فعالیت تخصصی است؛ در واقع لازم است در حوزه های مختلف فقه حکومتی کار تخصصی علمی اعم از پژوهش و آموزش صورت بگیرد و سعی شود در عرصه آموزشی فعالیت در سطح خارج فقه حوزه صورت گیرد.

مرحله بعدی، بحث ترویج بود؛ در واقع این برنامه های علمی که در سطح تخصصی انجام می شود، نباید در حوزه و مباحث علمی حوزوی، راکد بماند، بلکه باید در بیرون هم ترویج شود و نیازهایی که در سطح جامعه و بین الملل در عرصه بین المللی وجود دارد باید با این مبانی و به زبان غیر تخصصی برای مردم جامعه تبیین شود و به سوالاتی که در این زمینه دارند پاسخ داده شود.

مرحله سوم، خدمات رسانی نسبت به افراد و یا مراکزی که در زمینه یکی از شاخه های فقه حکومتی فعالیت می کنند. از نظر اطلاع رسانی و ماخذ شناسی و تسهیل امر تحقیق و پژوهش که این مساله در کنار آن دو گام است و کار مقدماتی برای آن دو گام است نیز فعالیت هایی در این موسسه انجام شده است؛ یعنی اینکه در یک حوزه فقهی از جمله فقه محیط زیست، ماخذ شناسی خوبی در خصوص فعالیت هایی که در این خصوص انجام شده است، صورت گرفته که هم به تسهیل عمل پژوهشگران منجر می شود و هم نیازهای موجود در این زمینه بازشناسی می شود. یعنی مثلا در این زمینه می توانیم نیاز شناسی کنیم و سوالات جدیدی که در این عرصه موجود است را به پژوهشگران عرضه کنیم.

البته اصل کار در این دو زمینه است؛ یعنی نخست، کار تخصصی و دوم اقدمات ترویجی نسبت به حوزه های مختلف فقه حکومتی؛ در واقع این دو مورد اهداف اصلی این موسسه را تشکیل می دهد.

*در زمینه های مذکور تا کنون چه فعالیت هایی صورت گرفته است؟

فقه حکومتی دارای بستری طول و دراز است، ولی در حال حاضر یعنی از دو سال پیش که این موسسه تاسیس شد مبنای خود را در چهار حوزه ای که کمتر به آن پرداخته شده است از جمله فقه محیط زیست، فقه معلولان و فقه گردشگری یا تورسیم و فقه غذا و تغذیه قرارداده است؛ در واقع با نگاه اجتماعی که به فقه خواهیم داشت که از جمله فرمایشات جدی رهبری که در این زمینه بیان فرموده اند در هر یک از چهار حوزه، نیازها و سوالات و مباحثی که مطرح است را به فقه عرضه می کنیم و پاسخ آن را نیز دریافت می کنیم.

فقه محیط زیست

در زمینه فقه محیط زیست کارهای بسیار خوبی انجام شده است؛ امروزه کتاب ماخذ شناسی اسلام و محیط زیست زیر چاپ است که برای اولین بار کلیه آثاری که در زمینه اسلام و محیط زیست نوشته شده است چه به صورت کتاب و مقاله و پایان نامه به زبان های مختلف در این کتاب گردآوری شده است که به زودی در اختیار پژوهشگران قرار می گیرد.

کتاب حقوق حیوانات

از دیگر آثاری که در زمینه فقه محیط زیست به چاپ رسیده، کتاب حقوق حیوانات است؛ این کتاب با بیانی نیمه تخصصی است، یعنی هم افرادی که خارج از حوزه هستند می توانند استفاده کنند و هم در حوزه می تواند مبنای بسیاری از بحث ها قرار گیرد؛ اتفاقا این کتاب مورد استقبال جامعه دانشگاهی و فعالان محیط زیست بوده است و بسیاری از فعالان محیط زیست بیان می کنند که این کتاب مورد استفاده آنها قرار گرفته است؛ در یکی از غرفه های محیط زیست سوالی طرح شد مبنی بر این که اسلام چه نظری در خصوص به جنگ انداختن حیوانات دارد؟ در این کتاب روایات و بحث های علمی در خصوص به جنگ انداختن حیوانات بیان شده است؛ این روایت غیر از قواعد فقهی اصلی و کلی است که می گوید به جنگ انداختن آنها جایز نیست، بلکه روایاتی خاص نیز در مورد نهی از این کار وجود دارد.

