حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، از تأسیس و راه‌اندازی مرکز تخصصی امام شناسی با مجوز مرکز مدیریت حوزه علمیه قم و آغاز به کار دو گرایش امامت در سطح چهار تحصیلی برای نخستین بار خبر داد و گفت: امامت یکی از پایه های اساسی تفکر اسلامی از آغاز بوده است و می توان گفت از موضوعات جدّی که هم در کلام و هم در فقه همواره مورد بحث بوده مسئله امامت و ولایت می باشد.
وی افزود: از اصحاب ائمه اطهار علیهم السلام کمتر کسی را سراغ داریم که در بحث امامت کتاب نداشته و یا در این باب مناظرات و گفت و گوهای جدی با دیگر مذاهب صورت نداده باشد.
مدیر بنیاد فرهنگی امامت خاطرنشان کرد: در بین علمای شیعه نیز تا قرن گذشته تقریباً می توان گفت همه آنان به مسئله امامت اهتمام داشته اند و در در کتاب ها و آثار علمی خود این اصل را در ابعاد مختلف مورد پژوهش و آموزش قرار داده اند.
وی گفت: اما در موضوع امامت در طی دو قرن اخیر در جامعه شیعه و حوزه های علمیه کم‌کاری شده و همین کاستی سبب آسیب های فراوانی به اندیشه امامت در تشیع گشته است.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی با تأکید بر اینکه اصل امامت یکی از ارکان اندیشه اسلامی و تفکر شیعه است تصریح کرد: امامت نه تنها یک اصل اعتقادی است بلکه از اصولی می باشد که امتداد عملی و عینی گسترده‌ای دارد.
وی افزود: امامت مهمترین رکن برای تحقق دین در همه عرصه های فردی و اجتماعی است؛ بدون امامت عملاً احکام، ضوابط و ارزش های دین عینیت بیرونی پیدا نمی کنند.
رئیس مرکز تخصصی امام‌شناسی بیان داشت: از سوی دیگر می دانیم که امامت یک رکن معرفتی نیز هست؛ بنابر حدیث ثقلین و سایر احادیث معتبر و مسلم نزد علمای اسلام، عترت پیامبر در کنار قرآن کریم دو منبع اصلی معارف دینی معرفی شده اند؛ عترت حتی در فهم قرآن و در فهم کلیه معارف اسلامی هم نقش اساسی دارد.
وی ضمن تصریح بر اینکه مهمترین رکن دینی و اعتقادی تشیع اصلِ امامت است خاطرنشان کرد: اگر در حوزه معارف اعتقادی اصیل اسلامی بنگریم در صورتی که بیانات امیرمؤمنان علیه السلام و سایر ائمه اطهار علیهم السلام نبود ما عملاً از معارف توحیدی و مباحث عمیق قرآنی کمتر بهره ای داشتیم.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی اظهار کرد: اساس فقه ما نیز بر اساس سنت می باشد و این سنت بر می گردد به اصولی که از امامت ائمه اطهار بوده است.
وی ضمن تأکید بر لزوم ایفای نقش هرچه بهتر حوزویان در دفاع از امامت عنوان داشت: ما امروز می بینیم که جبهه های مختلفی در مقابل امامت قرار گرفته، به طوری که هرکدام به گونه ای به عرصه نقد امامت آمده اند.
مدیر بنیاد فرهنگی امامت گفت: از قدیم منازعات میان شیعه و سنی در حوزه امامت بوده است و وهابیت در دهه های اخیر بیشتر و سخت تر به مصاف نقد اندیشه امامت آمده است.
وی افزود: از سوی دیگر مستشرقین و شیعه پژوهان غربی هم توجه کرده اند که مسئله امامت یک مسئله مهم اعتقادی و عمود خیمه تشیع است و در نتیجه آنان نیز به مطالعه در این باب پرداخته اند؛ هر سال که می گذرد ما شاهد انتشار کتاب ها و مقالات علمی مختلفی از سوی محققان غربی در حوزه امامت هستیم؛ اما این نوع مباحث عمدتا توأم با نوعی چالش، نقد و دست کم مطالب ضعیف و ناقصی است.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی خاطرنشان کرد: جبهه سومی که امروز در مقابل امامت صف کشیده است جریان های سکولار و روشنفکرانه می باشند؛ کسانی که گمان می کنند اصل امامت یعنی امامت الهی با مقولاتی مانند دموکراسی، حقوق بشر و حقوق شهروندی منافات دارد و اینکه امام برگزیده الهی سرنوشت انسان را رقم بزند از دیدگاه فرهنگ امروزی و مدرن قابل قبول نیست.
وی گفت: ما باید نشان دهیم که اصل امامت با هیچکدام از حقوق انسانی منافات ندارد بلکه امامان معصوم، برگزیدگان خداوند برای نجات انسان و انسانیت هستند.
رئیس مرکز تخصصی امام‌شناسی بیان داشت: جبهه چهارمی هم که ما امروز در مقابل امامت داریم، کسانی هستند که با نگاه های فرقه ای و صوفی مآبی با طرح مسائلی که امامت را به غیرمعصوم تعمیم می دهند؛ آنان می کوشند بگویند که معصومیت و امامت منحصر در دوازده امام مدنظر تشیع نیست و هرکسی می تواند به این مقام برسد.
