به گزارش خبرگزاری «حوزه» از تهران، سیزدهمین نشست از سلسله نشست های تخصصی جشنواره ملی ترجمان فتح با موضوع«ترجمه و توزیع آثار مقاومت به زبان های دیگر» با سخنرانی دکتر حسین ملانظر دانشیار دانشکده زبان های خارجی دانشگاه علامه طباطبائی ، دکتر محمد یزدانی استادیار گروه زبان انگلیسی دانشگاه بین المللی امام رضا علیه السلام و سرکار خانم دکتر کتایون افضلی دانشیار دانشکده زبان های خارجی دانشگاه شیخ بهایی به همت پژوهشکده شهید صدر(ره) و با مشارکت دانشگاه علامه طباطبائی در تاریخ ۱۹ مرداد برگزار گردید.

در ابتدا دکتر یزدانی ضمن قرائت آیات متعدد قرآن، این کتاب آسمانی را یکی از سرمایه های فرهنگی دانسته و گفت: از ابتدا تا انتهای این کتاب الهی دعوت به مقاومت بسیار برجسته است ضمن اینکه ما به لحاظ عملی تجربه مقاومت ۸ ساله در دفاع مقدس را داریم. یکی دیگر از سرمایه های اجتماعی ما سردار سلیمانی و سردار ابومهدی المهندس و دیگر سرداران مقاومت است که به لحاظ عملی و آثار، جزء سرمایه ها و الگوهای ما بحساب می آیند. رهبر انقلاب هم در مناسبت های مختلف بر این تاکید داشته اند که باید آثار و عملکرد شهید سلیمانی برای مردم دنیا شناسانده بشود که شناساندن این شهید مستلزم ترجمه آثار و سیره عملی ایشان است. الان در کشورهای غربی با تکیه بر آثار تخیلی سعی می کنند سرمایه فرهنگی برای خودشان درست کنند درحالی که ما سرمایه های واقعی داریم که از آنها غافل بوده ایم.

وی در ادامه به برخی کتب و مقالات دنیای مطالعات ترجمه اشاره کرده گفت:امروز مترجم با حضور فعال در عرصه مبارزه یا مقاومت، در دنیای ترجمه در جایگاه بازتولید قرار گرفته است. مترجم امروز می تواند عامل مقاومت باشد و ترجمه به زبان اقلیت می تواند کنش گری مقاومت در ترجمه باشد. مقاومت در برابر ترجمه به زبان سلطه(انگلیسی) می تواند یک مصداق مقاومت در عرصه ترجمه باشد و برای کشورهایی مثل ما که امپراتوری رسانه ای ندارد فضای فعلی می تواند مفید باشد. امروز انگلیسی های محلی در سرتاسر دنیا شکل گرفته است و ترجمه به آن زبان ها می تواند یک عنصر مقاومت در نهضت ترجمه باشد.

استادیار دانشگاه بین المللی امام رضا علیه السلام در مورد اهمیت ترجمه آثار مقاومت و تنوع قالب ها نشر گفت: ترجمه آثار مقاومت می تواند مقاومت را از حاشیه به متن منتقل کند. ترجمه می تواند با راهبردهای جدید؛ کار رسانه ای و مخاطب گزینی درست و متن گزینی مناسب و تحلیل نیاز و سیاست گذاری توسط نهادهای مردمی، نشر دهنده مقاومت باشد. گفتمان مقاومت در حوزه مطالعات ترجمه امروزه مورد استقبال است و رویکردِ انفعال در ترجمه، به کنشگری و مداخله تغییر کرده است. امروزه می گویند اگر مترجم شفاهی کنفرانس نمی تواند در متن دست ببرد، می تواند در دیگر عرصه های اجتماعی، در برابر انحرافات از واقعیت، فعال باشد و کنشگری کند. امروز سطح مطالعه عوض شده، مردم عمودی خوان و گزیده خوان و توییت خوان شده اند و در تالیف و نشر باید حواس ما به این مسائل باشند.

