به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، دکتر رحیم دهقان، پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی المصطفی در نشست علمی «ظرفیت اسلام برای گفتگوی بین دینی در مقایسه با یهودیت و مسیحیت» که در سالن اجتماعات پژوهشگاه بین المللی المصطفی برگزار شد، ضمن تأکید بر برخورداری از نگاهی دین پژوهانه، تصریح کرد: در این نشست بر آنیم تا بدین سوال که اسلام، مسیحیت و یهودیت، کدامیک از رویکردهای انحصارگرایانه، شمول گرایانه و کثرتگرایانه را مد نظر قرار داده و با اتّخاذ موضع خود چه ظرفیتی را برای گفتگو و تفاهم فراهم ساخته اند؟ پاسخ دهیم.

وی اهمیت گفتگو و نیز معنای دقیق گفتگوی دینی و تفاوت های آن با مذاکره، مجادله، مناظره و... را مورد توجه قرار داد و اظهار داشت: بررسی متون یهودی نشان می دهد که یهودیت موضع روشنی ندارد. بدین معنا که در تلمود مواضعی یافت می شود که رنگ و بوی شمولگرایی دارد، اما با این حال در تورات و بخش های دیگری از تلمود، ایده برگزیدگی دیده می¬شود که بیانگر رهیافت انحصارگرایانه یهودی است.

سخنران این نشست علمی افزود: اتّخاذ این رهیافت، طبعاً به یهودیت اجازه نخواهد داد تا در سطح دینی با دیگر ادیان وارد گفتگو شود و یهودیت بهره ای از گفتگوی دینی نخواهد داشت؛ چرا که بر اساس این آموزه، یهودیت اساساً ادیان غیر خود را بت پرست شمرده، کما اینکه برخی معتقدند که جدایی بین یهودیت و دیگر ملت ها ریشه در تصوّر برابر دانستن غیریهودی با بت¬پرستی در نگاه آنان است.

پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی المصطفی خاطرنشان کرد: در واقع، استنباط آنها اینگونه است که از آنجا که تمام غیریهودیان بت پرست هستند، پس تنها یهودیان خداپرست هستند و خدا تنها متعلّق به آنهاست.

وی با اشاره به این که در رابطه با مسیحیت، طیف گسترده ای از انحصار گرایی تا کثرتگرایی را می توان هم در بین اندیشمندان مسیحی و هم در متون مقدس مسیحیت مشاهده نمود، اظهار داشت: متالهانی چون کارل بارث (1886-1968) و امیل برونر (1889–۱۹۶۶) از جمله مهمترین نمایندگان انحصارگرایی هستند که  معتقدند انسان، ناتوان از شناخت خدا از طریق شناخت طبیعی است و تنها باید به وحی متجسد ایمان بیاورد.

دکتر دهقان یادآور شد: این افراد رهیافت خود را به برخی فرازها از متون مقدس هم ممکن است مستند کنند، مثل این موارد که در اناجیل بیان شده که «پدر را هیچكس نمی شناسد غیر از پسر.» از طرفی، جریان شمولگرایی نیز در مسیحیت وجود دارد که از آکوئیناس آغاز می شود و بعدا در شورای دوم واتیکان خود را نشان می دهد و بعدا در اندیشه متالهانی چون پل تیلیش و کارل رانر تئوریزه می گردد.

وی با بیان این که این رویکرد را مجموعه عهد جدید هم تا حدودی تایید کرده است، افزود: برخی از رهیافت شمول گرایانه فراتر رفته، کثرتگرایی را در دو رهیافت «راه های متفاوت» و «حقایق متفاوت» دنبال کرده اند، که جان هیک نماینده رهیافت اول و افرادی چون پانیکار در کتاب «گفتگوی بین دینی» رهیافت دوم را دنبال کرده اند.

پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی المصطفی با تأکید بر این که اگر چه اسلام انحصارگراست، اما انحصارگرایی اسلام متفاوت از  یهودیت و مسیحیت است، تصریح کرد: همین مساله باعث برخورداری اسلام از ظرفیتی گسترده برای گفتگوی بین دینی شده است.

وی یادآور شد: تفاوت از این جهت است که  به عنوان مثال، یهودیت اگر ادعای انحصاریت کند به این معنا خواهد بود که تنها یهودیت دین حق است و دیگر ادیان باطل هستند امّا اسلام وقتی ادعای انحصاریت می کند، از آنجا که انبیاء الهیِ پیشین را پیام آورِ دین واحد و رسالت واحد می داند، یهودیت و مسیحیت واقعی را نیز در دل خود دارد و خود را در راستای دین واحدی که توسط حضرت موسی و عیسی ارائه شده بود، کامل ترین می داند.

دکتر دهقان در پایان خاطرنشان کرد: این مساله نشان دهنده ظرفیت گسترده اسلام است ، اسلام، بیشترین ظرفیت را برای تعاملات و گفتگوی بین الادیانی در بین ادیان ابراهیمی فراهم آورده است،