وی با اشاره به اینکه مهمترین عنصر در مسئله امامت، معرفت الامام است افزود: شناخت دقیق و عالمانه امام، پرهیز از خط غلو و تقصیر، افراط و تفریط و از سوی دیگر محبت، اطاعت و تسلیم در مقابل ائمه به عنوان تنها راه نجات و راه مستقیم الهی آن چیزی است که ما باید در بحث امامت دنبال کنیم. روشن است که تنها در چارچوب امامت اهل بیت است که می توان از زعامت دینی و نظریه ولایت فقیه دفاع کرد.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی اظهار کرد: امروز متأسفانه حتی در حوزه های علیه کسانی که مباحث امامت را به صورت علمی بدانند محدودند؛ از حدود دوازده سال پیش ما پیشنهاد تأسیس رشته امامت در حوزه علمیه به عنوان سطح سه تخصصی را دادیم و تاکنون دوازده دوره آموزش مباحث این رشته اجرایی شده است.
وی گفت: در سال گذشته پیشنهاد دو گرایش در حوزه امامت در سطح چهار که یکی گرایش «امامت تطبیقی» با موضوع نقد و بررسی نظرات بین المذاهب و دیگری با عنوان گرایش «امام شناسی» با موضوع تبیین دیدگاه امامت از منظر خودِ قرآن و سنت را دادیم؛ این دو گرایش در شورای گسترش حوزه به تصویب رسید و برای اولین بار مجوز آن را صادر نمودند.
مدیر بنیاد فرهنگی امامت ضمن اعلام راه اندازی دو گرایش تخصصی امام شناسی و امامت تطبیقی در سطح چهار در سال جاری تحصیلی عنوان داشت: مرکز تخصصی امام شناسی این افتخار را دارد که به عنوان آغازگر این رشته تخصصی در سطح چهار مشغول به انجام وظیفه شود و در حال حاضر نیز در حال جذب طلاب هستیم تا بتوانیم متخصصانی را برای عرصه امامت تربیت کنیم.
وی گفت: در عرصه امامت تطبیقی مباحث مقایسه ای میان تفکر شیعه و امامت اصیل با اندیشه های دیگران مطرح می گردد؛ اینجا عرصه بسیار بزرگ و بلندی برای بحث های امامت مطرح است و هرچه زمان گذشته این موضوعات تنوع بیشتری کسب کرده اند.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی خاطرنشان کرد: در گرایش امام شناسی هرچند که ریشه آن بر می گردد به بحث معصومان و علمای بزرگ شیعه اما در طول قرن های گذشته کمتر مورد توجه قرار گرفته است و ابعاد گوناگون شخصیت و جایگاه امامان معصوم مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
وی ادامه داد: هدف از این رشته باز کردن زوایای مرتبط با امامت به صورت اجتهادی و روشمند، بدور از سلیقه ها و پیش فرض ها و بر اساس مبانی وحیانی و عقلانی است؛ همان کاری که یک فقیه در حوزه اجتهاد انجام می دهد، متخصص امام شناسی نیز باید در حوزه امامت انجام دهد.
مدیر بنیاد فرهنگی امامت گفت: رشته امام شناسی می تواند دانش پژوه را وارد عرصه جدیدی کند و افقی را فراروی او باز نماید که هم برای خودش تازگی دارد و هم امروزه جامعه شیعی ما به این نوع معارف نیازمند است؛ خلأ وجود چنین اندیشه هایی است که در نتیجه آن می بینیم حتی در جامعه خودمان هم شناخت دقیق و بایسته ای از موضوع امامت وجود ندارد.
وی ضمن تصریح بر اینکه در زمینه امامت آن گونه که باید کار نشده است افزود: علی رغم اینکه ما در زمینه امامت آن گونه که باید کار نکرده ایم اما مخالفان و جریان های رقیب بیرونی در سال های اخیر بسیار به مضامین آیات و روایات در حوزه امامت توجه کرده اند؛ در حال حاضر بسیاری از محققان سنی و حتی وهابی ها میراث روایی ما را مورد مطالعه و بحث قرار داده اند؛ ادامه داد: برخی از مستشرقان در غرب وارد متون شیعی شده اند و مباحث امامت را از درون روایات ما بیرون کشیده اند.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی خاطرنشان کرد: از عزیزان علاقمند به مباحث کلامی و اعتقادی دعوت می کنیم وارد این عرصه شوند.
وی گفت: دو گرایش دیگر هم با عناوین «تاریخ امامت» و «تفسیر تطبیقی امامت» به مرکز مدیریت حوزه های علمیه پیشنهاد شده که در حال بررسی در کمیسیون های تخصصی هستند و تاکنون به تصویب نرسیده اند.
رئیس مرکز تخصصی امام‌شناسی ضمن توضیح در مورد منابع رشته امامت تطبیقی تصریح کرد: در این رشته به دلیل اقتضای مطالعات تطبیقی و مقارن از منابعی استفاده می شود که طرفین این گفت و گو آن ها را قبول دارند؛ به طور مثال در مباحثات امامت بین شیعه و سنی از عقل و قرآن و سنت نبوی استفاده می گردد.
وی افزود: در مباحث مقارن میان اندیشه اسلامی و جریان های الحادی یا غیردینی طبیعتاً از استدلال های عقلی و تجربیِ بحث استفاده می گردد.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی با اشاره به اینکه رشته امام شناسی بیشتر رویکرد درون شیعی دارد بیان داشت: در این رشته منابعی مانند عقل، کتاب و سنت به کار برده می شود و تمرکز اصلی بیشتر بر بررسی روایاتی است که از خود اهل بیت و از پیامبر اکرم رسیده اند؛ در این رشته بیشتر یک کار اجتهادی و فقیهانه در متون دینی به عمل خواهد آمد.
