به گزارش خبرگزاری «حوزه»،عالم ربانی و فیلسوف الهی آیت الله محسن عراقی از اعاظم قرن اخیر بودند که در سال 1247 ق در سلطان آباد(عراق عجم) دیده به جهان گشود. پدرش ملاسید ابوالقاسم عالمی با ورع و بی اعتنا به زخارف دنیا بود. ایشان بیشتر درآمد ملکی خود را که در آن زمان سالیانه حدود 600 تومن بود ، در راه خدا انفاق می کرد.

تحصیلات علمی

حاج آقا محسن، دروس اولیه و سطح را از خدمت سید محمد، عموی خودش فرا گرفت و پس از مدتی روانه بروجرد شد. در حوزه بروجرد فقه را از شیخ اسدالله بروجردی شاگرد میرزای قمی، اصول را از سید شفیع بروجردی و تفسیر را از سید جعفر کشفی آموخت. ایشان همچنین وجود شیخ محمدتقی اصفهانی را مغتنم شمرد و به کسب برخی دیگر از علوم مبادرت ورزید.

زکاه العلم نشره

ریسمان همت و تلاش اوچنان محکم بود که صاحبش را به قله بلند اجتهاد و مقامات علمی و معنوی بالایی رساند. اندک اندک در مجامع علمی و حوزوی صاحب نام و آوازه گردید و به عنوان استاد بزرگ حوزوی مطرح شد. حاج آقا محسن پس از اتمام تحصیلات به اراک بازگشت و مدرسه امام خمینی(سپهداری) آنجا را تعمیر نمود و توسعه داد. طالبان کمال و دانش از اکناف کشور در حوزه علمیه تحت ریاست ایشان جمع شدند و در پرتو وجود آن ستاره آسمان فقاهت و فلسفه، هدایت یافتند.

از مهمترین شاگردان حوزه درس آیت الله عراقی می توان به آخوند ملامحمد(پدر آقا ضیاء الدین عراقی) ملا ابوطالب کزازی، آقا سید حسن متولی آستانه، آخوند ملامحمد ابراهیم، آخوند ملامحمد حکمی ادریس آبادی اشاره کرد که برخی از آنان به مقام اجتهاد در سیره و خود پرچم دار دیانت و شریعت در جامعه اسلامی می شدند.

 رأفت و مساوات با اقلیت های مذهبی

حاج آقا محسن در اوائل ورودشان به اراک و تشکیل حوزه، به مرافعات مردمی رسیدگی می نمودند ولی پس از چندسال طرفین دعوا را نزد یکی از علمای منطقه می فرستادو به هر حال ایشان چه در زمانی که حاکم شهر اراک بودند و چه پس از آن به رأفت و مساوات با اقلیت های مذهبی رفتار می نمود. 

کلیمیان عصر ایشان در محل خاصی اسکان یافتند و خود را تحت حمایت ایشان قرار داده ، مشغول کسب و کار و تجارت شدند.

گورستان کلیمیان در اراک از زمین های موقوفه معظم له است که بدین منظور وقف گردید. طرح ایشان برای نجات شهر اراک از بی آبی یکی دیگر از کارهای عام المنفعه ایشان بود. از میراٍ ث گرانبهای حاج آقا ، تاسیس کتابخانه نفیس ایشان در اراک می باشد که تا سال 1437 ش نزد فرزندان ایشان موجود بود.

واقف نمونه

از مهمترین اقدامات آیت الله عراقی در زمان حیات، ایجاد موقوفات بسیار فراوان در دو بخش کزّاز و مرکزی اراک بوده است.

