به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی نیادر نشست علمی مجازی «آسیب شناسی پژوهش در علوم انسانی» از سلسله نشست های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که پیش از ظهر امروز(یکشنبه ۲۳ آذر) از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، اظهار داشت: ما در جامعه ایرانی با پژوهش به معنای حقیقی مواجه نیستیم و به ندرت کارهایی که درخور نام پژوهش است می بینیم، بنابراین این مسأله نیاز به تحلیل و آسیب شناسی دارد .
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان این که باید میان پژوهش و فرایند پژوهش نما فرق بگذاریم، ابراز داشت: برخی پژوهش ها واقع پژوهش هستند و برخی پژوهش نما هستند که در ظاهر همچون یک پژوهش هستند ولی در واقع امر چیزی از آنها خارج نمی‌شود؛ ما نیز خیلی از اوقات به سمت کارهای پژوهش نما رفته ایم که مشکل جدی ایجاد کرده و انرژی انسانی و مالی و همه توانایی های مالی و جانی را از بین برده است.
وی با بیان این که پژوهش واقعی ویژگی هایی دارد که اگر هر کدام رعایت نشود مشکل ایجاد می‌شود و پژوهش را از واقعیت قضیه فاصله می دهد، گفت: نخست مسأله محوری است که هر پژوهشی باید مبتنی بر یک مسأله خاص و حل مسأله باشد، چراکه اساسا پژوهش یک فرایند حل مسأله است که در روانشناسی علوم شناختی گفته می‌شود مسأله یک معضلی است که انسان با آن برخورد می‌کند و می خواهد آن را حل کند.
حجت الاسلام والمسلمین قائمی نیا افزود: مسأله به معنای دقیق کلمه معضلی است که انسان با آن مواجه می‌شود می خواهد با دانسته های خودش آن را حل کند و مسأله با سؤال بی خاصیت فرق می‌کند بلکه سؤالی است که در منظومه فکری و متن زندگی برای جامعه و فرد مشکل ایجاد کره است.
وی عنوان کرد: ویژگی دومی که می‌شود برای پژوهش حقیقی در نظر گرفت روشمند بودن است، از این رو گتره ای حل کردن و بدون قواعد یک مسأله، مهم نیست و ارزشی ندارد بلکه حل مسأله باید بر اساس روش ها و متدهای مقبول در جوامع علمی صورت بگیرد، در حالی که در خیلی موارد سر و ته پژوهش ها مشخص نیست و مسأله روش تا حدی نادیده گرفته می‌شود.
پژوهشگر و استاد دانشگاه در ادامه با تأکید بر این که ویژگی دیگر پژوهش های حقیقی، نظام مند بودن است، گفت: تنها یک روش برای حل یک معضل کافی نیست، بلکه باید معضلات مشابه را حل کرد و یک پژوهش باید برد دوری داشته باشد و تنها به یک محدوده کوتاه و قلمرو محدودی نپردازد و ویژگی دیگر هویت جمعی است که معانی مختلفی دارد مخصوصا در حوزه علوم انسانی یعنی فرد در پژوهش خود به یک نظریه برسد که همه دانشمندان شاید قبول نکنند ولی معیارهای علمی را داشته باشد.
وی اضافه کرد: هر پژوهشی باید نسبت به معیارهای جامعه علمی خاضع بوده و تن به نقد عالمانه بدهد و اگر پژوهشی به هر دلیلی نقد ناپذیر باشد پژوهش نما است و ویژگی دیگر کاربردی بودن است یعنی به مسائلی که عملی هستند و در سطح جامعه به آنها نیاز داریم بپردازد و صرفا پژوهش های انتزاعی مشکلات را حل نمی‌کند.
حجت الاسلام والمسلمین قائمی نیا بیان داشت: در جریان علوم انسانی در خیلی از پژوهش ها اگر مبالغه نکنیم صد در صد پژوهش ها حداقل یکی یا چند مورد از این ویژگی ها را ندارد چون برخی از پژوهش ها اساسا از معضلات شروع نشده اند و روشمندی و نظام مندی ندارند و ویژگی دیگر مفتوح و زنده بودن است یعنی قابلیت جرح و تعدیل داشته باشد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر لزوم روی آوردن پژوهش ها به سمت رئالیست شدن تصریح کرد: بسیاری از پژوهش های ما به ویژه در حوزه علوم انسانی، ایده آلیستی هستند؛ مثلا گفته می شود علوم انسانی موجود سکولار و اومانیستی هستند و خوب است که آنها را تغییر بدهیم و مبانی خودمان را بحث کنیم و تطبیق بدهیم، این حرف درست است و ما باید سکولاریسم و اومانیسم را کنار بزنیم اما باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که پژوهش حقیقی در متن جامعه صورت می گیرد نه اتاق های دربسته و اگر به این مسأله توجه نکنیم به نتیجه مطلوبی نخواهیم رسید.
