به گزارش خبرگزاری «حوزه»، موسسه فرهنگی مطالعاتی" صراط مبین " در سال ۱۳۹۰ توسط عده‌ای از اساتید برجسته حوزه و دانشگاه، با موضوعات دینی فرهنگی و رویکردی آسیب شناسانه، با مجوز رسمی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تأسیس شد.
این موسسه، به منظور دفاع از ارزش‌ها و مبانی انقلاب اسلامی و حکومت اسلامی مبتنی بر مردم‌سالاری دینی هدف گذاری شده و در کنار تهیه و تولید کتب، مقالات و پژوهش‌های علمی، استفاده از ابزارهای نوین و مؤثر در تبیین مفاهیم دینی و نهادهای انقلاب اسلامی را نیز در دستور کار خود قرار داده است.

خبرگزاری «حوزه»، به ‌منظور آشنایی با فعالیت‌های موسسه "صراط مبین" در گفت وگو با دکتر محمدتقی دشتی فعالیت های این موسسه را بازگو می کند.

در ابتدا بفرمایید به چه دلیل موسسه صراط مبین تمرکز خود را به سمت مسائل فرهنگی معطوف کرده است؟

فرهنگ زیربنا است ، دین به‌عنوان هسته اصلی فرهنگ در جامعه دینی مطرح می‌شود. آینده از آن مکتبی است که فرهنگ آن غنی‌تر باشد؛ به همین دلیل تمام تلاش دشمنان نظام اسلامی در حال حاضر بر تخریب فرهنگ و براندازی فرهنگ دینی متمرکز شده و بقیه فشارها و توطئه‌هایی که برای ما تدارک می‌بینند، مقدمه‌ای است تا فرهنگ دینی مردم را سلب کنند.

همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند، دشمنان به هر طریقی که شده بحث تغییر فرهنگی را پی می‌گیرند، آنها دنبال این هستند نظام اسلامی ازنظر محتوایی و فرهنگی پسرفت کند، حتی اگر شکل نظام هم حفظ شود، برای آنها مهم نیست.

نهادهای دینی و فرهنگی نظام از قبیل حوزه‌های علمیه و حتی نهاد ولایت‌فقیه که متولیان اصلی قوام و دوام این فرهنگ دینی هستند، در معرض تهاجم دشمن قرار دارند. بنابراین هرگونه خدشه به فرهنگ و نهادهای دینی نظام، قطعاً به اصل نظام آسیب وارد خواهد کرد.

رسالت موسسه صراط مبین چیست؟

صراط مبین، آسیب‌شناسی دین، فرهنگ دینی و نهادهای دینی را در دستور کار خود قرار داده و می‌خواهد به متولیان فرهنگی و سیاسی نظام منتقل کند که آسیب‌هایی که به این زیربنا وارد می‌شود کجاست، عوامل آن کدام است، تبعات این آسیب‌ها چیست و راه­کارها کدامند.

در خصوص مورد تاریخچه تأسیس موسسه نیز توضیح دهید

موسسه صراط مبین در سال 1390 با همت تعدادی از اساتید برجسته حوزه و دانشگاه با محوریت موضوعات دینی و فرهنگ با مجوز رسمی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تأسیس شد و در حال طی فرایندی هستیم که مجوز مرکز پژوهشی را هم از وزارت علوم دریافت کنیم.

رویکرد اولیه موسسه پژوهشی ،ترویجی بود؛ در ابتدا هم پژوهش را در بحث حکومت اسلامی در دستور کار خود قرار داده و هم در فرهنگ‌سازی و ترویج فرهنگ دینی اقدامات اجرایی صورت می گرفت.

از اقداماتی که طی دو سال انجام شده علاوه بر پژوهش‌های مختلف در سطوح کودکان، نوجوانان، دانشگاهیان و حوزویان در فضای مجازی نیز حضور داشته است.

"صراط مبین" موسسه در سال‌های اولیه در زمینه ترویج اندیشه مردم‌سالاری دینی و ولایت‌فقیه در شبکه‌های اجتماعی فعالیت قابل توجهی داشت و به موفقیت‌هایی نیز دست یافت. در آن سال‌ها نشریه‌ای ترویجی و بروشورهایی در زمینه ولایت‌فقیه و حکومت اسلامی توسط منتشر می‌شد و دوره‌های آموزشی، ترویجی و علمی را در دستور کار خود قرار می‌داد.

