خراسان؛ قطب وقف حوزوی کشور/ نگاهی به میراث ماندگار سنت حسنه وقف خراسان در تحقق تمدن نوین اسلامی

حجت‌الاسلام شاهد، رئیس اداره پذیرش و امور حقوقی موقوفات حوزه علمیه خراسان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در مشهد، وقف را رکن اقتصادی تحقق تمدن نوین اسلامی» دانست و گفت: اگر برای تحقق تمدن نوین اسلامی ارکان مختلفی را در نظر بگیریم، وقف رکن اقتصادی مبتنی بر جهان‌بینی توحیدی و عبادی، با نیت پاک و خیرخواهانه است.

وی وقف را همواره بر مبنای خیرخواهی، نوع‌دوستی، احسان و نیکی به جامعه دانست و تصریح کرد: وقف‌نامه‌ها در اعصار مختلف، ناظر بر بیان و رفع مشکلات همان عصر بوده‌اند. برای مثال، افزایش وقف برای بهداشت و درمان در دوره‌هایی که سرانه بهداشت پایین بوده، نشان‌دهنده تلاش خیرین برای پوشش چالش‌های اجتماعی از طریق وقف است.

بهترین وقف برای مدارس علمیه و تربیت طلبه است

حجت‌الاسلام شاهد در ادامه به اهمیت وقف برای مدارس علمیه تاکید و با اشاره فرمایش مقام معظم رهبری عنوان کرد: بر اساس فرمایش رهبر انقلاب، یکی از بهترین موارد وقف، وقف برای مدارس علمیه، تربیت طلبه و تربیت مبلغ است.

وی با مرور تاریخچه مدارس علمیه در جهان تشیع، خاطرنشان کرد: از دیرباز، هرگاه بزرگان یا گروهی از مردم متدین برای تثبیت دینداری و تعمیق باورهای مذهبی خود تصمیم به تأسیس مدرسه علمیه می‌گرفتند، این مدارس با مجموعه‌ای از رقبات وقفی همراه بوده‌ و سه‌گانه «مدرسه علمیه، مسجد و بازار» پرتکرارترین بافت‌های تاریخی تشیع را شکل داده‌اند که نشان‌دهنده توجه ویژه بانیان خیر به اداره کریمانه مدارس علمیه است؛ به گونه‌ای که مدرسه علمیه، فارغ از تغییرات سیاسی و حکومتی، متکی به منابع خودش باشد و این خود ظرفیتی فوق‌العاده برای حوزه‌های علمیه، طلاب و اساتید به شمار می رود.

خراسان، پایتخت موقوفات حوزوی کشور

رئیس اداره پذیرش و امور حقوقی موقوفات حوزه علمیه خراسان، با اشاره به برکت امام رضا(ع) در خطه خراسان، تصریح کرد: هسته‌های علمی شیعی از همان ابتدا حول حرم مطهر شکل گرفته‌اند و حوزه علمیه خراسان دارای قدمت دیرینه‌ای بوده از جمله آنکه کرسی‌های تدریس و علمای تراز اول جهان تشیع برای سالیان دراز در خراسان حضور داشته‌اند.

وی ادامه داد: به موازات این حلقه‌های درس و بحث و کانون‌های علمی در حوزه‌های شیعی، مدارس علمیه قوی و با قدمت کهن و به تبع آن موقوفاتی نیز حول این مدارس علمیه شکل گرفته است. از این رو، ما معتقدیم خراسان پایتخت موقوفات حوزوی کشور بوده و این اتفاق حول مدارس علمیه از زمان شکل‌گیری‌شان در کنار مضجع شریف حضرت رضا (ع) رخ داده و مدارس علمیه در بافت پیرامونی روضه منوره وجود داشته‌اند که برخی از آنها همچنان محل درس و بحث علما هستند.

حجت‌الاسلام شاهد انگیزه اصلی شیعیان برای وقف در مدارس علمیه و در خدمت به طلاب علوم دینی را ابراز ارادت به ساحت مقدس اهل بیت (ع) به ویژه امام زمان (عج) و تقویت مبانی دینی عنوان و خاطر نشان کرد: برخی از این موقوفات همچون مدارس علمیه یا مستقیماً مورد استفاده قرار می‌گرفتند و یا عواید اقتصادی آنها (مانند اجاره مغازه، دکان یا باغ) پس از بهره‌وری اقتصادی، صرف مصارف مرتبط با حوزه‌های علمیه، مدارس علمیه و طلاب می‌شد.

رئیس اداره پذیرش و امور حقوقی موقوفات حوزه علمیه خراسان، با اشاره به جایگاه ویژه خراسان در تاریخ وقف حوزوی، این خطه را «پایتخت موقوفات حوزوی کشور» نامید و بر نقش حیاتی موقوفات در استمرار و شکوفایی مدارس علمیه تأکید کرد.

مدارس علمیه مشهد؛ ستاره‌های نورانی در مدار امام رضا (ع)

حجت‌الاسلام شاهد با اشاره به مشهد مقدس به عنوان مرکزی که مدارس علمیه چون ستاره‌ای در اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) شکل گرفته‌اند، به مدرسه میرزا جعفر به عنوان نمونه‌ای با رقبات وقفی اشاره کرد که همچنان در جغرافیای حرم مطهر فعال بوده و از مدارس دو درب و مدرسه علمیه عالی نواب نام برد که از ابتدای قرن یازدهم هجری قمری با موقوفات متعدد امورات خود را سپری کرده و همچنان بر منابع وقفی نیز متکی هستند.

