به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، حجت الاسلام و المسلمین سیدمهدی علیزاده موسوی دوشنبه شب در نشست علمی « وهابیان؛ منکران یا باورمندان به تشبیه و تجسیم؟» که در تالار اندیشه موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، برگزار شد اظهارداشت: وهابیت نه تنها با شیعه،بلکه با همه ی فرقه های اسلامی سرجنگ دارد و بدین سبب، جریانی انحرافی در جهان اسلام شمرده می شود. یکی از مهم ترین موارد اختلاف وهابیت و مسلمانان، مسأله ی صفات خبری است.
محقق حوزه و دانشگاه افزود: بر اساس قرائنی که وهابیت از توحید اسما و صفات دارد، همه ی مسلمانان به جز سلفی های وهابی، یا از دایره ی اسلام خارجند و یا از فرق اهل سنت شمرده نمی شوند، از اعتقادات وهابیان تشبیه و تجسیم در مورد خداوند است.
حجت الاسلام و المسلمین علیزاده موسوی ادامه داد: اندیشه ی تشبیه گرایی، در قرن هفتم توسط ابن تیمیه احیا گردید؛ ولی همانند دیگر افکار او، پس از مرگش با وجود فعالیت شاگردانش، همانند ابن قیم، به بوته ی فراموشی سپرده شد؛ اما بار دیگر، در قرن دوازدهم توسط محمد بن عبدالوهاب و شاگردان او زنده شد.
وی ادامه داد: آن ها هرگز سخن جدیدی جز آن چه ابن تیمیه گفته بود، بر اندیشه های تشبیه گرایانه ی او نیفزودند و صرفاً با ترویج و گسترش گفته های ابن تیمیه و احیای آثار تشبیهی سده های نخستین اسلام، بار دیگر این اندیشه ی سخیف را زنده کردند.
این محقق و پژوهشگر حوزه در خصوص دیدگاه های وهابیت و توحید اسماء و صفات اظهارداشت: وهابی ها به پیروی از ابن تیمیه، توحید را به سه بخش « ربوبی »، « الوهی »، و « اسماء و صفات » تقسیم می کنند. گرایش های تشبیهی وهابیت، در مباحث توحید اسماء و صفات آن ها مطرح می شود.
وی افزود: برای فهم دیدگاه وهابیت درباره ی صفات خبری و اندیشه های تشبیه گرایانه شان، می توان مباحث را در دو محور سامان داد: نخست، مبانی نظری وهابیت در زمینه ی صفات خبری که به تشبیه و تجسیم می انجامد و دوم، مصادیق تشبیه و تجسیم گرایی در آثار و منابع وهابیت که مطالب ارزشمندی را به محققان عرضه می دارد.
رئیس پژوهشکده حج، به مبانی نظری تشبیه گرایی وهابیت اشاره کرد و گفت:معنی شناسی یا ظاهر گرایی، بررسی رابطه ی لفظ و معنی در متون مقدس است که به ویژه در صفات خبری، اهمیت بسیاری می یابد. پرسش اصلی در معنی شناسی در حوزه ی صفات خبری این است که آیا صفات ذات مانند ید، رجل و وجه، و یا صفات فعل مانند استوا، نزول و صعود، در کتاب و سنت بر معنی ظاهری خود حمل می شوند، یا این که باید آن ها را تأویل کرد.
وی بیان داشت: مراد از ظاهر در این جا، معنایی است که ذهن مخاطب به مجرد شنیدن واژه و بدون نیاز به قرینه یا تأمل، متوجه آن می شود. ابن جوزی درباره ی رابطه ی ظاهر گرایی و صفات خبری می نویسد: « ظاهر گرایان می گویند: این احادیث از متشابهاتی است که علمش تنها نزد خداست؛ سپس می گویند: آن ها را برمعنی ظاهری شان حمل می کنیم. واعجبا! چه گونه چیزی که علمش نزد خداست، دارای معنی ظاهری است؟! و آیا معنی ظاهری استوا، غیر از نشستن است؟ و ظاهر نزول، غیر از انتقال است؟ ».
حجت الاسلام و المسلمین علیزاده موسوی اظهارداشت: بنابراین نخستین دامگاه تجسیم، اعتقاد به معنی ظاهری صفات خبری است، که متأسفانه چنین گرایشی در میان وهابیان به شدت دیده می شود.
وی به بیانی از صالح بن فوزان اشاره کرد و افزود: « آن چه خداوند خود را بدان وصف کرده و یا پیامبر گرامی اسلام (ص) خداوند را به آن وصف کرده است، همان معنی ظاهری اش درست است » وی سپس تأکید می کند: « آن چه خداوند خود را به آن وصف کرده و یا پیامبر گرامی اسلام (ص) درباره ی خداوند بیان کرده است، حق است و بر معنی ظاهری اش حمل می شود و هیچ گونه ابهام و پیچیدگی در آن وجود ندارد ».
