حوزه/ چند سالی است که از شروع فعالیت معاونت بین‌ا‌لملل حوزه می گذرد؛ معاونتی که برخی تأسیس آن را ضرورتی قدیمی می دانستند و برخی نوعی موازی کاری! با این همه نگاهی گذرا به فعالیت‌های این مجموعه، ضرورت وجودی آن را بیش از پیش نمایان می کند. برگزاری سفرهای علمی، نیاز سنجی و بسترسازی برای حضور فضلای حوزه در کنفرانس ها و همایش های داخلی و خارجی، تولید محتواهای بین المللی و اخیرا همایش بزرگ زباندانان حوزوی؛ همایشی که به یکی از ضرورت‌های مهم موجود خواهد پرداخت.

آنچه در ادامه می آید بخش دوم و پایانی گفتگوی خبرگزاری حوزه با معاون بین‌الملل حوزه‌های علمیه پیرامون چرایی ایجاد نهضت زبان‌آموزی در حوزه است.

*نکته مهم دیگر این است که مبلغ موفق بین المللی علاوه بر یاد گیری زبان و داشتن علم دینی کافی به یک حلقه وصل دیگر یعنی آشنایی با فرهنگ و ادبیات مخاطب نیاز دارد. در این زمینه چه اقداماتی انجام گرفته است؟

نکته دقیقی است. ما معتقدیم برای موفق شدن مبلغ علاوه بر تسلط به زبان، دانستن ادبیات آن ملت نیز ضرورت دارد چون اگر کسی فرهنگ ملتی را نداند موفق نمی شود. البته منظورم فرهنگ به معنای عام است که چه موضوعاتی برای آن ها احترام دارد؟ از چه موضوعاتی متنفر هستند؟ چه آدابی در نزد آنها محترم چه آدابی منفی است؟ خلاء‌های فکری آنها چه مب‌باشد؟ ارزش‌های آنها چه چیزی‌هایی است و چه چیز‌هایی را ضد ارزش می‌دانند؟ مشترکات اسلام با این ملل چیست؟ چه مشترکاتی و یا چه تفاوت‌هایی دارند؟ بنابراین با ذکر این موارد باید گفت که اگر مبلغ این ها را نداند، نمی‌تواند به موفقیت برسد.

* برداشتن چای با دست چپ موجب ناکامی تبلیغ شد!!

مثلا، یکی از علما به دیدن یکی از مراکز علمای وهابی عربستان رفته بود تا با آنها گفتگویی انجام دهد، آنها چای آورده بودند و ایشان استکان چایی را با دست چپ برداشت و آن طرفم ناراحت شده بود. گفته بود؛ شما وقتی به ارزش‌های دینی اعتقادی ندارید، چگونه می‌خواهید از دین برای ما سخن بگوید؟! آن‌قدر عصبی برخورد کردند که جو جلسه به هم خورد و روحانی ما ناچار شد به جای تبلیغ این دعوا را حل کند.

* توجه به نیاز مخاطبان

موضوعاتی که مردم چین به آن نیاز دارند با موضوعات معرفتی ملت مصر فرق می‌کند. کتاب‌هایی که برای اینها می نویسیم با کتاب‌هایی که برای مصر باید بنویسیم فرق می‌کند. آیا اگر کتاب‌هایی که در ایران خریدار دارد برای مصر یا برای چینی ها ترجمه شود، آنها از این امر خوشحال می‌شوند؟ بعضی از کتاب ها در جهان تیراژ میلیونی دارند، ولی وقتی به فارسی ترجمه می‌شود برای ما اهمیت ندارد و این به دلیل فرهنگ است.

* نتیجه عدم آشنایی با فرهنگ مخاطب ...

