به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین سیدکاظم طباطبایی، در دوره کوتاه مدت امام صادق(ع) شناسی که در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) برگزار شد، به روش شناسی معارضان در عصر پیشوای ششم شیعیان پرداخت و گفت: اگر بخواهیم ادوار مختلف سیاسی ائمه(ع) را تقسیم بندی کنیم، امام صادق(ع) یکی از دوره های سیاسی را داشتند که در آن، دشمنان سیاسی باهم درگیر بوده و باید گفت که در این دوره، خفقانی مانند دوره های امام حسن مجتبی(ع)، امام حسین(ع) و امام سجاد(ع) را مشاهده نمی کنیم؛ ولی باید دروه آن حضرت از نظر فرهنگی و معارضان داخلی(داخل مذهب) بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.
این استاد و محقق حوزوی ادامه داد: امام صادق(ع) در سال 83 هجری متولد و در سال 114 به امامت رسیدند و همچنین سال 148 هجری قمری، سال شهادت آن امام همام بوده و ایشان 34 سال امامت کردند.
*دوران طلایی تشیع
وی با بیان این که سال 114 تا 140 دوران ویژه و طلایی برای شیعیان بوده است، خاطرنشان ساخت: امام صادق(ع) اواخر دوران بنی امیه را درک کرده و ضعف آنان را مشاهده کرده بودند؛ بنابراین مزاحمت بنی امیه نسبت به امام(ع) به شدت کاهش پیدا کرده بود؛ چراکه در این دوره، زمان خلافت برخی از خلفا بسیار کوتاه بود و به عنوان مثال ولید بن یزید در مجموع 6 ماه حکومت کرد و همین دوره های کوتاه باعث شد که خلفا آنچنان قدرت نداشته باشند و چند کودتا نیز در آن زمان اتفاق افتاد.
استاد دوره امام صادق(ع) شناسی ادامه داد: در این دوره قیام ها علیه بنی امیه زیاد شده بود و در سال 120 زید بن علی علیه بنی امیه به قیام برخواست و حدود 8 سال زیدیه علیه بنی امیه می جنگیدند و از سال 128 به بعد قیام بنی عباس شروع و بنی امیه در این سالها مزاحمتی برای امام نداشتند.
حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی افزود: در سال 132 بنی امیه سرنگون و بنی عباس حکومت را در دست گرفت و آنها در ابتدا به سمت مخالفان داخلی خود رفته و مشغول گسترش حکومت خود بودند.
*فرصت پرورش شاگردان
وی یادآور شد: امام صادق(ع) از حدود سال های 114 الی 120 امام(ع) با حکومت بنی امیه درگیری داشت و از سال 120 تا 140 از جانب حکومت مورد تهدید قرار نداشت و حکومت سرگرم درگیری های داخلی خلفا بوده است. حضرت صادق(ع) در این 20 سال به پرورش شاگردان زیادی پرداخته و روایاتی که امروز در دستان ماست، حاصل همان روزها بوده و به دست ما رسیده است.
این محقق و پژوهشگر حوزوی با اشاره به مزاحمت های منصور دوانیقی، بیان داشت: از سال 140 تا 148 هجری قمری که حکومت قدرت پیدا کرد، مزاحمت ها برای امام(ع) آغاز و ایشان در دوران منصور دوانیقی امکان تشکیل کلاس را نداشتند.
1- معارضان فرهنگی و اعتقادی
حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی با اشاره به معارضان فرهنگی عصر امام صادق(ع)، اظهار داشت: در این دوره امام(ع) با طیف وسیعی از دشمنان و مخالفان روبرو بودند و با نگاهی به این دوره با گروه هایی که با طرز تفکر حضرت دشمنی داشتند، مواجه هستیم.
*"ملحدین"
وی، "ملحدین" را گروه اول معارضان فرهنگی عصر امام صادق(ع) خواند و گفت: این گروه از حدود سال 100 هجری فعالیتی را به نام نهضت ترجمه شروع کرده و مجموعه ای از شبهات را درباره خدا، صفات خدا، قضا و قدر، جبر و اختیار و انسان در نظام هستی مطرح می کردند و بعد از گذشت زمان، این شبهات را در مسائلی مانند امامت و پیامبری رسول خدا(ص) گسترش دادند.