پس از دو سال، به این نتیجه رسید به دلیل تعدد مراکز ترویجی و وجود خلأ در زمینه آسیب‌شناسی علمی و متقن، رویکرد موسسه باید به سمت پژوهشی‌تر شدن و آسیب‌شناسی حرکت و نتیجه را به متولیان امر ارائه کند، آنها کار ترویج را انجام دهند. این رویکرد در سال‌های اخیر با موفقیت انجام و پروژه‌های متعددی تعریف شد و با نهادهای معتبری به توافق رسیدیم.

در مرحله اول، تهیه نظامواره مسائل فرهنگی و دینی در دستور کار قرار گرفت. شاید حدود 6 تا 8 ماه این بحث طول کشید و توانستیم مسائل اصلی فرهنگی - دینی نظام را احصا کرده و نظامواره آنها را مشخص کنیم.

حدود 90 مسئله فرهنگی_ دینی استخراج و تبیین شد، در دستور کار آسیب‌شناسی تفصیلی قرار گرفت، یکی از پروژه‌هایی است که هم‌اکنون نیز در جریان است. پژوهشنامه "افق مکث" که چهار شماره از آن منتشر شده است محصول همان آسیب‌شناسی است.

در واقع در این پروژه مسائل مهم دینی و فرهنگی جامعه مورد بررسی تفصیلی قرار گرفت و پژوهش‌های معتبر در این موضوع را مورد کنکاش قرار دادیم. همچنین پیشینه حاکمیتی مسئله را بررسی کرده ، در ادامه گره اصلی مسئله را پیدا می‌کنیم. به عنوان مثال موضوع حل نشدن مسئله حجاب در جامعه را بررسی و مشکل را پیدا نموده و مبتنی بر این مشکل، راه‌حل ارائه می‌کنیم.

کلان پروژه دیگری که در دستور کار داریم، پروژه مردم‌سالاری دینی است در آن حکمرانی در اسلام را با رویکرد نوین در دستور کار قرار دادیم. در این زمینه کارهای ارزشمندی صورت گرفته، از جمله پیش نویس سه سیاست کلی نظام را تدوین و به دفتر رهبری ارسال کردیم . این سیاست ها عبارتند بودند از: سیاست‌های کلی نظام در زمینه امربه‌معروف و نهی از منکر، سیاست کلی نظام در زمینه دولت اسلامی و سیاست کلی نظام در زمینه جامعه اسلامی.

از بدو تأسیس موسسه "صراط مبین" حلقه علمی ولایت‌فقیه را برگزار کردیم، بیش از 80 جلسه بسیار پربار را  در این حلقه علمی تشکیل دادیم. در این کارگروه‌ها از اساتید بسیار فرهیخته و کارکرده مانند، حجج اسلام ارسطا، علی اکبریان، شاکرین، ایزدهی و جوان آراسته آقایان حیدری، ابراهمیان، سید باقری و برخی اساتید دیگر بهره برده ایم. در این حلقه‌ها مباحث نوین و بنیادینی مطرح و به محصولات علمی به‌صورت مقاله و کتاب منتشر و به جامعه هدف ارسال می‌شود.

پروژه دیگری که در این موسسه کار شده و در آینده نیز روی آن کار خواهد شد، بحث جریان شناسی فکری است. جریان شناسی فکری از مباحث بنیادینی است که می‌تواند خطوط فکری جامعه را ترسیم و انحرافات فکری را روشن کند. ما توانستیم نسبت جریانات فکری را با انقلاب اسلامی مشخص کنیم که یکی از کارهای ارزشمند که کمتر صورت گرفته است.

پروژه دیگری را تحت عنوان "آسیب‌شناسی فرهنگی اجتماعی قم"، به سفارش استانداری انجام دادیم. قم ام القرای جهان تشیع است و آسیب‌های فرهنگی آن بسیار مهم است به همین دلیل پژوهشی در خصوص آسیب‌شناسی طلاق، ازدواج، ناهنجاری‌های اجتماعی، فرهنگ ترافیک، حاشیه‌نشینی و غیره توسط موسسه انجام گرفت که نتایج خوبی به همراه داشت. در این پروژه دستگاه‌های مختلفی با رویکرد همکاری و حل مسئله به ما پیوستند و امید می‌رود نتایج پروژه در استان مثمر ثمر باشد.

در مورد محصولات موسسه بیشتر توضیح دهید

محصولات موسسه به چند شکل منتشر می‌شود. از زمان تأسیس موسسه نشر کتاب را در دستور کار قرار دادیم و کتاب‌های خوبی نیز منتشر شد.