چند سال قبل یکی از دانشمندان اروپایی به ایران دعوت شد و دیدار‌های از مراکز علمی ‌داشت. مسئولان هماهنگ کردند با یکی از علمای برجسته حوزه قم که به دانش ایشان ارادت داریم دیداری داشته باشد و فکر می‌کردیم دیداری سرنوشت ساز برای این دانشمند غربی شود. ایشان را خدمت آن استاد بزرگوار بردند و آن استاد هم مطالب بسیار خوبی را ارائه دارد، ولی وقتی این فرد به کشورش بازگشت، در گزارشی که ارائه داد و در مجلات هم منتشر شد، گفته بود؛ بدترین روزی که در عمرم گذشت روزی بود که به دیدن فلان عالم رفتم! چون راجع به موضوعی که اصلا برای من مهم نبود و دغدغه ذهنی نداشتم صحبت کرد و وقت من ضایع شد. مشکل در دانش این استاد حوزوی نیست بلکه مشکل در ندانستن فرهنگ و مغز فکری جامعه مخاطب است، این جاست که نکته حضرت عالی ضرورت دانستن فرهنگ مرتبط با مخاطب در تبلیغ دین اهمیت پیدا می‌کند.

* برگزاری دوره های فرهنگ ملل

به همین جهت برای تربیت مبلغان بین المللی لازم است تا ‌علاوه بر زبان، درسی به‌نام فرهنگ ملل  و میراث سنجی دینی ملت ها را هم در نظر بگیریم. این کار در طول سه سال گدشته انجام و مورد استقبال قرار گرفته است. در هر دوره به طور معمولکلاس ها صبح‌های پنج شنبه برگزار می‌شود هر هفته یک کشور را در دستور کار قرار می‌دهیم و برجسته ترین کارشناس در آن زمینه را هم دعوت‌ می‌کنیم؛ مثلا برای آشنایی با کشور چین از سفیرمان در چین دعوت کرده بودیم یا برای سوریه، سفیرمان را در سوریه دعوت کردیم.یعنی ضرورت مطلبی که در خصوص کشور مورد نظر از نظر فرهنگی و دینی، یک مبلغ باید بداند توسط کارشناسان دعوت شده مطرح می ‌گردد.

* گاهی ممکن است این شبهه مطرح شود با وجود این همه طلبه غیر ایرانی که به ایران آمده و به کشورهای خود بر می‌گردند، چه نیازی به زبان آموزی طلاب ایرانی است؟

این نکته درست است که برخی از نیاز تبلیغی کشورهای خارج را همین طلاب جامعه المصطفی(ص) العالمیه تامین می‌کنند و ما کار المصطفی(ص) را ارج می نهیم. اما دو کمبود هست؛ کمبود اول، در برخی از ملیت ها و کشور‌ها یا طلبه نداریم یا کم داریم مثلا، از کشور یک میلیارد و چند صد میلیونی چین تعداد طلبه‌های ما نزدیک به صفر است.کسی از یک طلبه چینی ‌پرسیده بود جمعیت شما چقدر است ؟ گفته بود یک میلیارد سیصد و خرده‌ای‌ میلیون نفر، پرسید خرده یعنی چقدر؟آن طلبه جواب داده بود یعنی 70 میلیون نفر! فرانسه که کشور مهمی‌ است اما تعداد طلاب فرانسوی ما بسیار اندک هستند. در امریکا هم با چند صد میلون نفر جمعیت، در حوزه تعداد کمی طلبه داریم. پس باید ایرانی‌ها به پا خیزند و این کمبود را جبران کنند. این مطلب را قبول دارم در کشورهایی که طلبه زیاد داریم مثل پاکستان و افغانستاننیاز به تربیت طلبه به زبان آن ملت کمتر خواهیم داشت. اما هر چه دورتر می‌رویم، نیازمان بیشتر می‌شود.

* برای فرانسه به افرادی نیاز داریم که پاسخگوی سئوالات و شبهات فلسفی آن ها باشد

دوم سطح علمی‌است. از تمام کشور هایی هم که در ایران طلبه هستند نهایتا افراد مذکور سطح را تمام خواهند کرد و بیش از این نیست. برای دانشمندان و عالمان مسیحی فرانسه کافی نیست طلبه‌هایی که تا پایه ده درس خوانده اند بتوانند آن‌ها را ارشاد کنند. ما برای فرانسه به افرادی نیاز داریم که پاسخگوی سئوالات و شبهات فلسفی آن ها باشد مثل استاد فیاضی، بنابراین توانمندی طلبه‌های فارغ التحصیل المصطفی(ص) در سطح توانمندی اساتیدشان نیست و همه آنها دارای اساتید‌ متخصص در قم هستند.