کتاب حقوق بر آب درفقه اسلامی

کتاب سومی که زیر چاپ است، کتاب حقوق بر آب درفقه اسلامی است؛ این کتاب، کتابی بسیار باارزش و علمی و فنی است که هم حقوق بشر بر آب رامطرح کرده است و هم حقوق بشردوستانه نسبت به آب در آن طرح شده است که به زودی منتشر می شود.

محیط زیست و رسانه

کتاب چهارمی که در باب محیط زیست آماده چاپ است، کتاب محیط زیست و رسانه است که مجموعه اول آن منتشر شده است؛ فعالیت های زیادی در زمینه فقه محیط زیست در حال انجام است که در این مجموعه انجام شده است؛ از جمله این فعالیت ها می توان به پیگیری و برگزاری درس خارج محیط زیست در محل موسسه اشاره کرد؛ زیرا یکی از برنامه های ما در این موسسه پیگیری این مباحث در عرصه درس خارج است؛ غیر از این درس خارج فقه معلولان و خارج فقه اجتماع را نیز برگزار می کنیم.

نسبت به فقه محیط زیست غیر از بحث خارج فقه، مباحث پژوهشی دیگری از جمله فقه گیاهان در حال انجام است و فقه هوا نیز به همین شکل در حال انجام است و بحث هایی از این قبیل که در این مجموعه به آنها پرداخته می شود.

قوانین حقوقی حیوانات

فعالیت دیگری که صورت گرفته است، قوانین حقوقی حیوانات است که در این مرحله قوانینی با همکاری این مرکز و فعالان محیط زیست از کتاب حقوق حیوانات تدوین شده است؛ در این زمینه نیز فعالیت های گسترده ای برای ارایه این قوانین به مجلس شورای اسلامی در حال انجام است.

در کنار این، یکی از طرح هایی که امسال در دست انجام داریم که بی مناسبت با نام امسال نیز نیست ارایه الگوهای زیست محیطی اقتصاد مقاومتی در فقه اسلامی است. این بحث، بحث ریشه ای و جذاب و بسیار پرفایده است چون مباحث زیست محیطی نقش مهمی در مباحث اقتصادی دارد؛ به عنوان مثال بحث اسراف در مصرف آب و... که در روایات متعددی بیان شده است مورد نظر واقع گردیده است؛ به عنوان مثال در روایت آمده است که خداوند یک فرشته ای را مقرر کرده است که حتی اسراف در وضو گرفتن را ثبت می کند و گناهش را می نویسد؛ زمانی که در وضویی که مقدمه امر واجب است، اینگونه با اسراف برخورد شده است قطعا نسبت به امور دیگر این حساسیت بالاتر است؛ اسلام مباحث عالی در محیط زیست بیان کرده است که باید به زبان روز عرضه شود.

از جمله سیاست های این موسسه نشر این مباحث در داخل کشور و زبان های مختلف درسطح بین المللی است که این مباحث به بهترین شکل در سطح دنیا عرضه شود؛ باید به دنیا نشان داد که اسلام 1400 پیش این طور به مباحث زیست محیطی توجه داشته است.

