حجت الاسلام حیدر همتی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در تهران، با اشاره به جایگاه فلسفه و نسبت آن با گام دوم انقلاب اسلامی، اظهار داشت: برای اینکه جایگاه جایگاه فلسفه را در تحقق گام دوم انقلاب مورد بررسی قرار بدهیم لازم است ابتدا جایگاه فلسفه را در نسبت با خود انقلاب اسلامی در نظر بگیریم. اینکه خود فلسفه چه جایگاهی در فرایند تحقق انقلاب اسلامی داشته است؟ لذا این امر باعث می شود در گام دوم انقلاب نیز جایگاه فلسفه را تبیین و تحلیل کنیم.
وی ادامه داد: برای اینکه جایگاه فلسفه را در علت محدثه انقلاب اسلامی بازخوانی و شناسایی کنیم ابتداءً لازم است تا جایگاه فلسفه را در نظام فکری بنیانگذار انقلاب اسلامی مورد تحلیل قرار بدهیم و دوم بررسی نظام فکری و اندیشه ای کسانی که در مبارزات انقلاب اسلامی حضور داشتند.
مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(علیه السلام) تهران ابراز داشت: در نگاه بنیانگذار انقلاب اسلامی، فلسفه یک جایگاه ویژه ای داشته است. حضرت امام(ره) به عنوان یک فیلسوف در کنار شخصیت فقهی شان مطرح هستند. در دهه ۴۰ امام(ره) در شهر قم با وجود اینکه افرادی فلسفه را رد می کردند اما ایشان کرسی درس فلسفه داشتند پس در نگاه بنیانگذار انقلاب اسلامی فلسفه به ویژه حکمت متعالیه جایگاه خاصی را داشته است.
وی افزود: دومین نکته در نگاه بنیانگذار انقلاب اسلامی، اشاره ای دارم به مصاحبه یکی از خبرنگاران مصری که از امام(ره) می پرسند منابع معرفتی شما برای ایجاد حکومت چگونه خواهد بود؟ امام در پاسخ می فرمایند در مباحث فقهی مبنای ما فقه جواهری است و در ادامه می فرمایند مبانی معرفتی ما بر اساس حکمت متعالیه، فلسفه ملاصدرا و عرفان ابن عربی است.
حجت الاسلام همتی تصریح کرد: حضرت امام(ره) در نامه ای که به گورباچف می نویسند و یکی از مسائلی که مطرح می کنند این است که از گورباچف می خواهند برگردند و مبانی عقلانی، حکمت متعالیه و فلسفه را مورد مطالعه قرار دهند. یعنی اگر ما بخواهیم با دنیا تعامل داشته باشیم، زبان دنیا زبان عقلانیت است و یکی از تجلیات زبان عقلانی در تاریخ تمدن، زبان فلسفی است که خارج از فضای دین می توان با اینها وارد گفتگو شد.
وی ادامه داد: بنا بر این تاکیدات امام خمینی(ره) درباره توجه به فلسفه را در ابعاد مختلفی شاهد و ناظر هستیم. اما مسئله بعدی معطوف به شاگردان امام(ره) است. اکثریت کسانی که در مبارزات انقلاب اسلامی حضور داشتند برآمده از حلقه شاگردان علامه طباطبایی(ره) هستند که با امام خمینی(ره) گره می خورند. به نوعی شهید مطهری که به عنوان تئوری پرداز مبانی انقلاب اسلامی از ایشان نام برده می شود در حقیقت برامده از حلقه فلسفی علامه طباطبائی(ره) است. علاوه بر ایشان شهید بهشتی، شهید باهنر و شهید مفتح مولف کتاب شرح منطق که همگی این بزرگان برامده از حلقه فلسفی علامه طباطبائی هستند.
مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(علیه السلام) تهران بیان داشت: در بین افراد معاصر نیز بزرگانی همچون علامه جوادی آملی، علامه مصباح و دیگرانی که برامده از حلقه فلسفی علامه طباطبایی هستند که در فرایند انقلاب اسلامی و اندیشه های امام خمینی قرار می گیرند و نقش تاثیرگزاری در حوزه تئوری پردازی و یا در حوزه دفاع از انقلاب و یا نظام سازی انقلاب دارند.
وی در ادامه با اشاره به نقش فلسفه در تحقق گام دوم انقلاب، افزود: گام دوم انقلاب، گام نظام سازی سیاسی و اجتماعی بر اساس مبانی دینی و رسیدن به تمدن نوین اسلامی است. فلسفه از ابعاد مختلفی می تواند نقش ایفا کند و اثرگزار باشد. یکی از آن ها توجه به امتداد سیاسی و اجتماعی فلسفه است، امری که مقام معظم رهبری بارها در دیدارهای مختلف با اهل علم و فلسفه به آن اشاره داشتند که ما باید ما به ازای سیاسی و اجتماعی مبانی فلسفی خودمان را بیان کنیم حتی به صورت مصداقی هم اشاره فرموده اند «بسیط الحقیقه کل الاشیاء» و موضوعات مختلفی که در فلسفه وجود دارد را باید به امتداد سیاسی اجتماعی این موضوعات بپردازیم و به نوعی نظام سازی سیاسی اجتماعی از درون فلسفه را توجه کنیم.
حجت الاسلام همتی ابراز داشت: نکته بعدی معطوف به جریانات اصلاح طلب در بیداری اسلامی چه در مصر و یا برخی جریانات اخیر در جهان اسلام که به دنبال تحقق دین و مقابله با جریانات غربی بودند؛ اما به نظر می رسد راز عدم موفقیت و شکست اینها نبود عقلانیت بود. در میان همه این جریانات، جریان شیعه که به نوعی موفق به نظام سازی اجتماعی می شود به خاطر وجود عقلانیت در شیعه بود. و الا نگاه های صرفاً ظاهرگرایانه نسبت به دین در مقام مدیریت اجتماعی با چالش های جدی مواجه می شود.
مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(علیه السلام) تهران گفت: بنا بر این در گام دوم انقلاب ما به عنصر عقلانیت نیاز داریم. همچنین نیازمند نظام سازی هستیم یعنی نیازمند امتداد مبانی عقلانی و فلسفی در ساختارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و سبک زندگی هستیم که به نوعی از آنها به عنوان فلسفه های مضاف نام برده می شود و این امری است که برای گام دوم انقلاب کاملا ضروری و مشهود است.
وی افزود: هر چقدر جریان های ضدفلسفه و ضدعقلانیت در جمهوری اسلامی رشد و بروز پیدا کند به همان میزان نیز تهدید را خواهیم داشت. امروزه جمله معروف حضرت امام(ره) که مارهای خوش خط و خال را در حوزه های علمیه نام بردند معمولاً جریان های مخالف فلسفه، جریان های قداست گرا و اخباری هستند که بنام دفاع از اهل بیت(علیهم السلام) و بنام دفاع از آیات و روایات؛ به رد و انکار عقل و عقلانیت و فلسفه می پردازند و گاهی وقت ها برخی طلبه ها در نگاه تحلیل ذهنی خودشان در این زمینه دچار اشتباهاتی می شوند.
حجت الاسلام همتی در پایان خاطرنشان کرد: بنا بر این لازم است به هر اندازه که عقلانیت و فلسفه در حوزه های علمیه تهدید می شوند به همان میزان نیز در حرکت مان نسبت به اهداف انقلاب اسلامی دچار مشکلاتی خواهیم شد از این رو علت شکست جریان بیداری اسلامی در منطقه به خاطر ضعف عقلانیت و عدم توجه به جایگاه فلسفه در نظام فکری اینها بوده است. ۳۱۳/۴۲