استاد دوره امام صادق(ع) شناسی ادامه داد: حکومت بنی امیه در این زمان تضعیف شده بود و "إبن أبی الاوجاع" یکی از سران ملحدین بود که در مسجدالحرام حضور پیدا می کرد و در تمام مسائل تشکیک کرده و امام مباحثه های جالبی با این شخص دارد. در تاریخ آمده است که این شخص بسیار بی ادب بوده و روزی هنگامی که مردم در حال طواف خانه خدا بودند، به مسجدالحرام وارد شده و به امام(ع) عرض کرد: شما تا چه زمانی می خواهید این خرمن را بکوبید؛ درحالی که هیچ نتیجه ای هم برای شما ندارد!
حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی یادآور شد: امام صادق(ع) یکی از دقیق ترین مباحث توحیدی را در پاسخ به همین شخص ملحد بیان کردند و نکته ای که مورد توجه قرار می گیرد، این است که امام(ع) بدون تهدید و نفرین سئوالات این اشخاص را به صورت عالمانه جواب می دادند.
وی یادآور شد: در دوره ملحدان، مباحث توحیدی، امامت و عدل الهی مورد هجوم واقع می شد و اینگونه اشکالات رواج بسیار داشت و امام نیز کاملا عالمانه پاسخ را برای آنان مطرح می کردند.
*دومین گروه معارض
این محقق حوزوی، گروه دوم از معارضان فرهنگی را "مذاهب فقهی - حکومتی" عنوان کرد و خاطرنشان ساخت: تا قبل از امام صادق(ع) مذاهب بزرگ فقهی نداشتیم و هیچ مذهبی فراگیر نبوده است؛ اما در دوره حضرت، دو مذهب "ابوحنیفه" و "مالک" فراگیر شد و نکته قابل توجه این است که ابوحنیفه با بنی امیه در تعارض بود؛ ولی مالک همانند او نبوده است.
این کارشناس امام شناسی افزود مالک و ابوحنیفه در دوره ای شاگرد امام(ع) بودند؛ ولی امامت ایشان را قبول نداشته و خودشان از فقهای بزرگ اهل سنت به شمار می رفتند. مالک در مدینه و ابوحنیفه در کوفه بود و باید گفت که این دو شهر مرکز شیعیان بوده و آنها از منظر فقهی در مقابل امام موضع گیری می کردند.
حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی با بیان این که موضع امام(ع) این بود که به آنان احترام می گذاشت و برای مبارزه با این گروه، به تربیت شاگردان فقیه و فرهیخته پرداخته بود، اظهار داشت: "أبان بن تغلب" یکی از آن شاگردان امام جعفر صادق(ع) بود که در مدینه حضور داشت و به سوالات فقهی مردم پاسخ می دادند.
*معارضین اعتقادی
وی، "معارضین اعتقادی" را سومین گروه از معارضان فرهنگی عصر امام صادق(ع) نام برد و گفت: معارضین اعتقادی نیز به چند دسته تقسیم می شدند که نخستین گروه، اهل سنت بوده که ولایت امام علی(ع) را قبول نداشتند.
این کارشناس امام شناسی ادامه داد: گروه دوم از معارضین اعتقادی، أشعری ها(جبرگرا) بودند که در امامت امام(ع) بحثی نداشته و سئوالات خود را از امام می پرسیدند و حضرت به گونه ای دقیق و علمی به آنان پاسخ می دادند. وجود این افراد در زمان آن حضرت باعث شده بود که غنای معارف شیعه بهتر معلوم و مشخص شود.
*"صوفیه"
حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی با بیان این که گروه چهارم از معارضین فرهنگی عصر پیشوای ششم به "صوفیه" مشهور می باشند، ابراز داشت: این گروه از دوران امام حسن(ع) به بعد وجود داشته و در جریانات سیاسی و اعتقادی ورود نمی کردند و به نوعی دنیاگریز بودند؛ البته آنان به اهل بیت(ع) به این عنوان که از نواده های پیامبر(ص) هستند، علاقمند بودند.