وی ضمن اشاره به دیگر موقوفات حوزوی در طول تاریخ، به مدرسه علمیه سلیمانیه (معروف به سلیمان خان) که بنای اولیه آن در دوره قاجار نهاده شده اشاره نمود که با سه وقف‌نامه مهم، محل حضور پژوهشگران دینی بوده است و عنوان کرد: مدرسه عباسقلی خان شاملو نیز در خیابان پایین حرم مطهر واقع شده و موقوفات آن تا افغانستان نیز شناسایی شده است.

گستره جغرافیایی موقوفات؛ از شهرستان های استان تا خراسان شمالی

رئیس اداره پذیرش و امور حقوقی موقوفات حوزه علمیه خراسان گستره جغرافیایی موقوفات حوزوی را فراتر از مشهد دانست و به موقوفات شاخص در سایر شهرستان‌های خراسان از جمله کاشمر، فردوس، سبزوار، قائن، شیروان و مدرسه حبیبیه اشاره و ابراز کرد: کاشمر موقوفه سلطان العلما (آقای حاج ملا محمد هادی) در قرن چهاردهم هجری قمری با هدف تأسیس مدرسه و تربیت طلاب، رقبات متعددی چون مزرعه، باغ و قنات را وقف کرده است و در فردوس نیز مدرسه علمیه مرحوم شیخ مجتبی قزوینی با وقف‌نامه‌های متعدد برای خدمت به طلاب و فضلای علوم دینی تاسیس شده است؛ همچنین مدرسه فخریه سبزوار از مدارس قدیمی حوزه علمیه خراسان بوده که بنای اولیه آن در زمان فخرالدوله دیلمی نهاده شده و آقای ملا هادی سبزواری، در آن تحصیل کرده است.

حجت الاسلام شاهد ادامه داد: مدرسه علمیه جعفریه قائن، یکی از مدارس پررونق که در اعصار مختلف مورد بازسازی قرار گرفته و با برنامه‌ریزی درست در احیا و بهره وری موقوفات، خدمات شایسته‌ای به اندیشه شیعی ارائه داده است؛ همچنین مدرسه مرحوم آیت‌الله حکیم شیروان که با پشتوانه موقوفاتی اداره می‌شود و ۲۰ طلبه این مدرسه در دوران دفاع مقدس به شهادت رسیده‌اند و مدرسه حبیبیه که در ابتدای سده دهم هجری قمری توسط میرزا حبیب‌الله تأسیس شده و با اسناد متعدد رقباتی و موقوفاتی، با اهتمام مدیران و برکت جمهوری اسلامی، بخشی از منابع مورد نیاز مدرسه را تأمین کرده است.

تحول و توسعه موقوفات در عصر حاضر

رئیس اداره پذیرش و امور حقوقی موقوفات حوزه علمیه خراسان ضمن اشاره به تبدیل برخی مدارس علمیه که موقوفاتی برای تأمین منابع خود داشتند، به فضاهای آموزشی مدرن اشاره و مدرسه باقریه در بافت پیرامونی حرم مطهر را مثالی از این تحول دانست که اکنون به عنوان دانشگاه علوم اسلامی رضوی، نقش تربیت مجتهد تراز انقلاب اسلامی را ایفا می‌کند.

وی به رشد چشمگیر موقوفات با نیات و مصارف حوزه‌های علمیه در چند دهه پس از انقلاب اسلامی اشاره کرد و از موقوفات مرحوم آقای مهدی‌زاده (بنیان‌گذار مدرسه رشید هجری)، موقوفه کبیری (۳۰ واحد مسکونی برای اسکان طلاب)، موقوفه مرحوم آقای صاحبکار و بانو سلطان اکبری (مجموعه قرآنی آموزشی) و مرحوم نادری (باغ اردوگاه فرهنگی تفریحی) نام برد.

پیگیری حقوقی و تسهیل وقف؛ اولویت‌های مدیریت حوزه علمیه خراسان

حجت الاسلام شاهد ضمن اشاره به اینکه عمده رقبات وقفی در اختیار ادارات کل اوقاف و امور خیریه استان‌های خراسان قرار دارد، از تلاش این ادارات برای اداره بهینه رقبات و بازگشت عواید آن به مدارس علمیه خبر داد و افتتاح دفتر پیگیری موقوفات حوزوی، راه‌اندازی سامانه‌های برخط پذیرش وقف و تخصصی ویژه مبلغان، برنامه تکریم واقفان، اخذ اسناد تک برگ برای موقوفات و پیگیری مشکلات حقوقی رقبات وقفی را به عنوان اولویت‌های جدی حوزه علمیه خراسان برشمرد.

رئیس اداره پذیرش و امور حقوقی موقوفات حوزه علمیه خراسان با تأکید بر اینکه شعار «خراسان؛ پایتخت موقوفات حوزوی کشور» مبتنی بر قدمت دیرینه این حوزه علمیه کهن است، عنوان کرد: اولویت اصلی، حفظ و صیانت از رقبات حوزوی و اهتمام ویژه بر اجرای نیات واقفان است تا چرخه مدیریت بهینه موقوفات، ادای دین خود را به نحو احسن انجام دهد.

شایان ذکر است؛ علاقه مندان می توانند با مشارکت در وقف حوزوی سرمایه ای ماندگار برای خویش رقم بزنند و راه های ارتباطی دفتر موقوفات حوزه علمیه خراسان برای واقفان شامل تماس با شماره ۳۲۰۰۸۲۷۵-۰۵۱ ، شناسه کاربری vaqfenour@ در پیام‌رسان ایتا و آدرس ایمیل Moqufatkh@gmail.com می باشد. همچنین شماره کارت های ۵۸۵۹۸۳۷۰۰۴۸۵۵۹۳۴ و ۶۰۶۳۷۳۱۲۴۱۱۷۸۹۸۸ نیز در اختیار واقفان ارجمند قرار دارد.

انتهای پیام ۳۱۳/۴۹