 واقف، جهات مصرف این وقفیات را در ده بند تنظیم نموده که به این شرح است؛

 *مخارج طلاب و علمای نجف، کربلا، کاظمین و سامراء؛

*مصرف مراقد مطهر ائمه در نجف، کربلا، کاظمین و سامراء؛ 

*مصرف طلاب و علما و سادات اراک که مستحق و ظاهر الصلاح باشند؛

*مصارف خاص اهل علم و استادان واجد الشرایط در مدرسه علمیه سپهداری اراک؛

*هزینه تعمیر و روشنایی و فرش حجره های مدرسه سپهداری؛

*اعانت به علما و سادات و محصلان بلد و غیر بلد؛

*کمک به زوار بیت الله الحرام و مراقد مطهر ائمه علیهم السلام؛

*تعزیه داری حضرت خامس آل عبا و باقی ائمه هدی علیهم السلام؛

*ارحام فقیر واقف؛

*اولاد ذکور واقف نسل اندرنسل به شرط آنکه متدین و دارای حسن ظاهر باشند.

شیخ از زبان دیگران

حاج آقا محسن چنان عزت و رفعتی یافت که پیوسته مورد تمجید و تجلیل مردم و علمای معاصر خود قرار گرفت.

مرحوم شیخ عباس قمی در کتاب الفوائد الرضویه می نویسد: محسن سلطان آبادی سید جلیل القدر و عالمی نبیل است که عالم به علوم عقلی است. وی مروج علم و علم اندوزی بوده و در شهر خود با مدرسه ای عالی ،به امور شرعی در آنجا اهتمام دارد. ایشان دارای موقوفات بسیار بوده و از سادات شریف و جلیل القدر عصر ماست.

در کتاب گنجینه دانشمندان آمده : مرحوم عراقی سر سلسله خاندان جلیل القدر محسنی اراکی است. ریاست علمی و دینی اراک با وی بوده و فرزندان بسیار داشته که در میان آنها حاج آقا مصطفی و حاج آقا احمد و آقای حاج اسماعیل از علمای آن سامان بوده اند و ایشان بودند که از مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی دعوت کردند که به اراک بیاید و تشکیل حوزه دهند.

مجاهد بیدار

حاج آقا محسن پس از پی بردن به انحراف مشروطه خواهان با شیخ فضل الله نوری همراه و همصدا شد. از شاخص ترین کارهای ایشان در مبارزه با سود جویان غرب زده مربوط به زمانی است که مشروعه خواهان در حرم عبدالعظیم حسنی متحصن بودند. آیت الله عراقی مبلغ شش هزار تومان برای شیخ فضل الله ارسال می کند. علاوه بر مجاهدت های فراوان حاج آقا محسن، فرزند دانشمند و فاضل ایشان سید احمد حسینی در تهران از همفکران و یاران نزدیک شهید فضل الله نوری به حساب می آمد.

ثمرات زندگی

آیت الله عراقی بیست و یک فرزند داشت که ده تن آنها ذکور بوده و برخی نیز در حوه دینی به مقام اجتهاد رسیدند. حاج آقا احمدعراقی که در سال 1357 به رحمت ایزدی پیوست. او از علمای جلیل و مفاخر گرانمایه مکتب در نجف ،شاگرد میرزا حبیب الله رشتی بود. حاج میرزا محمود عراقی از شاگردان آخوند خراسان و در نجف تحصیل معقول و منقول می نمود. سید ابوالقاسم معروف به حاج آقا بزرگ به دریافت اجتهاد از آخوند خراسانی مفتخر است.

در میان پسران آیت الله عراقی حاج آقا مصطفی به فضل و دقت در حل مسائل معروف بوده است. ایشان در علوم عقلی از شیخ شیرازی استفاده نمود. حاج میرزا شمس الدین پسر دیگر معظم له است که از آخوند خراسانی، سیدکاظم یزدی و مرحوم مامقانی اجازه اجتهاد داشت. به ایران آمد و در دوره سوم مجلس شورای ملی منتخب مردم اراک بود که پس از چندی استعفا داد.

غروب زندگی

عاقبت آن مرد خدا و اسوه واقفان در سوم جمادی الاولی سال 1325 قمری مطابق با سال 1286 شمسی جان به جان آفرین تسلیم کرد. پیکر مطهر آن مرحوم در مقبره پدر بزگوارش در اراک مدفون شد که در حال حاضر به مقبره آقا معروف است.

منبع: گلشن ابرار، جلد 10