خبرگزاری «حوزه» در راستای بهره ­مندی از دانش و تجربیات صاحب نظران دعوت شده به کمیته های هم اندیشی بین المللی حوزه­ های علمیه و همچنین انعکاس دانش و تجربیات آنان به مخاطبان حوزوی، سلسلسه مصاحبه­ های با اعضای کمیته های هم­ اندیشی  انجام شده است.

آنچه در ادامه مطالعه می آید، گفت و گوی تفصیلی خبرنگار خبرگزاری حوزه با حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمد شاهدی نماینده سابق المصطفی در تانزانیا و در حال حاضر مسئول موسسه بین‌المللی چراغ فروزان هدایت و کتابخانه تخصصی تفسیر و علوم قرآنی و نماینده دفتر مقام معظم رهبری در غرب آفریقا  است که در خصوص مذهب تشیع و موقعیت شیعیان پرداخته است تقدیم علاقه مندان می شود.

وی در این رابطه اظهارداشت: مذهب تشیع در این قاره، دارای تاریخ طولانی است که می‌توان ادعا کرد؛ تاریخ شیعه در این منطقه به عصر ظهور اسلام برمی‌گردد.

این مبلغ بین المللی افزود: در برخی کشورهای آفریقایی از جمله؛ مصر، تونس و مغرب، خانواده‌های شیعه ای هستند که قرن‌ها در این مناطق زندگی می‌کنند، قیام‌های متعدد مهدویت در این سرزمین، حکایت از آن دارد که مردم، زمینه پذیرش این فکر را داشته‌اند که بعضی‌ها تلاش کرده اند تا از این اعتقاد مردم سوء استفاده کرده و این فکر (مهدویت) را در جهت مصالح فردی و گروهی خود استفاده کنند.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: در حال حاضر شیعیان در اغلب کشورهای آفریقایی حضور دارند و این حرکت به‌طور وسیعی در حال رشد است، به قول برخی از شیعیان: «در چند سال آینده قاره آفریقا، قاره تشیع خواهد شد».

مدیر کتابخانه تخصصی تفسیر و علوم قرآنی حوزه علمیه با بیان اینکه برای بهتر شناختن این قاره لازم است به گذشته این قاره پهناور اشاره ای داشت، گفت: « آقای کوفی عنان دبیر کل سابق سازمان ملل در خصوص آفریقا می‌گوید: چهره واقعی آفریقا را تنها بازندگی در بین مردم آن می‌توان شناخت»

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی ادامه داد: قاره آفریقا دارای میراثی با قدمت چند هزار ساله است که مردم آن به گذشته خود افتخار می‌کنند، برخی از محققان معتقدند؛ " اولین انسان‌ها در شرق آفریقا و بالتحدید در سرزمین تانزانیا زندگی می‌کرده‌اند و آثار به‌دست‌آمده که بعضاً در موزه ملی دارالسلام نگهداری می‌شود، شاهد بر این مدعی است".

وی بیان داشت: زمین شناسان با مطالعه آثار به ‌دست‌آمده، قدمت حضور انسان در این قارّه را به یک‌میلیون و پنج هزار سال پیش تخمین می‌زنند، برخلاف تبلیغات منفی موجود، این سرزمین، نه‌ تنها فاقد تمدن نیست، بلکه قدیمی‌ترین تمدن‌های جهان در کشورهایی همچون مصر، مالی، غنا، زیمباوه، اتیوپی، نیجر، چاد و زنگبار وجود داشته و کشفیات باستان‌شناسی، وجود این تمدن‌ها را به اثبات رسانده است.

کارشناس مسائل آفریقا ادامه داد: قاره‌ی آفریقا با بیش از سی میلیون کیلومترمربع، پس از قاره آسیا، بزرگ‌ترین قاره‌ی دنیا به‌حساب می‌آید. طولانی‌ترین فاصله شمال به جنوب این قاره 8047 کیلومتر و عرض آن در عریض‌ترین قسمت 7136 کیلومتر است.

وی اظهارداشت: این قاره با بیش از یک میلیارد نفر جمعیت، از 54 کشور مستقل با تنوع زبان، فرهنگ و رسوم آداب قبیله‌ای تشکیل‌شده است، مناطق بیابانی (صحرا) قاره‌ی آفریقا با وسعتی برابر با ۹/۵۶۰/۰۰۰ کیلومترمربع، بزرگ‌ترین منطقه بیابانی دنیا به شمار می‌آید، این صحرا از غرب به اقیانوس اطلس، از شمال به کوه‌های اطلس و دریای مدیترانه، از طرف شرق به دریای سرخ و مصر و از سمت جنوب به سودان و دره رود نیل محدود می‌شود.

این محقق و پژوهشگر علوم و معارف اسلامی ادامه داد: صحرای بزرگ آفریقا، این قاره را به دو قسمت شمال و منطقه زیر صحرا تقسیم می‌کنند، همه‌ساله این بیابان وسیع و مخوف، جان صدها انسان مسافر که راه خود را گم می‌کنند، را می‌گیرد. بخش‌های عظیمی از این قاره که در زیرخط صحرا واقع‌شده، پوشیده از جنگل‌های بسیار سرسبز و انبوهی از درختان سر به فلک کشیده، می‌باشد.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی افزود: رود نیل به طول تقریبی 7000 کیلومتر، طولانی‌ترین رود جهان و قله کلیمانجارو؛ معروف به بام آفریقا در کشور تانزانیا، با ارتفاعی برابر 5895 متر، بلندترین قلّه در آفریقا به‌حساب می‌آید. دریاچه ویکتوریا؛ واقع در کشورهای کنیا، اوگاندا و تانزانیا با مساحت 68870 کیلومترمربع، دومین دریاچه آب شیرین جهان و دریاچه تانگانیکا واقع در کشورهای تانزانیا، بروندی، زامبیا، کنگو دموکراتیک بعد از دریاچه بایکال در کشور روسیه و در جنوب سیبری، عمیق‌ترین دریاچه آب شیرین دنیا می‌باشد.

نماینده جامعه المصطفی در تانزانیا اذعان داشت: این قارّه، غنی‌ترین قاره جهان است و از جهت معادن و ذخایر آبی و نفت و گاز از اولین‌ها است. در برخی از معادن، از قبیل تانزانایت (سنگ قیمتی)، کولتان، الماس و اورانیوم منحصربه‌فرد است و در نزد اقتصاددانان، آفریقا معروف به «سبد غذائی جهان» است.

وی گفت: به خاطر اهمیت این قاره، نظر بسیاری از کشورها به آن جلب شده، نویسنده کتاب «فرهنگ و تمدن در آفریقا» در صفحه 17 کتاب خود می‌گوید: "در حال حاضر ده‌ها مرکز مطالعه‌ای آفریقا در فرانسه وجود دارد، در آمریکا پیش از هفتاد مرکز برای مطالعه و شناخت آفریقا تأسیس‌شده است. در استکهلم سوئد، مراکز متعدد آفریقا شناسی راه‌اندازی و ایجادشده است. دانشگاه ناپل ایتالیا، دانشکده مستقل مطالعات آفریقا دارد، این‌ها حاکی از آن است که فرهنگ تمدن و امکانات آفریقا، به‌مثابه‌ی شاه‌راهی بوده که برای بسیاری جاذبه داشته و در تمامی رخدادهای بزرگ بین‌المللی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است".