* در میان رقبای ما در عرصه زبان آموزی به فعالیت های الازهر اشاره کردید. از فعالیت دیگران هم اطلاعاتی موجود هست؟

ما حوزویان غفلتی بزرگ داریم. رقبای ما در زبان آموزی آنقدر توانمند هستند که توانستند دین خودشان را گسترش دهند و دشمنان اسلام موفق شدند که با دیدگاه مسلمان ها ستیز داشته باشند. من به برخی از مسشترقان یهودی اشاره می‌کنم که به چند زبان مسلط شدند و این امر غفلت ما را نشان می‌دهد.

* 900 سال قبل؛ اولین ترجمه قرآن به یک زبان اروپایی

یک؛ اولین باری که قرآن کریم به یکی از زبان‌های اروپایی ترجمه شد، در سال 1100میلادی یعنی 900 سال قبل بوده که توسط کشیش کلیسای کلونی فرانسه ترجمه شد. طبیعی است که قصد یک کشیش ترویج معارف قرآن نیست، بلکه نقد آن است. این ترجمه انجام گرفت و تا حدود400سال چاپ نشد، بلکه در خزانه کلیسا به عنوان متن درسی برای تربیت مبلغ ضد اسلام مورد استفاده قرار گرفت.

دوم؛ در قرن 13میلادی پاپ "رایمون دولوس" به این جمع بندی رسید که برای پیشگیری از تاثیر گذاری تبلیغات اسلامی ‌مسلمانان در جوامع مسیحی غرب و نیز برای شبهه آفرینی در ذهن کشور‌های اسلامی، ‌نیازمند تقویت کشیش‌های مبلغ و مسلط به زبان‌های شرقی و اسلامی ‌هستند. وی اولین مرکز تربیت مبلغ و آموزش زبان‌های اسلامی‌ را در سال1312 میلادی تاسیس کرد و سیزده نفر مبلغ را به عنوان اولین گروه تربیت و به کشور‌های اسلامی اعزام نمود. ‌یعنی 700سال قبل که ما حوزویان اصلا به فکرتربیت مبلغ بین المللی نبودیم، مرجع دینی آن ها اولین موسسه تبلیغی خارجی را تأسیس می‌کند و ما غافل هستیم.

* حدود 700 سال است آکسفورد زبان عربی را تدریس می‌کند

سه؛ در اوایل قرن14میلادی مجمع جهانی کشیشان در اروپا برگزار شد و آقای "راجر بیکن" انگلیسی با حمایت پاپ رایمون دولوس مصوبه مهمی‌را تصویب کردند که لزوم تدریس زبان‌های شرقی مانند زبان عربی، عبری و سریانی در 5 دانشگاه بزرگ غرب از جمله شهر "بولونی" درایتالیا، شهر "آمیونیو" در فرانسه، شهر "سارمونکا" در اسپانیا و "آکسفورد" در انگلستان بود و از آن زمان آموزش زبان عربی توسط کشیشان آغاز شد. حدود 700سال است که در آکسفورد زبان عربی تدریس می‌شود و موسس آن شورای کشیشان بوده. یعنی دقیقا با یک انگیزه ضد قرآنی و ضد اسلامی. بسیاری از کیشیان زبان‌های اسلامی را یاد گرفتند  و ما هنوز شک داریم آموزش زبان‌های غربی را شروع کنیم یا نه؟!

* خنجر ایمان در قلب مسلمان ها؛ کتابی عربی از یک کشیش اروپایی

چهار؛ "رایموند مارتینی" متولد 1230 میلادی از کشیشانی بود که زبان عربی را فرا گرفت و محصول آن تالیف کتابی به نام خنجر ایمان در قلب مسلمان ها شد که خدشه برآیات قرآن وارد کرد.