فقه معلولان

عرصه دوم، عرصه فقه معلولان است که جای آن در حوزه خالی بود؛ در این زمینه یک برنامه آموزشی در زمینه درس خارج فقه معلولان آغاز می شود؛ ضمن اینکه کارهای پژوهشی از جمله حقوق معلولان ذهنی را مد نظر داریم که از جمله مباحث مورد نیاز و سوالاتی است که در جامعه معلولان مطرح می شود؛ معلولان جسمی یک سری نیازها و سوالاتی دارند که متاسفانه در این عرصه کارهای زیادی انجام نشده است؛ خوشبختانه طرح های مختلفی در عرصه فقه معلولان در نظر داریم که از آن جمله می توان به مباحث عبادی معلولان با زبان های مختلف از جمله زبان اشاره و خط بریل اشاره کرد. در عرصه معلولان سوالات فقهی بسیاری مطرح است از جمله اینکه مثلا در زمینه معلولان ذهنی، برخی معلول ذهنی با شرکت در مسابقات سنگین حرفه ای بین المللی در سطح جهان و المپیک در کشورهای مختلف مدال می آورند و قهرمان می شوند، حال این سوال پیش می آید که می توان در خصوص این افراد تعبیر مجنون را که در کنار خود مباح فقهی مختلفی را طرح می کند استفاده کرد یا خیر؟ از این روی لازم است در زمینه فقه معلولان نیازشناسی جدی انجام شود و موضوع یابی ها نیز باید به شکل کاملا تخصصی انجام گیرد؛ در این زمینه نیازمند تعامل با نهادهای تصمیم ساز هستیم که بتوانیم این مبانی حقوقی و فقهی را برای آنها نیز بیان کنیم؛ خوشبختانه تعامل خوبی در عرصه فقه محیط زیست با مجلس شورای اسلامی ایجاد کرده ایم که این تعامل با فراکسیون محیط زیست و معلولان و همچنین و کمسیون فرهنگی ایجاد شده است.

فقه گردشگری و توریسم

یکی دیگر از مباحثی که در این موسسه دنبال می شود، مساله فقه گردشگری و توریسم است که سوالات مختلفی در این عرصه مطرح است که در تلاش هستیم که در عرصه آموزشی بحث و درس خارج فقه گردشگری را به انجام برسانیم ولی در عرصه پژوهشی طرح های بسیار خوبی را آماده کرده ایم که با توجه به اینکه روز به روز سوالات مختلفی در این عرصه مطرح می شود فقه ما نیز باید به صورت جزیی و کلی به این سوالات پاسخ داده و تکلیف را روشن کند. از جمله اینکه ورود و خروج گردشگران به مساجد چگونه است و تعاملاتی که در جامعه دارند و برخوردهایی مختلفی که با آنها صورت می گیرد چگونه باشد؛همچنین احکام بسیاری در خصوص حضور گردشگران مسلمان و ایرانی به سراسر دنیا وجود دارد که باید به صورت کاملی به آنها پرداخت. همچنین اقسام مختلف گردشگری براساس فقه باید تبیین شود و مسایل آنها نیز باید به صورت دقیق پاسخ داده شود؛. مبانی فقه گردشگری که جزو مقدمات اصلی کار در فقه گردشگری است از جمله طرح هایی است که در حال انجام است.

غذا و تغذیه

در عرصه غذا و تغذیه که به تازگی این گروه راه اندازی شده است نیز زمینه کار فراوانی وجود دارد؛ با توجه به نیازی که در این عرصه وجود دارد مباحث زیادی در حال شناسایی است و سوالات و نیازهایی که وجود دارد در حال شناسایی است در سال جاری طرح ها و پروژه های غذا و تغذیه بررسی و ثبت خواهد شد و کار در این زمینه به صورت جدی دنبال می شود.

با توجه به نیازها و خلاهایی که در این زمینه وجود دارد در حوزه های دیگر نیز مشغول به کار خواهیم شد و از تمام پژوهشگرانی که در این عرصه ها فعالیت کرده اند دعوت به همکاری می کنیم تا در زمینه مباحث مور نیاز جامعه به خصوص مباحثی که از سوی مقام معظم رهبری به عنوان نقشه راه بیان شده است فعالیت جدی را دنبال کنیم؛ فقه حکومتی نیز امروزه به عنوان یکی از واجبات پژوهشی و فقهی در جامعه علمی مطرح است که باید با ایجاد شاکله اصلی و بیان مبانی این مباحث به رهیافت های جدیدی در شاخه های مختلف برسیم و بتوانیم که نقشه راه جدی را در زمینه تصمیم سازی و فعالیت در بخش های مختلف مهیا کنیم.