استاد حوزه علمیه قم در بخش دیگری از سخنانش به تاریخچه حضور ایرانیان در این قاره کهن اشاره کرد و افزود: ایرانیان از دوران قدیم توجه خاصی به آفریقا داشته‌اند، برخی از مورخین، تاریخ حضور ایرانیان را از عهد هخامنشی‌ها ذکر می‌کنند.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی ادامه داد: پروفسور هنری لوئیس گیت، محقق تمدن آفریقا در دانشگاه هاروارد، ضمن بازدید از آثاری در زنگبار معتقد است؛ مردم خلیج‌فارس از  دوهزار  سال قبل، به شرق آفریقا رفت‌ و آمد داشته‌اند، اوج حضور ایرانیان در این قاره را می‌توان از زمان هجرت تعدادی از شیرازی‌ها به مناطق مختلف شرق آفریقا دانست که آنان ‌توانستند با تشکیل امپراطوری شیرازی‌ها، پنج قرن بر این مناطق حکومت کنند. آثار این دوران در بسیاری از شهرها و جزایر شرق آفریقا تاکنون موجود است.

وی تصریح کرد: استعمارگران غربی، صدها سال است که مشغول غارت خیرات این قاره هستند و سرزمین‌های آفریقا را مثل تَرَکه اجدادی خود، بین یکدیگر تقسیم کرده‌اند. آنان هر چند در حال حاضر، علی‌الظاهر در این منطقه از جهان حضور ندارند، ولی تمام ثروت‌های آفریقا را به دست گرفته و چپاول می‌کنند.

غرب ، سیاست آفریقا هراسی را به منظور چپاول بیشتر این قاره سالهاست انجام می دهند

این مبلغ بین المللی تاکید کرد: آنان جهت دور نگه‌داشتن دیگر کشورهای شرقی از این قارّه، به‌قول‌معروف با تبلیغات خود یک نوع آفریقا هراسی در بین مردم دیگر کشورها ایجاد کرده‌اند، به‌طوری‌که نام آفریقا برای اکثر مردم آسیا، فقر، گرسنگی، خشونت، محرومیت، خشک‌سالی، مالاریا، تب زرد و مردمی که با وضعیتی ابتدائی در کلبه‌های حصیری زندگی می‌کنند، را تداعی می‌کند. ولی قاره آفریقا برای یک فرد اروپائی مساوی با سرزمینی سرشار از منابع و معادن غنی (الماس، طلا، مس، بوکسیت، تانزانایت، نفت و گاز) است و می‌توان گفت آفریقا به‌عنوان حیاط‌خلوت امن غرب به‌حساب می‌آید.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: استعمارگران همیشه سعی در وارونه جلوه دادن این قاره داشته و دارند، آنان آفریقا را قاره‌ای بدون تاریخ و هویت به جهانیان معرفّی می‌کنند و دائماً در تلاش هستند که گوشه و کنار این سرزمین را با آتش‌افروزی و جنگ‌های داخلی، نا امن نگه‌دارند، ولو این ‌که این جنگ‌ها منجر به یک فاجعه انسانی و نسل‌کشی شود، تا این‌که به مردم دنیا نشان دهند، این سرزمین کانون جنگ و خون‌ریزی است.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی گفت: آنان توانسته‌اند با دورنگه داشتن دیگر کشورها از این سرزمین، جنایت‌های زیادی را در حق مردم مظلوم این قاره روا دارند که مهم‌ترین آن، خریدوفروش بردگان سیاه‌پوست آفریقائی است که موجب تخلیه‌ی قاره‌ی آفریقا از بخشی از نیروهای حیاتی آن شده و این جنایت، یکی از ظالمانه‌ترین تبعیض‌ها در تاریخ اقوام و ملل بوده و می‌توان گفت؛ هیچ قاره ای از قاره‌های جهان، به‌اندازه آفریقا از دست استعمار رنج نکشیده است و هیچ سرزمینی به‌اندازه این منطقه مورد غارت و اهانت قرار نگرفته است.

این کارشناس مسائل آفریقا بیان داشت: بالاترین سوءاستفاده و اهانت از جانب غربی ها، متوجه این مردم می‌شود، چه در سرزمین خود باشند و چه در خارج از قاره خود. از جمله بالاترین اهانتها به این قاره این است که غربی‌ها، آفریقا را فاقد تاریخ و تمدن به دیگران معرفی می‌کنند.

وی اظهارداشت: قاره‌ی آفریقا، در حال حاضر با جمعیتی بیش از یک میلیارد نفر (14 درصد جمعیت جهان) دومین قاره‌ی پرجمعیت جهان بعد از آسیا است. نرخ رشد جمعیت بیش از ۲/۵ درصد بوده که بالاترین نرخ رشد جمعیت در جهان است و انتظار می‌رود که تا سال 2030 جمعیت قاره به ۱/۵ میلیارد نفر برسد. آفریقا معروف به قارّه جوان و اروپا معروف به قارّه پیر جهان می‌باشند.

استاد حوزه علمیه قم گفت: از جهت مساحت، بزرگ‌ترین کشورهای آفریقا، الجزایر و کنگو می‌باشند و از نظر جمعیت نیز، دو کشور نیجریه در غرب و مصر در شمال، در رده‌های اول و دوم قرار دارند. از جمعیت کل آفریقا بیش از 200 میلیون نفر به زبان عربی صحبت می‌کنند و سه زبان معروف دیگر به ترتیب هوسا، فولانی و سواحیلی، زبان اکثریت مردم کشورهای غیرعربی این قاره به‌حساب می‌آید.

مبلغان حوزه علمیه باید یکی از سه زبان هوسا، فولانی و سواحیلی را بدانند

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی اضافه کرد: لازم به یادآوری است که دو زبان فولانی و هوسا، زبان مسلمانان غرب و تا حدودی مرکز آفریقا است که کلمات عربی زیادی در آن‌ها به گوش می‌خورد، زبان سواحیلی که در شرق این قاره متداول است، ترکیبی از زبان‌های فارسی، عربی، هندی و محلی است که از ممالک اسلامی به‌وسیله گروه‌های مهاجر، اعم از عرب‌ها، ایرانیان و مسلمانان هندی به این منطقه واردشده است، این 3 زبان (فولانی، هوسا و سواحیلی) آفریقایی معروف به زبان اسلام هستند و اگر مبلغین مسلمان این 3 زبان (هوسا، فلانی و سواحیلی) را ندانند مردم برای آنان ارزشی قائل نمی‌باشند.

نماینده جامعه المصطفی در تانزانیا ادامه داد: قاره آفریقا، سالیان متمادی مستعمره کشورهای اروپایی بوده و اروپائیان با حضور چندین ساله خود توانستند زبان مردم مستعمره‌های خود را عوض کرده و زبان خود را به‌عنوان زبان رسمی آن کشور تثبیت کنند.

وی بیان داشت: کشورهای آفریقا و بخصوص آفریقای زیرخط صحرا را می‌توان به سه دسته مهم تقسیم کرد: کشورهای مستعمره فرانسه، معروف به فرانکفون از قبیل سنگال، ساحل‌عاج، نیجر، مغرب و ... و کشورهای مستعمره بریتانیا معروف به انگلفون، مثل: غنا، نیجریه، آفریقا جنوبی و... و کشورهای تحت قیمومیت پرتغال، از قبیل گینه بیسائو، موزامبیک و... . استعمار توانست در این کشورها هویت مردم که زبان و به دنبال آن فرهنگ آنان باشد را عوض کند. در اغلب این کشورها، زبان رسمی و بخصوص زبان‌آموزشی مکاتبات اداری به زبان انگلیسی و فرانسوی و پرتغالی است.

