به گزارش خبرگزاری «حوزه»، به یقین می توان گفت؛ هیچ یک از ادیان الهی به اندزه اسلام با نجوم مرتبط نیست؛ مسلمانان هر روز برای ادای مناسک دینی خود به زمان و مکانی که در آن هستند نیاز دارند تا بتوانند وظیفه شرعی خود را انجام دهند.

علاوه بر نماز که انجام صحیح آن متوقف بر دانستن بخشی از علم نجوم جهت تعیین قبله و وقت اقامه نماز است، برخی دیگر از احکام شرعی هم هستند که با نجوم مرتبط هستند.

از جمله می توان به روزه، عقد نکاح (جهت همزمان نبودن با قمر در عقرب)، ذبح حیوانات، دفن میت، احکام تخلّی و دست شویی رفتن به جهت رو به قبله نبودن و حج اشاره کرد.

همچنین احکامی مثل نذر و دیه از این جهت با نجوم در ارتباط هستند که اگر شخصی نذر کند در روز معینی مثل عید غدیر کاری انجا دهد، ادای صحیح وظیفه او مبتنی بر استهلال اول ماه (با اختلاف مبانی مربوطه) است. دیه نیز به جهت اختلاف مبلغ آن در ماه های حرام و غیر حرام نیاز به احکام نجومی دارد. و بالاخره جنگ در ماه های حرام که احکام خاص خود را دارد.

* نجوم اسلامی احیا شود

علم نجوم دارای شاخه های مختلفی است. از کیهان شناسی و اخترفیزیک گرفته تا نجوم مکانیکی و کروی. در قدیم بیشتر روی نجوم کروی بحث می شد و به علم هیئت معروف بود. میراث اسلامی و ایرانی در این عرصه دست پر است و کتاب هایی که در گذشته و حتی هزار سال قبل توسط مسلمانان نوشته شده امروز هم حرفی برای گفتن دارد. علت آن هم این است که نجوم کروی در طول زمان خیلی دچار تغییر نمی شود بخلاف کیهان شناسی که روز به روز پیشرفت می کند.

با این همه طی قرون اخیر جایگاه نجوم در حوزه ها تنزّل قابل توجهی داشته است. این سیر نزولی در سالیان اخیر هم ادامه یافت و با وجود اینکه در قرن اخیر عالمانی چون سردار کابلی در نجوم تبحر داشتند امروز اکثر طلاب با این مقوله بیگانه اند.

حجت الاسلام والمسلمین موحد نژاد مسئول هیئت علمی ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری در این باره به خبرگزاری حوزه گفت: با وجود اینکه حضرت امام خمینی در پیامی که در سال های آخر عمر به حوزه ها و روحانیت دادند به علم نجوم هم اشاره کردند ولی آنچنان که شایسته است کلاس ها و دوره های آموزشی برگزار نمی شود. البته تمایل به به علم نجوم در حوزه های علمیه رو به افزایش است.

حجت الاسام سیدرضا اصفهانی کارشناس هم نجوم در گفتگو با خبرگزاری حوزه در این باره می گوید: دین اسلام به عنوان کاملترین دین الهی در خصوص همه مسائل نکات دقیق و عمیقی را بیان کرده است. علی رغم وجود منابع غنی در اسلام متأسفانه در تعیین اوقات شرعی، توجه به نشانه های نجومی منسوخ شده است و حتی در مساجد روستاها هم دیگر به این امر توجهی نمی شود اما در گذشته در مساجد بر اساس نشانه های نجومی اذان می گفتند زیرا مردم با این نشانه ها آشنا بودند.

* توجه ائمه(ع) به نجوم

احادیث قابل توجهی از معصومین(ع) در زمینه نجوم وارد شده است و اگرچه تنجیم (پیش گویی) حرام است اما اموری مثل قمر در عقرب در کتب دینی مورد توجه قرار گرفته است. در این خصوص موسسه اسرا زیر نظر حضرت آیت الله جوادی آملی مشغول تدوین دانش نامه احادیث نجومی است که بخش زیادی از آن انجام شده است.

حجت الاسلام اصفهانی در این باره می گوید: آیات و روایات مختلفی پیرامون علم نجوم، کیهان شناسی، اجرام عالم و اخترشناسی وجود دارد، فقط در آیات 6 جزء اول قرآن کریم بیش از 100 آیه ارتباط نجومی نشانه گذاری شده است و در روایات متعدد نیز این علم مورد توجه ائمه معصومین علیهم السلام بوده است .