اصول فقه حکومتی

یکی از محورهایی که در این موسسه به شکل جدی دنبال می شود، تبیین اصول فقه حکومتی است که نیازمند یک کار جدی است. در تلاش هستیم که با دعوت از پژوهشگران و متخصصان این امر، اصول فقه حکومتی را به صورت جدی دنبال کنیم. از جمله طرح ها و برنامه هایی که برای موسسه در نظر گرفته ایم شناسایی و به کارگیری افرادی است که در عرصه های مختلف با استفاده از نظرات و طراح هایی که بزرگان در این زمینه بیان کرده اند، همفکری و تعامل جدی صورت گیرد؛ در همین زمینه به دنبال شناسایی خلاهای موجود هستیم با همکاری با فضلا و علما و یا مراکز مختلفی که در شاخه های متعددی از جمله فقه خانواده و رسانه و ارتباطات فعالیت دارند به نتایج مثبتی دست یابیم؛ در نظر داریم که با دعوت و استفاده از این فضلا و فرهیختگان تا جایی که در توان است، همکاری های جدی را ترتیب دهیم.

*چند گروه پژوهشی در این موسسه مشغول به فعالیت هستند؟

بر اساس محورهای مذکور، سه گروه جدی در این موسسه مشغول به فعالیت است و گروه غذا و تغذیه در حال شکل گیری است؛ 9 پژوهشگر با تحصیلات عالی که مشغول به تدریس و تحصیل در سطح خارج حوزه هستند، با این موسسه به شکل جدی مشغول به همکاری هستند.

* منشورات این موسسه کدامند؟

یکی از آثار منتشره توسط این موسسه، کتاب حقوق حیوانات است و سه اثر نیز زیر چاپ می باشد.

* فقه حکومتی در عرصه علوم انسانی جای می گیرد و از آنجایی که مسایل علوم انسانی از جمله اقتصادی و سیاست و اجتماع خاصیت قانون گریزی دارند، چگونه سعی می توانید به ارایه نظراتی مشغول شوید که بیشترین اتقان را در این زمینه داشته باشد.

یک قانون تجربه شده در این زمینه وجود دارد که تا تضارب آرا صورت نگیرد بر غنای علمی افزوده نمی شود و پیشرفت آرا همیشه براساس نقد بوده است؛ معتقد نیستیم که چیزی که ما قرار است تولید کنیم سخن نهایی است . یکی از طرح های این موسسه نیز برگزاری نشست های علمی در این زمینه است تا با طرح موضوعات مختلف، نشست های علمی را برگزار کنیم و با این نقدها بر غنای بسیاری از بحث ها اضافه شود.

یکی از مهمترین فعالیت هایی که باید در این عرصه انجام داد، تبیین دقیق مبانی فقه حکومتی است که یکی از این مبانی بحث مهم و تعیین کننده نقش زمان و مکان یا مصلحت است که این مباحث از مبانی فقه حکومتی است که مرحوم امام راحل پایه گذار آن بودند؛ به همین خاطر این موسسه بر پایه مکتب فقهی و نظری امام راحل فعالیت علمی در این زمینه را دنبال می کند؛ در بحث فقه حکومتی یک سری مباحث سیاسی و اجتماعی وجود دارد که مجموعه آن را فقه حکومتی می نامیم . فقه رهبری و امامت نیز از مقولاتی است که باید در این عرصه به آن پرداخت؛ در واقع این موسسه به دنبال پرکردن خلاهای جدی است که در این عرصه وجود دارد؛ در عرصه فقه سیاسی در حال حاضر موسسات فراوانی مشغول به فعالیت هستند و اگر ما نیز به دنبال طرح همان مباحث باشیم در واقع تکرار مکررات خواهد بود؛ به همین خاطر همواره به دنبال رصد فعالیت های فعلی و گذشته در حوزه هستیم تا در زمینه هایی که صرفا خلا وجود دارد فعالیت کنیم؛ حکومت و نظام ولایت فقیه شاکله اصلی این کشور و نظام را تشکیل داده است و اگر قرار شد این کشور با نظام ولایت فقیه اداره شود قطعا تمام شوون این کشور باید با معیار فقه اداره شود؛ فقه ما قابلیت پاسخگویی به تمام سوالات در هر عرصه و هر زمانی را دارد و به همین دلیل ما هستیم که باید قابلیت را به منصه ظهور برسانیم.