مدیر موسسه بین المللی چراغ هدایت اظهارداشت: هر چند ایرانیان در بسیاری از مناطق شرق این قاره حضور داشته و حکومت شیرازی‌ها که مرکز آن شهر کیلوا در کشور تانزانیا بوده، بیش از پنج قرن بر بخش‌های عظیمی از مناطق ساحل شرقی این قاره حکومت می‌کردند، ولی تاریخ آفریقا همواره از حضور ایرانیان و تمدن ایرانی به‌ویژه بعد از ظهور اسلام در این قاره، به نیکی یاد می‌کند، چراکه ایران، هیچ سابقه استعماری در آفریقا نداشته و منشأ تحولات فرهنگی و اقتصادی در این قاره بوده است.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی ادامه داد: حتی امروزه نیز بقایایی از آثار ایرانیان را می‌توان در بسیاری از مناطق شرق آفریقا و حتی غرب آن دید. ایرانیان توانسته‌اند نام نیکی را از خود به‌جای بگذارند و مردم شرق آفریقا، به‌خصوص در تانزانیا اگر بخواهند کسی را به نیکی یاد کنند می‌گویند: فلانی و یا فلان خانواده شیرازی هستند.

این کارشناس آفریقا بیان داشت: از لحاظ دینی، جمعیت بالای 50 درصد از این 54 کشور را مسلمانان تشکیل می‌دهند. برخی از کشورهای آن، از قبیل موریتانی و سومالی، کل جمعیت آن مسلمانان هستند و تعدادی از آن‌ها جمعیت بالای 95 درصد را مسلمانان تشکیل می‌دهند. به تعبیر دیگر؛ آفریقا تنها قاره‌ای است که بیشتر جمعیت آن مسلمان است.

استاد حوزه علمیه قم افزود: جالب این‌که رشد جمعیت مسلمانان در آفریقا به‌مراتب بیشتر و سریع‌تر از بقیه ادیان و ازجمله مسیحیت است که از این نظر، قاره‌ی آفریقا در مقایسه با سایر قاره‌ها، منحصربه‌فرد است. بعد از دین اسلام، مسیحیت و بعدازآن هم ادیان بومی که همان انیمیست باشد، قرارگرفته است.

وی اضافه کرد: لازم به ذکر است، نزدیک به30 کشور آفریقایی در سازمان کنفرانس اسلامی عضویت دارند و این موضوع، اهمیت قاره را ازلحاظ فرهنگی، سیاسی و بین‌المللی دوچندان می‌کند، مسلمانان این قاره، اکثراً از اهل سنت می‌باشند که اکثریت در شمال غرب و غرب آفریقا، از پیروان مذهب مالکی و اکثریت شمال شرقی و شرق و جنوب تا حدودی مرکز، از پیروان مذهب شافعی می‌باشند.

نماینده جامعه المصطفی در تانزانیا ابراز داشت: می‌توان گفت بالای 70 درصد از جمعیت مسلمانان، پیرو طُرق صوفیه هستند و تنها طریقه تیجانیه، در شمال و غرب این قاره، بالای 70 میلیون پیرو دارد، فلذا با توجه به همین روحیه صوفی گری، مسلمانان اهل سنت این سرزمین یک علاقه و ارادت خاصی نسبت به اهل‌بیت علیهم‌السلام دارند. اسلام در همان سال‌های اولیه ی ظهور اسلام وارد این سرزمین شده است و امروزه یکی از کانون‌های مهم اسلام در جهان محسوب می‌شود،

حرکت تشیع و نشر آن بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران وارد مرحله جدید خود شد

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی افزود: جمعیت شیعیان نیز در این قاره قابل‌توجه است، هرچند از قدیم‌الایام مذهب تشیع در بین مسلمانان این منطقه شناخته‌شده بود و حتی در بعضی قرون، شیعیان بر بخش‌هایی از این قاره حکم‌فرما هم بوده‌اند، ولی حرکت تشیع و نشر آن بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران وارد مرحله جدید خود شده و روزبه‌روز شاهد گسترش این حرکت و تزاید عدد شیعیان هستیم.

استاد جامعه المصطفی ادامه داد: در آفریقا، بخصوص در بین کشورهای زیرخط صحرا، زمینه رشد مذهب شیعه بسیار فراهم و بهترین دلیل بر اثبات این مدعی، وقوع آن است. ما همه‌ساله شاهد ازدیاد عدد شیعیان در این کشورها هستیم که در این خصوص می‌توان به کشورهای نیجریه، سنگال، تانزانیا، مالی و گینه کوناکری اشاره کرد. تنها در کشور نیجریه، طبق برخی از آمار، جمعیت شیعیان بالای ده میلیون اعلام‌شده است.

وی گفت: تانزانیا دومین کشور این قارّه است که جمعیت زیادی از شیعیان در آن زندگی می‌کنند و می‌توان عصر حاضر در این قارّه را عصر طلایی تشیع دانست. همین رشد سریع تشیع، دشمنان شیعه به رهبری عربستان را بر آن داشته است که در سرکوب کردن این حرکت، با صهیونیست‌ها هم‌دست شوند و جنایت‌های را در حق اتباع مذهب اهل‌البیت علیهم‌السلام مرتکب شوند.

این محقق و پژوهشگر مسائل آفریقا افزود: همان‌گونه که ذکر شد، حرکت تشیع در این قارّه، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، وارد مرحله جدید شده و بسیاری از مسلمانان این سرزمین، به برکت انقلاب با این مذهب آشنا شده و به مذهب اهل‌البیت علیهم‌السلام معتنق شده‌اند، فلذا اکثر شیعیان آفریقایی، خود را از موالیان انقلاب ایران و پیروان ولایت‌فقیه می‌دانند.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی خاطرنشان کرد: در رساندن پیام مذهب اهل‌البیت علیهم‌السلام به مسلمانان این قارّه، ارگان‌های زیادی سهیم بوده و هستند، ولی به اعتراف کلیه عزیزانی که به نحوی در این قارّه حضورداشته‌اند، بیشترین سهم را از آنِ جامعة المصطفی العالمیّة می‌دانند. این نهاد مبارک، توانسته است باتربیت عالمانی فرهیخته، خدمت بزرگی به نشر مذهب حقّه در بین مسلمانان این سرزمین بکند. از جمله کشورهایی که جامعة المصطفی العالمیه، حضور بسیار مؤثر و مفیدی داشته و دارد، تانزانیا است. الحمدلله، نمایندگی المصطفی از بدو تأسیس توانسته که نقش محوری خود را حفظ کند و به‌عنوان ملجأ و ملاذ شیعیان بومی و حوزه‌های منطقه شرق آفریقا به‌حساب بیاید و زیبا ترین تعبیری که می‌توان از این نهاد علمی، در شرق آفریقا نمود؛ همان«خورشید شرق» است.

وی گفت: کشور تانزانیا از بین کشورهای شرق این قارّه به خاطر اهمیتی که دارد، از طرف مسئولین، به‌عنوان کشور محوری در شرق آفریقا معرّفی گردیده و در اهمیت تانزانیا همین‌قدر بس که رهبر معظم انقلاب در خصوص آن فرموده‌اند که: «تانزانیا در بین کشورهای آفریقایی، برای ما حکم سوریه در بین کشورهای عربی را دارد».