پنجم؛ ژولیا پوستر فرانوس متولد 1510 میلادی سعی کرد به زبان‌های متعدد بین المللی مسلط شود . زبان های عربی، حبشی، ایتالیایی، اسپانیایی و پرتغالی را فرا گرفت. خودش تصریح کرد که هدف از آموزش عربی این است که هر کسی عربی را بداند می‌تواند قلب دشمنان مسیحیت را با شمشیر کتاب‌های مقدس بشکافد.

ششم؛ دانشگاه کمبریج در انگلستان سال از 1623 میلادی کرسی زبان عربی خود را افتتاح کرد. موسس آن رسما اعلام کرد هدف از راه اندازی زبان عربی در جهت گسترش عقاید کلیسا و تبلیغ دین مسیحت به کسانی است که اینک در ظلمت ساکن هستند!

هفتم؛ دمینو گورس گربانوس در سال 1625 میلادی به دستور پادشاه اسپانیا استادی برای تدریس زبان عربی به کشیش ها و راهبان تعیین کرد که ثمره آن ترجمه قرآن به زبان لاتین همراه با با یک ردیّه بود که آن را منتشر کردند.

هشتم؛ تئودور نولته مستشرق معروف آلمانی متوفای1931 میلادی کتاب معروف تاریخ القرآن را در سه جلد نوشت ، کتاب فوق قوی ترین کتابی است که علیه قرآن با یک هدف نوشته شده، در این کتاب ادعا گردیده قرآن انعکاس فضای فرهنگی عربستان در ذهن حضرت محمد(ص) بوده و هیچ ربطی به وحی ندارد . این فرد مسلط بر اشعار زبان فارسی، عربی، ترکی، سامی، ‌سریانی و آلمانی بود.

نهم؛ "کارل بورمان" آلمانی مورخ و متخصص تاریخ اسلام است که چندین کتاب درباره تاریخ اسلام نوشته و مسلط به ده زبان عربی، فارسی قدیم، فارسی جدید، ترکی، سامی، آشوری، بابلی، حبشی، یونانی، قبطی، سریانی و ارمنی بود.

این ها اجمالی از حرکت رقبای ما است و البته ما هنوز شک داریم شروع کنیم یا نه؟! ان شاءالله کتاب ضرورت زبان آموزی حوزویان که چاپ شود، زندگی نامه همه مستشرقان در آن ذکر شده است.

* درخصوص همایش زباندانان حوزوی از شکل گیریِ ایده برگزاری تا امروز چه اقداماتی انجام گرفته؟

 جرقه اصلی برگزاری این همایش مطالبات مقام معظم رهبری بود. ایشان به عنوان بزرگترین دیده بان روحانیت شیعه هستند که در قله ایستاده و نیاز‌های کل جهان بشریت را می‌بینند و باید دیدگاه های ایشان را غنمیت شمرد. علاوه بر این اعتقاد به ضرورت تبعیت از ولایت فقیه، ما را ملزم می‌کند تا شرعاً آنچه ایشان فرمان می‌دهند با جان دل بپذیریم.

* عدم اقدام ما حوزویان هماهنگ بودن عملی با ضد ولایت فقیه است بدون این که نیت همراهی داشته باشیم

اگر مرگ بر ضد ولایت فقیه می‌گویم، طبعا باید این مشت‌ها را برای منویات مقام معظم رهبری آماده کنیم چون ضدیت با ولایت فقیه چیزی جز پیشگیری از اجرای منویات و دستوارت نیست. عدم اقدام ما حوزویان هماهنگ بودن عملی با ضد ولایت فقیه است بدون این که نیت همراهی داشته باشیم.