به عنوان مثال امروزه قرص هایی از خارج از کشور وارد شده است که در واقع، فراورده هایی از کوسه ماهی است که برای علاج برخی دردها تجویز می شود؛ حال با توجه به این نکته که خوردن کوسه ماهی حرام است؛ یکی از سوالاتی که در این زمینه مطرح است این است که آیا نظارتی در این زمینه وجود دارد یا خیر؛ سوال دیگر این است که آیا وزارت بهداشت از ورود این داروها بی خبر است و یا اینکه آیا معادلی در داخل کشور و یا خارج از کشور برای تجویز این دارو وجود دارد یا خیر؟ مبحث دیگر آن است که آیا به پزشکی که معالجه کننده است گفته می شود که اگر تنها زمانی که اجبار قطعی حکم کرد می تواند از این دارو استفاده کند یا خیر؟ نکته دیگر این است که آیا متولیانی که این دارو را به کشور وارد کرده اند به این نکته دقت کرده اند که به شرطی که علاج منحصر به این دارو است اقدام به وارد کردن آن کنند و در غیر این صورت داروهای دیگر را به کشور وارد کنند.

هنوز در بسیاری از شاخه ها به صورت جدی وارد نشده ایم که این مساله باید به مرور حل شود به همین دلیل اگر قوانین این حوزه به خوبی تدوین نشود معلوم نیست که در آینده چه مباحث غیر شرعی وارد زندگی بسیاری از مردم شود.

* یکی از مسایلی که در فقه محیط زیست یا فقه تغذیه و حیوانات مورد بحث است، چگونگی تعامل با حیواناتی است که منبع اصلی تغذیه مردم هستند؛ از جمله شیوه نگاهداری و رشد مرغ های خوارکی و...؛ آیا این موسسه به نظرات قطعی دین در این زمینه ها نیز می پردازد؟

در این زمینه متاسفانه دست ما در بسیاری از زمینه ها بسته است زیرا برخی مسایل به قدری در زندگی امروز شایع شده است که به طور کلی بیان این مسایل می تواند بسیاری از حوزه ها را در جامعه دستخوش تغییر قرار دهد؛ برخی از مسایل به عنوان قبح هایی هستند که متاسفانه شکسته شده و امروزه به عنوان امری عادی مبدل شده است؛ در این زمینه ها مباحث جدی در این موسسه طرح شده است که به دنبال تهیه بندهای حقوقی در این زمینه هستیم تا سبک برخورد با حیوانات به خصوص حیواناتی که منابع مستقیم غذایی مردم هستند را با استفاده از روایات و منابع دینی تهیه و ارایه کنیم.

نکته ای که در این زمینه وجود دارد این است که گیاهان بیشتر در معرض تضییع حقوق هستند؛ غیر از بحث های تخصصی توجه خاصی در خصوص بحث های ترویجی یعنی کاربردی کردن آنها داریم و به همین دلیل با مراکز مربوطه از جمله سازمان محیط زیست و دامپزشکی و شهرداری ها مرتبط بوده و هستیم. یکی از کارهایی که امسال دنبال می کنیم برگزاری سمینارهایی در زمینه فقه محیط زیست و فقه معلولان و... است.

* یکی از مسایلی که در زمینه اصول فقه حکومتی مطرح است، مساله زمان و مکان و مصلحت است؛ حال سوال این است که مصلحت چگونه می تواند از سوی یک فقیه به کار برده شود و اینکه چگونه می تواند دایره این مصلحت را بگستراند؟

مصلحت در فقه اسلامی چارچوب خاص خود را دارد و این گونه نیست که هر چیزی را بخواهیم پای مصلحت بگذاریم و این دایره را به حدی بگسترانیم که همه شوون را در بر گیرد؛ به همین خاطر است که در ابتدا در زمینه مبانی فقه حکومتی کار می کنیم که بحث مصلحت نیز از جمله همین مبانی است؛ در خصوص بحث مصلحت و یا زمان و مکان مباحث علمی بسیاری انجام شده است و پاسخ های کاملی نیز در این زمینه بیان شده است.