نماینده جامعه المصطفی العالمیه در تانزانیا در بخش دیگری از گفت وگوی تفصیلی خود به تببین وضعیت جغرافیایی طبیعی و سیاسی منطقه پرداخت و افزود:  جمهوری متحده تانزانیا، با مساحتی حدوداً (9452031) کیلومترمربع، در شرق آفریقا واقع‌شده است.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی ادامه داد: از طرف شمال با کشورهای کنیا (با 769 کیلومتر)، اوگاندا (با 400 کیلومتر از طریق دریاچه ویکتوریا) و از طرف غرب با کشورهای رواندا (با 217 کیلومتر)، بروندی (با 451 کیلومتر) و جمهوری کنگو (با 459 کیلومتر از طریق دریاچه تانگانیکا) و از سمت جنوب با کشورهای زامبیا (با 322 کیلومتر)، مالاوی (با 451 کیلومتر) و موزامبیک (با 756 کیلومتر) مرز مشترک دارد و از طرف شرق به اقیانوس هند با طولی بیش از 1200 کیلومتر محدود می‌شود.

وی بیان داشت: کشور تانزانیا از دو منطقه زنگبار و تانگانیکا تشکیل‌شده است، نام تانزانیا واژه‌ای مرکب از (تانگانیا) و (زنگبار) است. این دو کشور در سال 1964 و پس از کودتای خونین زنگبار که هزاران نفر کشته شدند با یکدیگر متحد شده و جمهور متحده تانزانیا را تشکیل دادند.

استاد حوزه علمیه قم افزود: پستی‌وبلندی‌های این کشور بسیار متنوع است به‌طوری‌که بلندترین و پست‌ترین مناطق آفریقا در تانزانیا قرار دارد، قله کلیمانجارو، معروف به بام آفریقا با 5895 متر ارتفاع و کف دریاچه تانگانیا با 358 متر پایین‌تر از سطح دریا، به ترتیب بلندترین و پست‌ترین نقاط آفریقاست که در این کشور واقع‌شده است.

وی خاطرنشان کرد: بخش مرکزی تانزانیا را فلاتی بزرگ فراگرفته و شرق آن را سواحل اقیانوس هند تشکیل می‌دهد. در مناطق ساحلی و جزایر هوا گرم و مرطوب، در صحرای مرکزی گرم و خشک و در ارتفاعات هوا معتدل است و حداکثر دما در دارالسلام در ماه ژانویه بین 32 تا 34 درجه سانتی‌گراد و حداقل آن در ماه جولای بین 18 تا 30 درجه سانتی‌گراد است.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی یادآور شد: این کشور به لحاظ قرار گرفتن در کنار اقیانوس هند از بارندگی بسیار خوبی برخوردار بوده و سالانه به‌طور متوسط 1200 میلی‌متر بارندگی دارد، اصولاً تقسیم‌بندی فصول برمبنای میزان بارش، تانزانیا را به سه فصل همراه با باران‌ها متوالی و شدید (مارس تا می)، فصل خشک (ژوئن تا سپتامبر) و فصل باران‌های پراکنده (اکتبر تا فبرایر) دسته‌بندی نموده است.

آب‌های داخلی

این کارشناس مسائل افریقا بیان داشت: تانزانیا دریاچه‌های آب شیرین زیادی دارد که برخی در داخل این کشور قرار داشته و تعدادی نیز با کشورهای همسایه مشترک است. در شمال این کشور دریاچه معروف ویکتوریا در مرز اوگاندا، در غرب دریاچه تانگانیکا در مرز جمهوری دمکراتیک کنگو و بروندی و در جنوب دریاچه نیاسا در مرز مالاوی و موزامبیک قرار دارد که علاوه بر اینکه مرز طبیعی تانزانیا با این کشورها محسوب می‌شود، ازنقطه‌نظر بازرگانی و اقتصادی نیز حائز اهمیت هستند.

وی افزود: علاوه بر دریاچه‌های مذکور در این کشور، رودخانه‌های بسیار متعددی وجود دارند که مساحت‌های زیادی از این کشور را آبیاری می‌کنند. برخی ازاین‌رودخانه‌ها به دریاچه‌های داخل کشور می‌ریزند و بعضاً هم با طی مسافت‌های طولانی وارد اقیانوس هند می‌شوند، این کشور یکی از کشورهای غنی جهان در فراوانی آب به‌حساب می‌آید.

استاد حوزه و دانشگاه اظهارداشت: باوجود دریاچه‌ها متعدد آب شیرین و همچنین رودخانه‌های کوچک و بزرگ، تانزانیا به‌ویژه در مناطق داخلی و فلات مرکزی ازنظر آب آشامیدنی با مشکلات فراوانی مواجه است و در فصل خشک (ژوئن تا سپتامبر) و نیمه‌خشک (اکتبر تا فبرایر) بسیاری از کشاورزان از بی‌آبی و یا کم‌آبی رنج می‌برند. برخلاف این امر، باران‌های متوالی و شدید در ماه‌های پر آب، منجر به سرازیر شدن سیلاب در مناطق داخلی کشور می‌شود و خسارت‌های فراوانی را به روستاییان و کشاورزان وارد می‌کند اما اگر امکاناتی وجود داشته باشد تا دولت بتواند آب‌های موسمی را کنترل کند، در هیچ فصلی از سال، این کشور با کمبود آب مواجه نخواهد شد، از طرفی حفر چاه می‌تواند مشکل آب شرب مردم روستایی حتّی برخی از شهرها را نیز حل کند که این امر هم به خاطر مشکلات اقتصادی تاکنون به‌طورجدی پیگیری نشده است.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی گفت: در ایّام کمبود آب، یکی از صحنه‌های دیدنی این است که مردم مناطقی که آب شرب ندارند، با ظرف‌های پلاستیکی و با پای پیاده یا با دوچرخه و یا با درازگوش کیلومترها راه را طی می‌کنند تا خود را به رودخانه و یا چاه آب برسانند، زیرا یکی از شغل‌های پردرآمد بخصوص برای جوانان در این فصول آب فروشی است.

پایتخت

نماینده جامعه المصطفی در تانزانیا افزود: پایتخت تانزانیا شهر بندری دارالسلام است. این شهر را سلطان (برقش) یکی از سلاطین عمانی در قرن نوزده میلادی به‌عنوان پایگاهی برای ورود عرب‌ها به سرزمین اصلی (تانگانیکا) بنا نهاد و ازآنجاکه دهکده‌ای آرام و ساکت بود، دارالسلام نام گرفت. پیشرفت این شهر از سال 1981 میلادی و از زمانی که آلمان‌ها قرارگاه خود را در آن مستقر کردند، آغاز شد. طی دو دهه گذشته، مراکز اقتصادی و بازرگانی بی‌شماری در این شهر تأسیس گردیده، اما ازنظر رفاهی پیشرفت چندانی نداشته است. این شهر بندری، محلی برای صادرات و واردات کالا و خدمات تجّاری به کشورهای هم‌جوار که مرز آبی ندارند نیز است.