دکتر یزدانی در بخش دیگری از سخنانش در قالب پیشنهاد، نکاتی را به مولفان و مترجمان حوزه مقاومت متذکر شد:

 با کار میان مدت و بلند مدت آسیب ها و فرصت ها و سرمایه ها باید شناسایی شود و از دولتی شدن ترجمه و اکتفا به روش های سنتی نشر پرهیز شود.

 باید از موازی کاری پرهیز و به خلاءها پرداخته شود.

باید از تمرکز بر آموزش زبان انگلیسی پرهیز و زبان های دیگر دنیا نیز وارد معادلات شوند و تمرکز بر آموزش زبان رسانه ای و سواد رسانه ای بشود.

 شناخت کشورها و نهادهای مقاومتی و زبان های مختلف در جهان، باعث هم افزایی در عرصه نشر آثار مقاومت می شود و البته نهادها و ملت ها برای انسجام در عرصه مقاومت نیاز به برنامه ریزی در اتاق های فکر و اندیشکده دارند.

سخنران دوم نشست، سرکار خانم دکتر افضلی با اشاره به اهمیت ترجمه در اشاعه فرهنگ کشور مبداء گفت: از دهه ۵۰ میلادی آمریکا از ترجمه برای اشاعه فرهنگ خودش استفاده کرده است و این سیاست آمریکا از زمان جنگ سرد در سال ۱۹۵۲ آغاز شد. آمریکا شروع به نشر آثار ترجمه شده خودش در خاورمیانه کرد و انتشارات فرانکلین را با کار ویژه ترجمه آثار ادبی آمریکا به زبان کشورهای جهان سوم، بخصوص عربی و فارسی، در خاورمیانه تاسیس کرد، اولین دفتر منطقه ای آن سال ۱۹۵۳ در مصر دایر شد و بلافاصله شعبه های دیگر آن در ایران و پاکستان تاسیس شد. آمریکایی ها سرمایه گذاری عظیمی بدون سود مادی در عرصه ترجمه و نشر داشتند و به دنبال تغییر فرهنگ منطقه بوسیله ترجمه بودند. از طرف دیگر در این سال ها طیف زیادی از متون ادبی کهن دیگر کشورها از جمله متون فارسی به زبان انگلیسی ترجمه شد و تحریفاتی هم در این ترجمه ها انجام پذیرفت.

وی در علل تحریف در ترجمه از زبان فارسی به انگلیسی گفت: یکی از علل می تواند انگیزه های شخصی مترجم باشد، مثلا برخی مترجمان با حکومت های وقت مشکل داشتند و این باعث تحریف در ترجمه می شد. علت دیگر نقشی است که سیاست ها در ترجمه دارند، خیلی از سیاست های کشورها تاثیر در آثار ترجمه شده داشتند. هدف استعمار از ترجمه آثار کشورهای جهان سوم به انگلیسی، بدست آوردن اطلاعات نسبت به این کشورها و شناخت فرهنگی آنها است. هدف دوم منفی و غیر عادی جلوه دادن کشورهای جهان سوم است، چون توجیهی برای حضور در آن کشورها برای مردم خودشان داشته باشند. مثلا تبلیغ منفی علیه ایران در بسیاری از آثار ترجمه شده وجود دارد و تحریف در آثار فارسی نیز اتفاق افتاده است.

دانشیار دانشکده زبان های خارجی دانشگاه شیخ بهایی با ارائه ی نمونه هایی از آثار ترجمه شده فارسی که متضمن تحریفات بود گفت: تعداد زیادی کتاب از فارسی در ژانرهای زنان و ادبیات و حتی آشپزی و... به انگلیسی ترجمه می شود و این سیل ترجمه بی دلیل نیست. آثار ادبی دفاع مقدس نیز از این تحریف مصون نمانده است. مثلا پال اسپراگمن، مترجم کتاب «دا»، در عنوان و نوشته روی جلد این کتاب از واژه جنگ «war» استفاده کرده درحالی که این عنوان در طرح جلد کتاب فارسی نیست. قسمتی از آثار ما توسط ترجمه، در واقع تخریب می شود. آثار دفاع مقدس خاطرات و آثار فارسی را با واژگانی مطابق رویکرد خودشان به جنگ تحمیلی، ترجمه می کنند. بخاطر منفی جلوه دادن ایران مطالبی که اصلا در متن مبدأ وجود ندارد به اسم آن کتاب و تحت عنوان آن کتاب ترجمه می کنند. دانشجویان و متخصصین ترجمه با استفاده از تئوری های ترجمه می توانند در پایانامه ها این آثار تحریف شده را مورد بررسی قرار دهند.