نشر مجلات علمی نیز در دستور کار این موسسه بوده است که از آن جمله می‌توان به نشریه ولایت ماندگار اشاره کرد که پس از مدتی به نشریه فقه حکومتی تبدیل شد. علاوه بر پژوهشنامه "افق مکث" دو کتاب در مورد نهادینه کردن ولایت‌فقیه برای کودکان کتابهای دیگری به نام‌های «ولایت ماندگار» و کتاب «ولایت مطلقه، حکومت مطلقه و تفاوت‌ها و تمایزها» توسط موسسه منتشر شده است.

کتاب "حکمرانی شایسته در قرآن کریم" و کتاب "درآمدی بر ولایت‌فقیه" از دیگر کتاب‌های منتشر شده توسط این موسسه است که کتاب "جریان فکری" نیز در شرف انتشار قرار دارد، برگزاری نشست‌ها و جلسات علمی از دیگر خروجی‌های موسسه بوده که بازتاب‌های خوبی داشته، در فضای مجازی هم فعالیت گسترده‌ای داریم.

 چند صد کتاب و مقاله معتبر در زمینه حکومت اسلامی را بر خروجی سایت قرار داده ایم و به صورت رایگان قابل دانلود است، یادداشت‌ها، مصاحبه‌ها و مطالب علمی دیگر نیز در سایت عرضه می‌شود تا مخاطبان بتوانند از آن بهره‌برداری کنند.

سایت موسسه از بخش اخبار، پایگاه اطلاع‌رسانی، یادداشت‌ها و مصاحبه‌های علمی و معرفی محصولات و انتشارات تشکیل شده است و حاوی کتابخانه تخصصی مقالات و بانک اطلاعات مقالات و پژوهشگران در حوزه مردسالاری دینی و ولایت‌فقیه است.

جامعه هدف موسسه "صراط مبین" چه کسانی هستند

جامعه هدف ما دو دسته هستند. اگر بحث آسیب‌شناسی باشد، متولیان امر که در زمینه اصلاح وضع موجود، از قبیل متولیان اجرایی و فرهنگی کشور، نهادهای حوزوی و نظام، مراجع عظام، شخصیت‌های دینی  ملی و استانی مخاطبان خاص ما هستند و خروجی های موسسه در حدود 300 مورد را برای آنها ارسال کرده ایم. طبیعی است وقتی محصول ما علمی است و جامعه باید از آنها استفاده کند، مخاطبان ما عام، ولی در حد نخبگان جامعه هستند که می‌توانند منشأ تحولات در جامعه باشند.

در سال های آغازین اول تأسیس موسسه "صراط مبین" رویکرد ما ترویجی بود و به این نتیجه رسیدیم اگر بخواهیم اندیشه‌ای در جامعه نهادینه شود، باید از سطح فکری کودکان شروع کرد. متأسفانه ضعفی که متولیان فرهنگی ما با آن

درگیر هستند این است برای نهادینه کردن گزاره‌های فرهنگی از پایه شروع نمی‌کنند. بر این اساس دو کتاب به زبان شعر و سلیس و روان به نام "اندیشه مردم‌سالاری دینی" و "ولایت‌فقیه" را در قالب داستان کودکانه و غیر مستقیم منتشر کردیم و اکنون‌که موسسه در بحث آسیب‌شناسی متمرکز است در خصوص مراکز و نخبگان کار می‌کنیم تا آنها این رویه را ادامه داده و جامعه را به لحاظ ترویجی حمایت کنند.

چرا فعالیت خود را در قم متمرکز کرده اید؟

همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند، قم مرکز استعدادها است و از نعمت حوزه برخوردار است. ظرفیت‌های بسیار خوبی برای بررسی‌ها و پژوهش‌های فرهنگی است و به همین دلیل با استفاده از توان حوزه و دانشگاه توانستیم بررسی‌های خوبی را انجام داده و خط خوبی را به تصمیم‌گیرندگان ارائه کنیم.

در تدوین راه­کارهای فرهنگی به پشتوانه حوزه و فقه، وارد عمل می‌شویم و از اساتید فقهی استفاده کرده و راهکارهای فقهی به دولت ارائه می‌کنیم، ضمن اینکه نگاهی فرهنگی و اجتماعی داریم، مثلاً در زمینه ورود زنان به ورزشگاه‌ها موضوع را بررسی و آسیب‌شناسی کردیم با استفاده از نظرات و مبانی فقهی به متولیان راهکار ارائه دادیم و مشخص کردیم حریم‌ها کجاست، چارچوب‌ها چیست و چه‌کاری باید کرد. در زمینه نحوه برخورد دولت با مسئله حجاب مطرح کردیم که فقه در زمینه وظیفه دولت در بحث حجاب چه نظری دارد و راهکارهای فقهی این موضوع چیست غیر از شهر قم در جای دیگری نمی‌توانستیم به این مسائل دست یابیم.