وی خاطرنشان کرد: در سال 1996 پایتخت رسمی این کشور از شهر دارالسلام به شهر دودوما، در فاصله تقریباً 400 کیلومتری دارالسلام به‌طرف مرکز این کشور منتقل شد. در خصوص انتقال پایتخت از شهر دارالسلام به شهر دودوما، تحلیل‌های متفاوت و مختلفی وجود دارد، یکی از این تحلیل‌ها این است که فکر انتقال پایتخت از دارالسلام به شهر دودوما از برنامه‌های دیرینه واتیکان بوده است که توسط آقای جولیس نیرره رئیس‌جمهور وقت تانزانیا اجراشده و از آن ‌جهت که صبغه اسلامی دارالسلام غالب است و از اسم آن نیز پیدا است، فلذا برای مسیحیان که قدرت حاکمه این کشور به دست آنان بوده و هست، چندان خوشایند نبود که شهر دارالسلام، به‌عنوان پایتخت تانزانیا باشد، لذا از زمان‌های بسیار قدیم در فکر انتقال پایتخت، از دارالسلام به شهر دیگر بودند.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: در نهایت این نقشه در سال 1996 عملی شد و بخشی از مراکز دولتی و مجلس این کشور به شهر دودوما منتقل گردید؛ اما کماکان مراکز مهم دولتی و درواقع بسیاری از برنامه‌های سیاسی در شهر دارالسلام است و شاید بتوان گفت هنوز شهر دارالسلام، رسماً پایتخت این کشور به‌حساب می‌آید. لازم به ذکر است که اکثریت جمعیت شهر دودوما را مسیحیان تشکیل داده و واتیکان در بخش‌های مختلف درمانی و آموزشی این شهر، سرمایه‌گذاری‌های زیادی کرده است و بزرگ‌ترین دانشگاه شرق آفریقا را، در این شهر و در زمینی به مساحت بسیار زیاد ساخته‌اند. این دانشگاه ظرفیت پذیرش بیش از ۵۰/۰۰۰ دانشجو را داشته و حضور قوی مسیحیت در این دانشگاه کاملاً ملموس است.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی بیان داشت: هر چند جمعیت مسیحیان تانزانیا، در برخی از شهرهای این کشور، همچون شهر موانزا و آروشا بیشتر از شهر دودوما است، اما بیشترین، زیباترین و بزرگ‌ترین کلیساها در این شهر ساخته‌شده و واتیکان این شهر را به‌عنوان مرکز مسیحیت به‌حساب می‌آورد.

وی گفت: از طرفی با توجه به اینکه چهره اسلامی شهر دارالسلام غالب است، در اوقات نماز، صدای اذان مساجد، علی‌الخصوص صدای دل‌نشین اذان صبح، به خاطر سکوتی که بر این شهر حاکم است از گوشه و کنار این شهر و بخصوص در هسته مرکزی آن به گوش می‌رسد.

وی تاکید کرد: درصد مسلمانان در این شهر بسیار بالا است و اغلب زنان با پوشش اسلامی هستند و ده‌ها مسجد بزرگ و کوچک در این شهر وجود دارد و بیش از 30 مسجد و حسینیه در دارالسلام به شیعیان خوجه و بومی، تعلق دارد،

جغرافیای سیاسی

استاد جامعه المصطفی اذعان داشت: تانزانیا از نظر استراتژیکی، در زمره مهم‌ترین مناطق شرق آفریقا به‌حساب می‌آید. این کشور دروازه ورود به مرکز و جنوب آفریقا است و مهاجرت‌های انجام‌شده به جنوب و مرکز آفریقا عمدتاً از طریق تانزانیا بوده است. این کشور در کنار اقیانوس هند و در مجاورت جزایر سیشل، موریس و ماداگاسکار قرار دارد و همیشه موردتوجه و نظر ابرقدرت‌ها بوده است. مهاجرت مسلمانان از خاورمیانه به این کشور، جهت گسترش اسلام، خود مؤید اهمیت استراتژیکی این قسمت از آفریقا نیز است.

وی تصریح کرد: از طرف دیگر، تانزانیا نزدیک به دو دهه رهبری کشورهای خط مقدم مبارزه با آپارتاید در آفریقای جنوبی را به عهده داشته و از مخالفین سیستم تبعیض نژادی بوده و همواره حرکت و جهت‌گیری‌های سیاسی تانزانیا بر دیگر کشورهای خط مقدم، مثل موزامبیک، زامبیا، آنگولا، زیمباوه، بوتسوانا و نامیبیا تأثیرگذار بوده است.

وی تاکید کرد: کشور تانزانیا در سازمان اتحادیه کشورهای شرق آفریقا به نام (East African Community) که شامل کشورهای تانزانیا، کنیا، اوگاندا، رواندا و بروندی می‌شود، نقش اساسی و محوری دارد. کشورهای عضو این اتحادیه، علاوه بر فعالیت‌های اقتصادی، در مسائل نظامی و سیاسی و منطقه‌ای نیز با یکدیگر همکاری دارند.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی ادامه داد: این کشور همچنین درگذشته و در زمان جولیس نیرره، اولین رییس‌جمهور این کشور بعد از استقلال، یکی از اعضای مؤثر و بانفوذ سازمان وحدت آفریقا بوده و از بنیان‌گذاران سازمان کشورهای غیر متحد نیز به شمار می‌رود.

این کارشناس مسائل آفریقا گفت: حکومت تانزانیا جمهوری است و در رأس کشور، رئیس‌جمهور قرار دارد که از طریق انتخابات عمومی و رأی مستقیم مردم به مدت 5 سال به این مقام منصوب می‌گردد. از بدو استقلال این کشور در سال 1961 تاکنون، چندین رییس‌جمهور بر این کشور حکومت کرده‌اند که از بین آن‌ها فقط دو نفر مسلمان و الباقی مسیحی بوده‌اند. اولین آنان آقای جولیوس نیرره (Julius Nyerere) بود که رهبر آزادی‌بخش این کشور هم به‌حساب آمده و پدر امّت (Baba la taifa) بشمار می‌رود.

وی افزود: " نیرره"، رئیس‌جمهوری با افکار کمونیستی بوده است. وی توانست در مدت ریاست جمهوری خود، بافت سیاسی و دینی کشور را تغییر دهد، وی کتاب‌های زیادی را تألیف نموده و سخنان او الی یومنا هذا به‌عنوان سیاست‌های راهبردی مورد استفاده واقع می‌شود. در کلیّه مراکز دولتی، مدارس، مؤسسات و بسیاری از مغازه‌ها، عکس وی در کنار عکس رئیس‌جمهور نصب می‌شود. مهم‌ترین خدمت نیرره به واتیکان را می‌توان کمک به تبلیغ مسیحیت دانست فلذا در عهد ایشان واتیکان توانست بیشترین تبلیغات را در این کشور داشته باشد.

این محقق و پژوهشگر حوزوی ادامه داد: نیرره در نوامبر 1985 میلادی از قدرت کنار گیری و اعلان کرد، به خاطر کهولت سن قادر به اداره کشور نیست و معاونش آقای علی حسن موینی (Ali Hasan Mwini) به‌طور موقت جانشین وی شد و سرانجام در یک انتخابات تک‌حزبی و غیر دمکراتیک، به‌عنوان دوّمین رییس‌جمهور تانزانیا، انتخاب و دو دوره متوالی ریاست جمهوری این کشور را بر عهده داشت.

حجت الاسلام والمسلمین شاهدی بیان داشت: ایشان شخصیتی اسلامی و علاقه‌مند به دین و بخصوص قرآن کریم بود و در طول دوران ریاست جمهوری خود، خدمات زیادی را برای مسلمانان انجام داده و بعد از بازنشستگی نیز به فعالیت‌های دینی و سیاسی خود ادامه داده است. ایشان در اکثر مناسبت‌های مذهبی بخصوص مسابقات قرآن کریم شرکت می‌کرده است و علاوه بر این در بسیاری از مراسماتی که توسط سفارت ایران برگزار می‌شده نیز حضوری فعّال داشته است.