بحث زمان و مکان از نکاتی است که باید در مباحث علمی و فقهی به آن توجه خاص داشت؛ از جمله مثلا در بحث حفر چاه باید گفت که از نظر فقهی اجازه حفر چاه به کسی که در زمین خود اقدام به حفر چاه می کند داده می شود ولی اگر یک فقیه بخواهد با نگاه اجتماعی به این قضیه نگاه کند، با توجه به وضعیت جامعه و نگاه حکومتی به این مساله شاید فقیه دیگر چنین مجوزی را صادر نکند و یا صدور چنین مجوزی منوط به شرایط خاص کشور باشد؛ به همین دلیل است که در فقه حکومتی حتما این مسایل از مهمترین مسایلی است که در این زمینه نمود پیدا می کند.

* در عرصه فقه محیط زیست با سوالات بسیار زیادی مواجه هستیم که در بسیاری از این زمینه ها، ملاحضات فقه حکومتی نقش آفرین است؛ یکی از منابع مهم فقهای شیعه، در این زمینه، رجوع به احادیث اهل بیت(ع) و یا ملاحظه سبک زندگی این حضرات است؛ حال فقهای سایر مذاهب اسلامی بدون این منابع چگونه به مسایل مستحدثه روز پاسخ می دهند؟

در زمینه فقه حیوانات و یا محیط زیست مباحث بسیاری مطرح است ولی این مساله قطعی است که فقه شیعه غنای بسیاری نسبت به سایر مکاتب دیگر دارد زیرا روایات بسیاری از معصومین در خصوص بسیاری از این مسایل مطرح شده است که هر کدام از آنها می تواند یک حکم کامل باشد؛ اهل سنت بر اساس مبانی و قواعد، بیشتر این مباحث را جواب می دهند و یک نص و روایات خاصی در این زمینه ندارند؛ از جمله در زمینه به جنگ انداختن حیوانات، یک قاعده کلی از جمله اینکه آزار حیوان جایز نیست و به جنگ انداختن حیوانات از مصادیق آن تلقی می شود، آن را غیر جایز می شمارند ولی فقهای شیعه با غنای روایی که دارند از وسعت وثاقت بیشتری برخوردار هستند.

اما نباید از حق نیز بگذریم که مایه تاسف است که در عرصه فقه معلولان کار زیادی انجام نداده ایم؛ این مساله تاسف بارتر می شود، زمانی که بدانیم که ظرفیت عظیم و بی نهایتی از منابع دینی و فقهی در شیعه برای پاسخگویی به همه شقوق و جزییات این مسایل وجود دارد؛ اگر بخواهیم با تمام داشته هایی که در این زمینه تولید کرده ایم بسنجیم باید بگوییم که سالانه حتی یک کتاب و منشور نیز در این زمینه منتشر نمی شود؛ در حالی که در عربستان سالانه بیش از صد کتاب درعرصه فقه معلولان و اسلام منتشر می شود؛ به حمدالله فعالیت های خوبی در این عرصه آغاز شده است که امیدواریم این فعالیت ها به شکل جدی در سایر مباحث از جمله رساله های خط بریل و زبان اشاره و... توسعه یابد؛ در همین زمینه این موسسه از پژوهشگران و صاحب نظران و طلاب و دانشجویان دعوت می کند که در این زمینه پایان نامه های تخصصی خود را با همکاری این موسسه تدوین کنند.

* مجوز این موسسه از سوی حوزه علمیه قم صادر شده است؟

پاسخ: در بدو تاسیس، این موسسه با مجوزی که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد به عنوان یک موسسه فرهنگی اخذ کرد کار خود را با عنوان موسسه فرهنگی و تحقیقاتی علامه بحرالعلوم آغاز کرد و این موسسه با نام یکی از بزرگترین علمای تاریخ تشیع نامگذاری شد.

اما در تلاش هستیم که با فعالیت های متعددی که اخیرا صورت گرفته است، به عنوان یک موسسه علمی و حوزوی این موسسه را به ثبت برسانیم و موافقت اصولی تاسیس پژوهشکده از سوی این مرکز را از معاونت پژوهشی حوزه علمیه دریافت کنیم.