رسالت ما تشخیص بیماری، علل بیماری و راهکارهایی برای ارائه به متولیان فرهنگی و اجرایی است.

اگر بتوانیم بیماری را درست تشخصی داده و آسیب‌ها را به درستی بیان کنیم و متولیان امر نیز همت کرده و به درستی وارد عمل شوند، این آسیب‌ها به‌درستی رفع خواهد شد، ولی اگر پس از این پژوهش‌ها، تدابیر و سیاست‌های اجرایی لازم اتخاذ نشود، ما به سرمنزل مقصود نخواهیم رسید.

امیدواریم با همت مسئولین و تبعیت از مقام معظم رهبری در زمینه فرهنگ که آن را اولویت بلندمدت کشور عنوان کرده‌اند، این آسیب‌ها مرتفع شده و به یک کشور نمونه فرهنگی در سطح جهان تبدیل شویم.

چشم‌انداز موسسه صراط مبین چیست؟

چشم‌انداز موسسه صراط مبین تبدیل شدن به پژوهشکده ای معتبر و معتمد نظام در زمینه آسیب‌شناسی و مسئله شناسی دینی و فرهنگی است، امیدواریم تا سال 1404 موسسه ما پژوهشکده‌ای شود که نظام برای حل مسائل فرهنگی و دینی خود به آن متکی باشد.

برای رسیدن به این هدف، استمرار آسیب‌شناسی فرهنگی و دینی را در دستور کار داریم و بعد از آسیب‌شناسی این 90 مسئله فرهنگی، نظام‌نامه نوینی را استخراج و برای متولیان امر و نهادهای عالی نظام ارائه خواهیم کرد. همان‌طور که نظامواره اولیه را به مسئولان عالی نظام ارسال کردیم.

با توجه به اینکه مردم‌سالاری دینی تنها اندیشه‌ای است که در حال حاضر اندیشه لیبرال دموکراسی غرب را شدیداً به چالش کشیده و رقیب آن تلقی می‌شود، ما پژوهش‌های بنیادین و نوین را در این عرصه ادامه داده و آسیب‌ها  و خلأهای آن­را مشخص خواهیم کرد تا به قوام این اندیشه و تکامل این نظریه برسیم.

یکی از کمبودهایی که احساس می‌کنیم، این است؛ نظام هنوز نظریه دولت را به طور رسمی تعریف نکرده؛ یعنی اینکه دولت در عرصه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی چه نقشی دارد و بر اساس کدام نظریه اجرایی می‌خواهد کار کند. درست است که نظریه ولایت‌فقیه را داریم، ولی این نظریه تأسیس نظام است نه نظریه دولت.

در بحث حکمرانی در قرآن کریم فعالیت‌های بسیار خوبی انجام شده و جلسات مناسبی نیز برگزار شده و امیدواریم این جلسات را ادامه داده چون به تکامل نظریه مردم‌سالاری دینی کمک خواهد کرد.

در بحث جریان شناسی کار را ادامه خواهیم داد و جریان فکری معارض و متفاوت با اندیشه انقلاب اسلامی را مورد کنکاش علمی قرار خواهیم داد و همچنین درصدد هستیم حقوق بشر اسلامی را طراحی کنیم.

ما هنوز حقوق بشر اسلامی نداریم که خلأ بزرگی برای ما است. درست است که آثار و نظریاتی در این حوزه مطرح شده، اما هنوز تبدیل به نظام نشده است. در این زمینه قدم‌هایی را برداشته‌ایم و به این سمت حرکت خواهیم کرد.

در پایان اگر مطلبی باقی‌مانده ،  بیان کنید

لازم می‌دانم از شخصیت‌های حوزوی، مراجع عظام، مدیران و متولیان حوزه درخواست کنم ما را یاری کنند. دست نیاز خود را به‌سوی حوزه دراز می‌کنیم، هم ازاین‌جهت که در پژوهش‌ها ما را یاری کنند و هم اینکه محصولات موسسه و آسیب‌شناسی‌ها را با نگاه حل مسئله بنگرند، دغدغه ما حل مسئله بوده و بسیار مهم است مسئولین حوزه با این نگاه به این محصولات ما توجه داشته باشند.

آمادگی لازم را داریم در خدمت ارکان حوزه باشیم و اگر کاری از دست ما در حوزه‌های فرهنگی و دینی در مبحث آسیب‌شناسی بر می آید، در خدمات ارکان مختلف حوزه باشیم.