وی خاطرنشان کرد: در انتخاباتی که در اکتبر 1995 برگزار شد، آقای بنیامین ویلیام امکاپا (Beniamin William Mkapa) رئیس‌جمهور این کشور شد و در دور دوّم نیز با کسب اکثریت آراء، رئیس‌جمهور این کشور گردید. در 7/آگوست/1998 در دوره دوّم ریاست وی، سفارت آمریکا در دارالسلام و همزمان با آن سفارت آمریکا در نایروبی، پایتخت کنیا منفجر شد. امکاپا در دوران ریاست جمهوری خود اقدام به خرید یک جت شخصی باقیمت 21 میلیون دلار کرد که خشم مردم و مسئولین را به دنبال داشت و به‌شدت موردانتقاد قرار گرفت.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: در دسامبر سال 2005 آقای جاکایا کیکوته (Jakaya Kikwete) از حزب C.C.M، با کسب 80 درصد آراء، به‌عنوان چهارمین رئیس‌جمهور تانزانیا پس از استقلال، انتخاب شد و در سال 2012 بار دیگر ایشان برای مرتبه دوم به‌عنوان رئیس‌جمهور این کشور انتخاب گردید.

وی افزود: در سال 2015 با انتهای دوره ریاست جمهوری آقای کیکوته، آقای مگیفولی (JOHN AGUFULI) از حزب (C.C.M) به‌عنوان پنجمین رئیس‌جمهور این کشور انتخاب شد. اعضای کابینه دولت ایشان، متشکل از مسلمان و غیرمسلمان است، اما مناصب کلیدی و مهم دولتی و مقالید حکم به دست مسیحیان است و آنان نفوذ بسیار زیادی در تشکیلات دولتی دارند.

این کارشناس مسائل سیاسی آفریقا ادامه داد: ظاهراً آقای مگیفولی، سیاستی کاملاً مغایر با رؤسای سابق دارد. ایشان به‌شدت با فساد اداری بخصوص در بخش گمرک، صادرات و واردات که یکی از بلایای این کشور محسوب می‌شود، مبارزه می‌کند. ایشان در اولین نشست خود با مسئولین، آنان را با بادام‌زمینی و آب پذیرایی کرده و گفته است که دوران سرمایه‌داری و خوش‌گذرانی مسئولین دولت به پایان رسیده و این دوره، دوره فقر مسئولین و خوش‌گذرانی مردم است. اولین اقدامی که ایشان انجام داد، این بود که کلیه سرمایه‌داران طراز اوّل کشور را جمع کرد و از آنان خواست تا لیست اموال و دار ای‌های خود را ارائه نمایند تا مشخص شود که سرمایه خود را از چه راهی به دست آورده‌اند.

تقسیمات کشوری

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی گفت: کشور تانزانیا، متشکل از سی‌ویک استان است که در رأس هر یک از این استان‌ها، استاندار قرار دارد. استاندار که با حکم رئیس‌جمهور منصوب می‌شود عالی‌ترین مقام دولتی است و توسط فرمانداران و بخشداران، اداره استان خود را بر عهده‌دارند. استانداران از اعضای مجلس ملی کشور نیز محسوب می‌شوند، ایالات 31 گانه تانزانیا (سرزمین اصلی و زنگبار) عبارت‌اند از:

شمال (سرزمین اصلی)

کاگه را (Kagera)

موانزا (Mwanza)

موسوما ( Musoma )

جنوب (سرزمین اصلی)

روووما  (Ruwoma)

لیندی ( Lindi )

امتوارا ( Mtwara )

غرب (سر زمین اصلی)

کیگوما ( Kigoma)

شنیانگا  ( Shinyanga )

شرق (سرزمین اصلی)

پوانی  ( Pwani )

دارالسلام  ( Dar es Salaam)

موروگورو ( Morogoro)

مرکز (سرزمین اصلی)

دودوما  ( Dodoma )

سنگیدا ( Singida )

تابورا ( Tabora)

جنوب غربی (سرزمین اصلی)

ایرینگا( Iringa )

امبیا (  Mbeya)

روکووا ( Rukuwa)

شمال غربی (سرزمین اصلی)

تانگا (Tanga )

کلیمانجارو ( Kilimanjaro)

آروشا ( Arusha)

زنگبار (اونگوجا و پمبا)

پمبای شمالی ( Pemba North)

پمبای جنوبی (  Pemba South)

زنگبار مرکزی و جنوبی ( Zanzibar Centeral/South)

زنگبار شمالی ( Zanzibar North)

شهر زنگبار زنگبار غربی ( Zanzibar Urban/West)

قانون اساسی

نماینده جامعه المصطفی در تانزانیا قانون اساسی تانزانیا را برگرفته از قانون اساسی کشور انگلستان و قوانین محلی و اسلامی دانست و گفت: تا پیش از اتحاد کشورهای تانزانیا و زنگبار، هر یک از این دو کشور دارای قانون اساسی خاص خود بودند که پس از اتحاد، قانون اساسی جدیدی تدوین شد و چندین مرتبه موردبازنگری قرار گرفت. تاکنون این قانون بیش از دوازده بار تجدیدنظر و اصلاح‌شده که آخرین بار آن، در سال 2015 بوده است که در هر مرتبه از بازنگری، اعتراضاتی از جانب رسانه‌ها، شخصیت‌های سیاسی و دینی، نسبت به تعدیل آن مطرح‌شده است. در سال قبل که آخرین بازنگری قانون اساسی انجام شد، مجلسی‌ها درصدد تعدیل چندین بند آن بودند که خیلی مورد اعتراض علماء و شخصیت‌های اسلامی واقع شد.

وی تصریح کرد: در قانون اساسی آمده است که ذبح (اعم از گوسفند، گاو، مرغ و نحر شتر) می‌بایست حتماً به دست مسلمانان انجام شود، فلذا همه کشتارگاه‌ها به دست مسلمانان است. همچنین در قانون اساسی آمده است که تربیت خوک و عرضه گوشت آن در داخل شهرها و مناطق مردمی ممنوع است، اما برخی از نمایندگان خواستار این بودند که این دو قانون لغو شود. آنان در تلاش بودند که با حذف این دو بند، مسیحیان را در ذبح حیوانات شریک کرده و از طرفی، تربیت و خرید و فروش گوشت خوک را آزاد کنند، ولی با موج اعتراضات مسلمانان و علمای دین، از قبیل شیخ اباصالح و شیخ هادی، مواجه شدند و از این تغییر دست برداشتند.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: هر چند قانون اساسی تانزانیا و زنگبار در بسیاری از موارد و اهداف کلی مشترک‌اند، ولی زنگبار بر اساس قانون اساسی خاص خود اداره می‌شود. سیستم قانون‌گذاری این جزیره تا سال 1977 میلادی بر اساس هیئت اجرایی محلی باقدرت محدود اداره می‌شده است. قانون اساسی جدید زنگبار در سال 1979 میلادی به تصویب رسید، این قانون نیز مثل تانزانیا چندین مرتبه موردبازنگری و اصلاح قرارگرفته است.