* جایگاه نجوم در حوزه های علمیه

در گذشته خاستگاه اصلی علومی مثل نجوم و طب در حوزه های علمیه بوده است. آثار علمی ابوعلی سینا، فرابی خواجه نصیرالدین طوسی شاهدی بر این مدعاست.

حجت الاسلام اصفهانی با بیان اینکه نجوم و اختر شناسی می بایست به عنوان بخشی از فقاهت در حوزه های علمیه تبیین شود، افزود: بخش  عمده ای فقاهت ما به وقت و قبله مربوط است و احکام فقهی اهمیت فراوانی به این دو مقوله داده‎اند اما متاسفانه در سال‌های اخیر مباحث نجومی به ویژه بحث وقت در شرح لمعه در حوزه های علمیه مورد کم توجهی قرار گرفته در حالی که از دروس تخصصی حوزه های قدیم به شمار می رفت.

مدیر موسسه نجوم کبریا نفوذ بیگانگان و فراموشی سنت ها را از آسیب های امروز جامعه دانست و با ابراز تاسف از وابستگی های تعیین زمان و مکان به تجهیزات بیگانه گفت: متاسفانه از نظر تعیین زمان کاملا وابسته به دستگاه‌های بین المللی و بیگانه هستیم و سامانه  GPS در تعیین زمان و مکان کاملا مربوط به کشورهای غربی است و نباید با وجود منابع غنی نجوم در اسلام به این تجهیزات بیگانه وابسته باشیم.

* ضرورت آشنایی طلاب با نجوم

پاسخگویی به سوالات شرعی مردم از رسالت های اصلی روحانیون است. علاوه بر متنوع شدن زمینه های پاسخگویی در حال حاضر که تاریخ و جغرافیای اسلامی، فلسفه احکام و شبهات عقیدتی را در بر می گیرد، مسائل مرتبط با نجوم هم مثل ثبوت اول ماه امروز از روحانیت پرسیده می شود.

حجت الاسلام والمسلمین موحد نژاد در این زمینه معتقد است: بخش قابل توجهی از طلاب باید با نجوم آشنا باشند تا بخشی از سوالاتی که برای مردم پیش می آید را جوابگو باشند و در هنگام پاسخگویی سطح اطلاعات مردم از آن ها بیشتر نباشد؛ به ویژه اگر سوالات تخصصی مطرح شد بتوانند جواب دهند.

* وضعیت فعلی نجوم در حوزه

حجت الاسلام اصفهانی با اشاره به تاسیس مراکز مهم فلکی و نجومی مرتبط با حوزه های علمیه طی سالیان اخیر خاطرنشان کرد: خوشبختانه در سال‌های اخیر شاهد توجه به علم نجوم از طرف برخی از علما و یا در مراکز علمی و حوزوی بوده‎ایم. به خصوص در مرکز حضرت آیت الله سیستانی صدها طلبه آموزش‌های نجوم پایه را می گذرانند و در بنیاد علوم وحیانی اسراء وابسته به حضرت آیت الله جوادی آملی و یا مجموعه دارالحدیث وابسته به آیت الله ری شهری در جوار بارگاه عبدالعظیم حسنی(ع) رصدخانه های مجهزی راه اندازی شده است.

این مراکز و افزایش آموزش روحانیون سبب حضور گسترده تر طلاب در ستادهای استهلال شده است. حجت الاسلام موحدنژاد اگرچه آمار دقیقی از تعداد روحانیون فعال در ستادهای استهلال ندارد اما می گوید: گزارش های استهلال را که می بینم حضور طلاب و روحانیون را قابل قبول می دانم. به نظر من موضوع آموزش نجوم در حوزه باید بیشتر مورد توجه باشد. طبیعی است که در ابتدای کار اساتید کافی در حوزه وجود ندارد و با توجه به اقبال نسبی که در طلاب هست اگر همتی در این زمینه صورت بگیرد امید است افرادی با آموزش کافی، به تدریس در حوزره بپردازند.

* اولین دوره مجازی آموزش نجوم ویژه طلاب

شاید اولین دوره آموزش تخصصی استهلال در کشور، کارگاه فشرده ای باشد که حدود 10 سال قبل در اطراف تهران برگزار شد اما تاکنون کارگاه و دوره مستقلی از طرف ستاد استهلال ویژه طلاب برگزار نشده بود. به ويژه آشنایی طلاب با برخی مبنی فقهی اقتضا می کرد این دوره متناسب با اطلاعات شرکت کنندگان باشد. این ضرورت ستاد استهلال را بر آن داشت که دوره مستقلی ویژه طلاب برگزار کند.