البته در این زمینه شورای محترم عالی حوزه و جامعه مدرسین گامی‌ برداشته و مطالبات رهبری را تنظیم کردند. جلساتی را هم شورای معاونین حوزه با اشراف مدیر محترم حوزه در جامعه مدرسین با همت آیت الله یزدی برگزار و زمینه‌های اجرا را فراهم کردند. این اقدام مبارکی بود که بستر را فراهم کرد تا ما به عنوان معاونت بین الملل حوزه به اجرای این فرمان ها و رهنمودها بپردازیم. لذا تصمیم گرفتیم مطالبات بین المللی سخنرانی های مقام معظم رهبری در طول سفر 10 روزه به قم را استخراج کنیم. تعدادی از آنها استخراج شد، اما به ذهنم رسید مطالبات رهبری منحصر به 10روز نبوده، بلکه ایشان بیست و چند سال است رهبری و پیشوایی ما را بر عهده دارند؛ لذا به دوستان گفتیم تمام سخنرانی های رهبری از آغاز انقلاب و حتی قبل از انقلاب را بررسی کنید. سپس جرقه دیگری به ذهنم خورد که توصیه‌های امام بزرگوار را در عرصه بین المللی استخراج کنیم. نتیجه کار برای من شگفت آور بود و با اینکه معاون بین الملل هستم اما خبرنداشتم که امام(ره) بارها از حوزویان می‌خواستند تا زبان را فرا بگیرند و احساس شرم کردم که سی سال گذشت و ما حوزویان دستور امام خمینی(ره) را اجرا نکردیم. این شرمنده‌گی، ما را وادار کرد رهنمودهای امام و رهبری را در کتابی جمع کردیم.

* تدوین طرح زبان آموزی حوزویان

یکی از  ده ها مطالبه امام(ره) و رهبری یادگیری زبان است، لذا تصمیم گرفتیم تا در عرصه آموزش زبان حوزویان اقدامی ‌انجام دهیم. کار کارشناسی را شروع  و طرحی ارائه دادیم که دهها راه را به ما الهام می‌دهد. برخی از آنها استفاده از کلاس، گوش دادن به رادیو عربی ایران، نگاه کردن به شبکه های عربی، شرکت کردن در کلاس استادی که عربی تدریس می‌کند، تدریس برای طلبه‌های دیگر، خلاصه نوشتن به زبان عربی، دوره قرنطیه زبان یک ماهه مثل مدرسه شهیدین و گذراندن دوره زبان در خارج از کشور است.

ما طرح جامع زبان آموزی را فراهم کردیم و فهمیدیم ‌یکی از این ده ها راهکار این است که باید به اطلاع رسانی ضرورت زبان به حوزویان بپردازیم.  بخشی از جامعه حوزی که هنوز به زبان آموزی توجه نکرده، با ارائه این اطلاعات به ضرورت آن واقف خواهد شد. لذا تصمیم گرفتیم همایش زباندانان حوزوی را برگزار کنیم.

* برکات متعدد همایش زباندانان حوزوی

در بررسی های بعدی افق جدیدی برای ما باز شد و متوجه شدیم که برگزاری این همایش می‌تواند به طور همزمان برکات متعددی داشته باشد. اولین برکت شناسایی مستقیم و عینی زباندان‌های حوزه است. دوم اطلاع از ظرفیت‌های علمی‌ و تبلیغی‌ حوزه می‌باشد چون مراکز اعزام کننده مبلغ از تمام ظرفیت‌های حوزه استفاده نمی‌کنند. برکت سوم آشنا شدن مراکز زبان آموزی حوزوی با یکدیگر است. ما بیش از 10 مرکز زبان آموزی حوزوی و مرتبط با حوزه داریم. اینها از ظرفیت یکدیگر اطلاع لازم را نداشتند و هر کدام مسیر خود را می‌پیموند که این همایش مقدمه ای شد تا تمام مدیران زبان آموزی حوزه با روش‌ها و فعالیت‌های هم آشنا شوند.

برکت دیگر همایش این است که دیدگاه بزرگان و پیشوایان دینی در زمینه زبان آموزی را به حوزویان برسانیم، لذا امیدواریم در این زمینه موفق شویم. البته علاوه بر این برکت اصلی برکات فرعی نیز وجود دارد، مانند بسته‌ها و هدایای فرهنگی زبان آموزی که دستگاه‌های مختلف تهیه کرده اند و در همایش به همه شرکت کنندگان تقدیم خواهد شد.

گفتگو: مرتضی سعیدی نجفی

بخش اول گفت‌وگو