 احزاب مهم سیاسی تانزانیا

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی افزود: این کشور تا دو ده قبل به‌صورت تک‌حزبی اداره می‌شده ولی بعدها به خاطر بروز اختلافات، احزاب دیگری نیز ایجاد شدند که بسیاری از آن دارای موقعیت قابل‌توجهی نمی‌باشند. در بین این احزاب چند حزب هستند که در تصمیمات سیاسی کشور نقش ایفا می‌نمایند که عبارت‌اند از:

الف C.C.M

حزب انقلابی حاکم (CHAMA CHA MAPINDUZI) که به‌اختصار (C.C.M) نامیده می‌شود، از بدو استقلال تاکنون در این کشور حکومت می‌کند. رؤسای جمهوری این کشور از زمان استقلال تاکنون همگی از این حزب بوده‌اند.

ب CUF

 حزب جبهه متحد مدنی (The Civic United Front) که به‌اختصار (CUF) نامیده می‌شود، در سال 1992 میلادی تأسیس‌شده و دوّمین حزب بزرگ تانزانیا محسوب می‌شود که در زنگبار از اعتبار و منزلت بیشتری برخوردار است. به‌طوری‌که در مجلس تانزانیا 19 کرسی و در مجلس زنگبار نیز 19 کرسی در انتخابات سال 2005 کسب کرده است.

ج CHADEMA

حزب دمکراسی و پیشرفت (Chama Cha Democrasia na Maendaleo) که به‌اختصار (CHADEMA) نامیده می‌شود، در سال 1993 میلادی تشکیل‌شده و در مجلس کنونی تانزانیا نیز تعداد 11 نماینده دارد.

روابط خارجی

وی ادامه داد: به‌طورکلی، سیاست خارجی دولت تانزانیا بر پایه دوری از مسائل تنش‌زای منطقه‌ای و بین‌المللی استوار است و حسن هم‌جواری با کشورهای همسایه، کوشش درراه اتحاد و برقراری صلح در میان ملل آفریقا و منطقه، جزء اهداف اساسی دولت تانزانیا قرار دارد؛ اما اهداف سیاست خارجی دولت تانزانیا متأثر از وضعیت اقتصادی این کشور و در راستای جذب و دریافت کمک‌های بیشتر مالی و بخشش دیون خود استوار است. این کشور باثبات، از زمان استقلال در سال 1964 تاکنون، شاهد هیچ تنش عمده و ناآرامی و کودتایی نبوده و روابط خوبی با کلیّه کشورهای جهان دارد و حتّی بعضاً نقش میانجی را نیز برای حل بحران‌های منطقه‌ای به عهده گرفته است.

استاد جامعه المصطفی افزود: شاید بتوان گفت که اولویت روابط خارجی تانزانیا، داشتن روابط خوب با کشورهای اتحادیه اروپایی و آمریکایی است که مهم‌ترین کمک دهندگان به این کشور هستند، ولی درعین‌حالی که بیشترین مناسبات تانزانیا با کشورهای غربی است، دولت این کشور کوشیده است به‌رغم وابستگی اقتصادی، سیاست خارجی مستقلی را در پیش گیرد. تانزانیا باوجوداینکه روابط دیپلماتیک آکرودیته با رژیم اشغالگر قدس را پذیرفته، اما همواره بر حق فلسطینیان جهت تأسیس یک کشور مستقل تأکید نموده است.

وی تصریح کرد: علیرغم اینکه حدود شصت درصد از جمعیت تانزانیا را مسلمانان تشکیل می‌دهند، اما هنوز از پیوستن به سازمان کنفرانس اسلامی خودداری می‌کند. درحالی‌که که عضویت در یک سازمان بین‌المللی حتّی با محتوای اسلامی الزاماً به معنای تبعیت قوانین داخلی آن کشور از قوانین و شریعت اسلامی نیست و لذا عدم الحاق این کشور با درصد بالای مسلمانان، به سازمان کنفرانس اسلامی را می‌توان در نفوذ مسیحیت در دامنه این حکومت جستجو کرد. بسیاری از شخصیت‌های اسلامی این کشور، خواستار پیوستن تانزانیا به سازمان کنفرانس اسلامی هستند، ولی برخی از مسئولین کشور این امر را مخالف قانون اساسی دانسته و با این بهانه، کارشکنی می‌کند. اوگاندا تنها عضو سازمان کنفرانس اسلامی از منطقه شرق آفریقا است.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی یادآور شد: موقعیت استراتژیک تانزانیا، موجب شده است که این کشور، دروازه ورود به شرق و مرکز آفریقا نامیده شود و مسیر مهاجرت‌های انجام‌شده به جنوب و مرکز آفریقا نیز عمدتاً از طریق تانزانیا بوده است. مهاجرت مسلمانان خاورمیانه به این کشور، باعث گسترش اسلام شده است، این کشور در کنار اقیانوس هند و در مجاورت جزایر سیشل، موریس و ماداگاسکار که همیشه موردتوجه و نظر ابرقدرت‌ها بوده است، قرار دارد.

وی ادامه داد: از طرف دیگر، تانزانیا نزدیک به دو دهه، رهبریت کشورهای خط مقدم مبارزه با رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی را به عهده داشته و همواره جهت‌گیری‌های سیاسی تانزانیا بر دیگر کشورهای خط مقدم شامل موزامبیک، زامبیا، آنگولا، زیمباوه، بوتسوانا و نامیبیا تأثیرگذار بود.

استاد حوزه علمیه قم گفت: تانزانیا با اولویت جذب کمک‌های خارجی، با تمامی کشورهای جهان رابطه حسنه داشته و دارد. اسرائیل تنها کشوری است که تانزانیا به خاطر فشار افکار (ضد اسرائیلی) عموم مردم، با آن رابطه رسمی برقرار نکرده است؛ اما اخیراً با فشارهای اسرائیل و آمریکا و باروی کار آمدن دولت جدید آقای مگیفولی، سفارت اسرائیل فعالیت‌های غیررسمی خود در این کشور را شروع کرده است. کشور تانزانیا از بین کشورهای اروپایی، آسیایی و آمریکایی، با چند کشور و آن‌هم بیشتر به خاطر جذب کمک‌های مالی رابطه ویژه برقرار کرده است.

رابطه با آمریکا

وی به روابط خارجی این کشور با کشورهای غربی اشاره کرد و افزود:  تانزانیا روابط خوبی با آمریکا دارد که پس از واقعه بمب‌گذاری در مقابل سفارت آمریکا در دارالسلام در هفت آگوست سال 1998 نزدیک‌تر شده است. در این بمب‌گذاری که تقریباً با بمب‌گذاری در سفارت آمریکا در نایروبی همزمان بود، تعداد زیادی من‌جمله 12 نفر آمریکایی کشته شدند. پس‌ازاین انفجار، آمریکا به‌طور طلبکارانه نسبت به بازخواست خون کشته‌شده‌ها، از دولت تانزانیا بازجویی می‌کرد و همین امر سبب نزدیک‌تر شدن روابط بین دو کشور شد.

وی ادامه داد: آمریکا در زمینه‌های مختلف، من‌جمله آموزشی، بهداشتی، امنیتی و مدیریت منابع طبیعی از دولت تانزانیا حمایت می‌کند و این کشور یکی از مهم‌ترین دریافت‌کنندگان کمک مالی از آمریکا است، به‌طوری‌که در سپتامبر 2008 کمک 698 میلیون دلاری آمریکا به تانزانیا عملیاتی شد. موارد دیگر نیز وجود دارد که آمریکا، کمک‌های نقدی و غیر نقدی به این کشور انجام داده است.