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: وی سپس به غلط چنین عقیده ای را به همه ی اهل سنت نسبت می دهد و می گوید: « تمامی اهل سنت این صفات و معانی ظاهری آن ها را اثبات می کنند. آن چه خداوند و رسول وی درباره ی صفات الهی آورده اند، از متشابهات نیست که نیاز به تفویض معنی آن به خدا باشد؛ زیرا اگر چنین باشد، نصوص صفات از اموری می شود که معنی آن فهم نمی شود؛ در حای که خداوند ما را به تدبر تمام قرآن امر کرده و تعقل در آیات و فهم آن ها را از ما خواسته است و اگر معنی نصوص صفات فهمیدنی نباشد، پس خداوند ما را به تدبر و تفهم چیزی امر کرده است که قابل تدبر و فهم نیست و به اعتقاد به چیزی فرمان داده است که برای ما واضح نیست ».
حجت الاسلام و المسلمین علیزاده موسوی ادامه داد: یکی از علمای وهابی با نام ناصرالدین البانی، می گوید:« با تجربه دریافته ام که بسیاری از برادران موحد و سلفی، همانند ما اعتقاد دارند که خداوند بدون تأویل و بدون کیفیت، بر عرش نشسته است؛ اما هنگامی که با معتزلی ها و یا جهمی مذهبان معاصر یا ماتریدی ها و اشعری ها روبه رو می شوند، آن ها شبهاتی را بر ظواهر آیات وارد می کنند که انسان اهل وسواس معنی اش را نمی فهمد؛ بنابراین درعقیده گرفتار شک و تردید و گمراهی می شود. چرا؟ چون او عقیده ی صحیح را از سرچشمه نگرفته است».
وی افزود: در این میان، برخی از سخنان ظاهر گرایان، اعم از ابن تیمیه و معاصران وهابی، در این زمینه شنیدنی است. ابن تیمیه در جایی بیان می کند که ظاهر کتاب و سنت در نزد عامه ی مسلمانان، موهم تجسیم نیست و می پندارد معنی فاسدی که در آن، حدوث و نقص وجود دارد، در معنی ظاهری آیات وجود ندارد؛ اما از آن جا که دل های برخی از متأخرین منحرف شده است، این معانی فاسد برای آن ها معنی ظاهری شده است؛ اما دیگر مسلمانان، از سلف و خلف، بنا برفطرت سالم خود، هیچ یک از این نصوص را بر معنی فاسدی که ظاهر به نظر می رسد حمل نمی کنند. پیروان وی از وهابیان نیز همین عقیده را دارند و معتقدند ؛ « در صفات الهی چیزی وجود ندارد که ظاهر آن مستلزم تجسیم و تشبیه باشد و چنین فهمی به جاهلان و گمراهان اختصاص دارد ».
این محقق و پژوهشگر حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود به « هستی شناسی و هابیت: حس گرایی و تشبیه » اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از عواملی که زمینه ی اندیشه ی تشبیهی را فراهم می کند، حس گرایی است که با دیگر مبانی سلفی گری ارتباطی مستقیم دارد. ا ندیشه ای که در حوزه ی هستی شناسی به حس گرایی معتقد باشد، رسماً در گرداب تشبیه گرفتار می شود.
وی گفت: ویژگی ذهن حس گرا، عدم توانایی درک موجودات عقلی است؛ موجوداتی که فراتر از کیف، و تصور مادی اند، از این رو صاحبان این اندیشه ها مجبورند برای خداوند قیافه، شکل و اندامی در نظر بگیرند تا بتوانند وی را تصور کنند.
حجت الاسلام و المسلمین علیزاده موسوی افزود: وهابیان در زمینه ی ارتباط با خدا، به سبب ویژگی حس گرایی به چنین معضلی گرفتار شده اند، در اندیشه ی آنان، خدایی با سینه ای فراخ، دست هاو انگشتانی دراز، نشسته بر عرش و. .. تصور می شود. هنگامی که از هیأت افتای عربستان پرسیده می شود که خدا کجاست، آنان رسماً اعلام می کنند خداوند بر روی عرش و خارج از این جهان است و کسی که اعتقاد به حضور خدا در این عالم داشته باشد، کافر، مرتد و خارج از اسلام است.
وی اظهارداشت: وضعیت تشبیه گرایی و هابیت به سبب ظاهر گرایی و حس گرایی تا بدان جا پیش رفته است که برخی از علمای اهل سنت، به مقایسه میان اندیشه های تجسیم گرای یهود و وهابیت پرداخته اند.
انتهای پیام 313/17