وی در پایان سه گفتمان رایج از جنگ تحمیلی در غرب را که بر ترجمه آثار دفاع مقدس سایه افکنده عنوان کرد؛ یکی از گفتمان هایی که در مورد جنگ ایران در غرب وجود دارد این است که جنگ ایران یک ماشین تبلیغاتی است، یعنی حکومت ایران از جنگ بعنوان ماشین تبلیغات استفاده می کند. مترجم به تبع این گفتمان تغییراتی را در متنی که ترجمه کرده و مقدمه مترجم و پاورقی و جلد کتاب انجام می دهد و غلبه همین گفتمان بر ذهن مترجم باعث تغییرات زیادی در متن می شود.

یکی دیگر از گفتمان ها این است که ایران جنگ را با شهادت امام حسین علیه السلام عجین می کند و این گفتمان ها در ترجمه کاملا اثرگذار است.

یکی دیگر از گفتمان های رایج در غرب در مورد جنگ ایران و عراق این است که جنگ ایران و عراق افسانه است و تمام فیلم ها و عکس ها و... بر اساس واقعیت نیست بلکه افسانه است. در این جنگ ایران بیشتر به دنبال قهرمان پروری غیر واقعی بوده است. مترجم برای غیر واقعی نشان دادن برخی روایات جنگ تحمیلی، برخی عکس ها که نشان دهنده واقعی بودن هست حذف می کند. این گفتمان سه گانه باعث خیلی تحریفات و تغییرات می شود و حتی واقعیات جنگ براساس این گفتمان ها و مطابق با آنها تغییر می کند. در مقابل ما باید ترجمه های خودمان را داشته باشیم و آنها را نشر بدهیم تا در برابر تصویر اشتباهی که از ما منتشر می کنند بیستیم و این به نوعی ترجمه مقاومتی است! بسیاری از تحریفات عمدی است و ترجمه آنها با اهداف خاصی است و انتشارات هم کاملا مدیریت شده این کار را می کند. اولا شناسایی تحریفات و در مرحله بعد اصلاح آنها با ترجمه صحیح و مقاومتی، ضروری است که مستلزم ورود متخصصین ترجمه در این عرصه است.

سخنران سوم دکتر حسین ملانظر در مزیت آثار و ادبیات مقاومت خاطرنشان کرد: آثار و ادبیات مقاومت که دشمن به عنوان جنگ تبلیغاتی علیه ایران از آنها استفاده می کند در واقع نقطه مثبت جمهوری اسلامی است. این جنگ تبلیغاتی دوطرفه است از طرفی ما می خواهیم مطالبی را بگوییم و به جهان برسانیم و فرهنگ انسانی خودمان را اشاعه بدهیم و آنها هم مانع می شوند و روش هایی برای مانعیت دارند.

وی گفت: من برای ترجمه آثار مقاومت سه مرحله را در نظر گرفته ام که باید متخصصین مختلف روی این سه مرحله فکر کنند و اتاق فکر داشته باشند؛ انتخاب محتوا و اینکه چه چیزی باید ترجمه شود، دوم تولید آثار و فرایند تولید و سوم شیوه توزیع، ما از ابتدای انقلاب با تحریم توزیعِ مطالبی که تولید کردیم مواجه بودیم و خیلی ها سعی کردند بخش اعظم صدای ما را قطع کنند.