استاد حوزه علمیه قم گفت: آمریکا با تصویب قانونی، ورود محصولات کشاورزی و معدنی بعضی از کشورهای آفریقایی را بدون گمرکی، آزادکرده و تانزانیا یکی از کشورهایی است که از این تسهیلات خوب، استفاده می‌کند.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی تاکید کرد: در مورد آمریکا باید اضافه کرد که سفارت آمریکا در تانزانیا بزرگ‌ترین سفارتخانه خارجی در دارالسلام است و رادیو آمریکا نیز 24 ساعته به زبان‌های انگلیسی و سواحیلی در حال پخش برنامه است. درمجموع به‌جرئت می‌توان گفت که پس از انفجار 1998 سفارت آمریکا در دارالسلام، حضور و فعالیت این کشور در تانزانیا افرایش ملموسی پیداکرده است و همین‌قدر بس که بیش از هشت‌صد دستگاه خودرو با نمره سیاسی آمریکا در دارالسلام وجود دارد که این خود حاکی از حضور گسترده آنان در این کشور است. از طرف دیگر، شهروندان آمریکایی نیز حضور زیادی در تانزانیا داشته و مسافرت تورهای گردشگری آمریکایی به تانزانیا، هرسال در حال افزایش است.

وی گفت: مسلماً، کمک‌های زیاد آمریکا و حضور قوی دیپلماسی در این کشور، همراه با دخالت‌هایی درشوون داخلی این کشور است. به‌عنوان‌مثال، در ایام محاصره اقتصادی ایران، نفت‌کش‌های ج.ا.ایران نفت خود را با استفاده از پرچم تانزانیا به بعضی از کشورها صادر می‌کردند، اما وقتی مقامات آمریکایی از این موضوع مطلع شدند، با احضار وزیر امور خارجه تانزانیا به سفارت آمریکا، مراتب اعتراض خود به این کار را بیان کردند. سپس وزیر امور خارجه تانزانیا با برگزاری جلسه و دعوت از سفرای کلیه کشورها در دارالسلام، ناراحتی آمریکا از صدور نفت ایران، با استفاده از پرچم تانزانیا را اعلان نمود. شایان‌ذکر است که در همان اثناء وزیر امور خارجه تانزانیا، در ملاقاتی که با سفیر ج.ا.ایران داشتند، گفته بود هرچند ما در ظاهر مجبوریم با آمریکا باشیم اما واقعیت امر این است که از طرفداران ج.ا.ایران هستیم.

رابطه با رژیم صهیونیستی

وی ادامه داد: هر چند دولت تانزانیا تا قبل از روی کار آمدن آقای مگیفولی رئیس‌جمهور جدید، به‌طور رسمی با کشور غاصب اسرائیل رابطه نداشته و سفارت اسرائیل در این کشور افتتاح نشده بود، ولی در پشت پرده، رابطه حسنه‌ای بین البلدین وجود داشته و این رژیم نفوذ زیادی در بین دولت‌مردان این کشور دارد.

این کارشناس مسائل آفریقا افزود: شایان ‌ذکر است با روی کار آمدن دولت جدید ظاهراً بحث افتتاح سفارت اسرائیل مطرح‌شده و بنا به برخی اخبار، این سفارتخانه به‌طور غیررسمی راه‌اندازی شده است و منتظر عکس‌العمل مردم هستند. البته دولت تانزانیا نیز به خاطر افکار عمومی این کشور بخصوص مسلمانان، از حق فلسطینیان دفاع می‌کند و با اجازه برگزاری راهپیمایی روز قدس، یک نوع اعلان بیزاری از اسرائیل می‌نماید.

وی تاکید کرد: سیاست قطع رابطه با رژیم صهیونیستی از سیاست‌های آقای نیرره است. ایشان روحیه ضد اسرائیلی بسیار تندی داشته و اصلاً اجازه نمی‌داد کسی از مسئولین کشوری با دولت غاصب اسرائیل ارتباط داشته باشد و دولت‌های بعدی، از این سیاست سال‌ها پیروی می‌کردند. ولی چندی است که اسرائیلی‌ها با طرائف الحیلی خود را به مسئولین این کشور نزدیک کرده‌اند.

روابط با جمهوری اسلامی با ایران

استاد حوزه علمیه قم یادآور شد: روابط ایران با شرق آفریقا و بخصوص زنگبار و تانگانیکا به چندین قرن قبل برمی‌گردد؛ اما روابط رسمی سیاسی و دیپلماسی تا قبل از پیروزی انقلاب، با این کشور وجود نداشته است. تا قبل از انقلاب فقط چند سفر از طرف مقامات ایرانی به تانزانیا انجام‌شده که منجر به برقراری روابط نشده بود.

حجت الاسلام و المسلمین شاهدی ادامه داد: اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، آقای جولیس نیرره رئیس‌جمهور وقت تانزانیا، از اولین رؤسای کشورهای جهان بود که استقرار دولت موقت ایران را با ارسال پیامی برای نخست‌وزیر وقت تبریک گفت و ازآن‌پس با تبادل هیئت‌هایی، روابط دو کشور وارد مرحله جدیدی گردید. حمایت جمهوری نوپای اسلامی از مستضعفین جهان سوّم و قطع رابطه فوری با رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی که برای تانزانیا که رهبری خط مقدم جبهه مبارزه با آفریقای جنوبی را داشت، بسیار حائز اهمیت بود.

وی افزود: بدین ترتیب روابط رسمی دو کشور در تاریخ ۶۱/۷/۲۱ با صدور بیانیه‌ای از سوی وزرای خارجه دو کشور در نیویورک آغاز گردید و متعاقب آن، سفارت جمهوری اسلامی ایران در ابتدای سال 1363 رسماً در دارالسلام آغاز به کار نمود و به دنبال آن، در اواخر سال 1364 هیئت عالی‌رتبه‌ای به ریاست حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی که در آن زمان ریاست جمهوری کشورمان را بر عهده داشتند، از تانزانیا دیدار به عمل آورد.

استاد جامعه المصطفی بیان داشت: این سفر نقطه عطفی در تاریخ روابط دو کشور محسوب می‌شود. از اثرات این دیدار آغاز فعالیت‌های جهاد سازندگی در تانزانیا بود. در پاسخ به این دیدار، رییس‌جمهور وقت تانزانیا، جناب آقای علی حسن موینی در خرداد سال 1368 از جمهوری اسلامی ایران بازدید به عمل آورد.

وی خاطرنشان کرد: در سال 1375 نیز حضرت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رییس‌جمهور وقت ج.ا.ایران، سفری به تانزانیا داشتند که در آن سفر تفاهم‌نامه‌های زیادی به امضاء رسید که متأسفانه برخی از آن‌ها تاکنون عملی نشده و موجب سوءسابقه ایران نزد دولت‌مردان تانزانیا و زنگبار شده است. به‌عنوان‌مثال، در این سفر هیئت ایرانی قول تأسیس فرع دانشگاه آزاد را در جزیره زنگبار داد و دولت زنگبار دریکی از بهترین مناطق جزیره، زمینی را با مساحت بسیار زیاد جهت تأسیس این دانشگاه به ایران هدیه کرد؛ اما پس از سال‌ها مماطله از طرف ایران و پیگیری‌های مکرر دولت زنگبار، پرونده این دانشگاه چند سال قبل به‌طور رسمی از طرف ایران بسته شد که همین امر باعث ایجاد کدورت در روابط بین ایران و زنگبار شد.

گفت وگو : اکبر پوست چیان