این دوره آموزشی ابتدا به صورت مجازی و از مردادماه سال جاری آغاز به کار کرد که طی 20 جلسه و با شرکت حدود 70 طلبه از سراسر کشور همراه بود. برگزاری دوره نجوم که علمی کاملا بصری است به صورت مجازی، ظرافت ها و بسترهای لازم خود را لازم داشت. از این رو مرکز موضوع شناسی احکام فقهی هم وارد میدان شد و بستر لازم برای آموزش مجازی از طریق اینترنت را فراهم آورد. پس از پایان دوره مجازی، کارگاه فشره با حضور جمعی از رصدگران خبر کشور و صاحب رکورد رویت هلال از جمله مهدی شریفی از شیراز، مهدی رحیمی از اصفهان و کاظم کوکرم از تهران طی سه روز در آبان ماه در حوزه علمیه شهرری برگزار گردید.

حجت الاسلام اصفهانی در بخش دیگری از سخنان خود به اقدام ارزشمند ستاد استهلال کشور و موسسه موضوع شناسی احکام فقهی در برپایی دوره آموزش حضوری و مجازی نجوم و استهلال ویژه طلاب اشاره کرد و گفت: این کارگاه به منظور آشنایی شرکت کنندگان در اولین دوره آموزش نجوم و استهلال با ابزار رصدی، استهلال، عکاسی نجومی، اختر فیزیک و کیهان شناسی با موفقیت و با حضور حداکثری طلاب علاقه مند در قم و تهران به دو شیوه مجازی و حضوری برگزار گردید.

این محقق حوزوی ادامه داد: ما در این دوره مجازی سه موضوع را در دستور کار قرار دادیم و سعی کردیم در اولین گام مسائلی از جمله؛ « مکان رصد»، « زمان رصد» و « هدف رصد » را به خوبی برای علاقه مندان تفهیم کنیم.

* رصد هلال بحرانی صفر 1437 توسط طلاب

وی افزود: در برنامه کارگاه حضوری که در مرکز نجوم حضرت عبدالعظیم حسنی(علیه السلام) در شهر ری برگزار شد همه شرکت کنندگان موفق شدند در برنامه استهلال شامگاه پنجشنبه 21 آبان و رویت هلال بحرانی صفر 1437 را از طریق تلسکوپ‌های موجود رویت کنند.

حجت الاسلام موحدنژاد هم که در دوره مجازی و حضوری به عنوان استاد حضور داشت با اشاره به سطح خوب اساتید دعوت شده به دوره خاطرنشان کرد: اساتیدی که دعوت شدند در سطح بالایی بودند. وی در ارزیابی این دوره اظهار داشت: کار خوب و موفقی بود. طبیعتا باید استمرار هم داشته باشد تا مطالب مطرح شده بهتر در ذهن شرکت کنندگان بماند.

حجت الاسلام  فلاح زاده رییس مرکز موضوع شناسی احکام فقهی هم با اشاره اینکه این دوره اولین دوره آموزش مجازی نجوم بود اظهار داشت: این دوره مفید و نتیجه بخش بود؛ گرچه هیچ کاری بدون نقص نیست و امیدواریم در دوره بعدی که به زودی برگزار خواهد شد کاستی ها برطرف شود.

* حضور روحانیون در ستادهای استهلال تقویت می شود

رییس مرکز موضوع شناسی احکام فقهی افزود: با توجه به اینکه طلاب با مباحث فقهی مربوط به استهلال و رویت هلال آشنا هستند هدف از برگزاری دوره این بود که با مباحث نجومی هم آشنا شوند و در ستادهای استهلال از آن ها استفاده شود تا در ابتدای ماه های قمری به ویژه ابتدا و انتهای ماه مبارک رمضان بتوانند این وظیفه را به خوبی انجام دهند.

حجت الاسلام موحدنژاد هم یادآور شد:. برنامه این است که برگزیدگان دوره بتوانند در ستادهای استهلال استان ها حضور داشته باشند؛ چون هم با مباحث فقهی رویت هلال آشنا هستند و هم از مباحث نجومی اطلاع دارند و می توانند نقش خوب و موثری داشته باشند.

انتهای پیام/

گزارش: مرتضی سعیدی نجفی