ملانظر در توضیح مرحله اول گفت: محتوایی مثل فرهنگ ایثار و مقاومت و عدالت طلبی و ظلم ستیزی، خاطرات رزمندگان و درد و رنج جانبازان، معرفی الگوی اخلاقی و ویژگی های والای انسانی، خیلی مفید است. ما شهدایی داریم که الگوی انسانیت هستند و رفتار عملی آنها برای هر انسانی، مسلمان و غیر مسلمان، ارزشمند است و ما باید این ویژگی های رزمندگان را در آثار ترجمه شده برجسته کنیم تا نمود داشته باشد.

وی در توضیح مرحله دوم گفت: آثار باید بر اساس نیاز سنجی و مخاطب شناسی انتخاب شود و بدانیم برای چه کسانی و چه زبانی و چه سنی و مخاطبینی ترجمه می کنیم. چون شیوه بیان با توجه به سلایق و سنین مختلف، زبان ها و جغرافیای پذیرنده، باید انتخاب و شناسایی شود. در حوزه نشر باید تنوع و تعدد ناشران و رسانه ها و توزیع کننده ها را داشته باشیم. انواع رسانه ها، اعم از دولتی و غیر دولتی، باید حضور داشته باشند. تمرکز گرایی نداشته باشیم یعنی فکر نکنیم فقط یک مرکز باید دست به کار ترجمه و نشر بزند و بقیه منتظر او باشند.

تولید و ترجمه آثار مکتوب مقاومت به تنهایی کافی نیست و برای جذب مخاطبان، ابزار گرافیکی و عکس و نقاشی و کتاب صوتی هم باید مورد استفاده قرار بگیرد و اینها هم می توانند مقاومت را نشان دهند. تولیدات صوتی تصویری جدید و مجازی ممکن است در عصر جدید متقاضی بیشتری داشته باشد.

دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی در توضیح مرحله سوم گفت: موسسات خبری و خبرگزاری ها و رادیو و تلویزیون و ناشران و نمایشگاه های کتاب هم می توانند ناشر و توزیع کننده ما باشند. موسسات هنری و گالری ها و نقاشی و جشنواره های فیلم و تئاتر و فضای مجازی و رسانه های دیجیتال و مسابقات و بازی های رایانه ای نوع تولیداتی است که می تواند توزیع کنند آثار مقاومت باشد. پیام ها باید جذاب، کوتاه، غیر مستقیم، دوستانه و غیر تهدید آمیز و نشان دهنده رفتار ارزشمند ایثار گرایانه باشد و صرفا سبک تبلیغی نداشته باشد. ما باید تلاش کنیم که خارجی ها بیایند در مراکز ما تحصیل کنند و از ما الگو بگیرند و بروند ما را تبلیغ کنند. آنها در دراز مدت نمی توانند واقعیت های ما را نادیده بگیرند. البته قرار نیست جایی را شیعه یا مسلمان کنیم یا جنگ راه بیندازیم، بلکه ما الگوهای انسانی و اخلاقی فراوان داریم که بسته به مخاطب می توانیم آنها را منتشر و مردم دنیا را به سمت خودمان جذب کنیم.

وی در ضرورت مدیریت ترجمه آثار مقاومت گفت: سازمان فرهنگ و ارتباطات مسئول برنامه ریزی برای ترجمه آثار مقاومت و انقلاب اسلامی بوده است و در این سازمان بعید است که تمرکزی روی آثار سینمایی و فیلم شده باشد. ولی یک نهاد باید این مسئولیت را برعهده بگیرد و اتاق فکری تشکیل دهند و بودجه و دغدغه داشته باشند. امروز اگر کاری در این عرصه انجام نمی شود بیشتر به نبود برنامه ریزی برمی گردد. برای تولید و تکثیر محتوا و جذب مخاطبان، امروز دنیای مجازی و بازی های رایانه ای مورد استقبال جوانان و نوجوانان است و به نظرم باید به این سمت برویم. تنوع تولید و موسسات هم مهم است، فقط یکجا کافی نیست باید جاهای مختلف محتواهای گوناگون با فکر تولید کنند و مورد حمایت قرار بگیرند.

انتهای پیام/