استاد دوره امام صادق(ع) شناسی یادآور شد: نماد صوفیان عصر صادق آل محمد(ع)، سفیان ثوری بوده است و باید گفت صوفیان تظاهر به دنیا گریزی داشتند.
2- معارضین داخلی(درون مذهبی)
این استاد حوزه در ادامه به گروه دیگری از مخالفین امام صادق(ع) اشاره کرد و گفت: "معارضین داخلی(درون مذهبی)" نام این گروه بود. آنان در درون جامعه شیعی زندگی می کردند و به گونه ای با امام(ع) یا طرز تفکر و یا رفتار ایشان مخالفت می کردند. این گروه خود نیز به چند دسته تقسیم می شوند.
*"زیدیه"
این کارشناس امام شناسی تصریح کرد: یکی از گروه هایی که در ابتدای امامت امام صادق(ع) پدید آمد، "زیدیه" به رهبری زید بن علی بوده که البته او عموی امام صادق(ع) نیز می شد و انسانی بسیار بزرگوار بود؛ ولی پیش خود فکر می کرد که امامت به آنها خواهد رسید.
حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی ادامه داد: زید انسانی عالم، بزرگوار، عابد، زاهد و همچنین بسیار شجاع و مبارزه جو بود؛ ولی آیا این همه صفات خوب باعث می شود که شخصی امام شود؟
وی اضافه کرد: زید بعد از امام باقر(ع) به صورت غیررسمی خود را رهبر شیعیان می دانست و گروه "زیدیه" از گروه های معارض داخلی بوده و مبارزات خود را علیه بنی امیه شروع کردند و در این زمینه به توصیه های امام(ع) نیز توجهی نداشتند و پس از زید بن علی نیز یحیی بن زید راه پدر را ادامه داد و به شهادت رسید.
این محقق حوزوی خاطرنشان کرد: امام(ع) بسیار با ملاطفت با این اشخاص رفتار می کردند و حتی بعد از شهادت آنها، نیز خانواده آنان را تحت پوشش قرار داد؛ ولی در مجموع جریان "زیدیه" به عنوان یکی از معارضان شیعه پدید آمد.
این کارشناس امام شناسی یادآور شد: امروز گروه حوضی ها که با دولت یمن در تقابل هستند، از گروه "زیدیه" بوده و آنها تا امامت امام باقر(ع) را قبول دارند؛ ولی امام بعد را امام صادق(ع) نمی دانند.
* علت شکست های زیدیه
حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی خاطرنشان کرد: تمام قیام های "زیدیه" با شکست روبرو شد و علت آن هم، انقلاب بدون فکر و اندیشه بوده است.
*"بنی الحسن"
وی با اشاره به این که گروه دوم از معارضان داخلی دوران امام صادق(ع)، "بنی الحسن" نام داشت که از خاندان امام حسن(ع) می باشند، تصریح کرد: بعد از امام علی(ع)، اولاد ایشان و حضرت زهرا(س) در دو شاخه ادامه پیدا کرد که گروهی "بنی الحسن" و گروهی را "بنی الحسین" بودند.
این استاد حوزه یادآور شد: ائمه(ع) از گروه "بنی الحسین" بوده و در گروه "بنی الحسن" امامت جاری نشده است؛ ولی مدعیانی داشتند که یکی از آنها فردی به نام "عبدالله محض(عبدالله بن الحسن بن الحسن)" نام داشت و دلیل این که به او عبدالله محض گفته می شد این است که او هم از طرف پدر و هم از طرف مادر سید بوده است.
وی ادامه داد: عبدالله محض، فریب بنی عباس را خورد؛ چراکه این گروه در سال 128 قیام خود را با دعوت مخفیانه شروع کرد و با عبدالله محض هم پیمان شدند و با او قرار گذاشتند که فرزندت به نام محمد بن عبدالله را به نام امام مهدی معرفی کنیم و عبدالله محض فریب آنها را خورد و همه آنان از جمله خود عبدالله با جناب محمد بن عبدالله بیعت کردند.
حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی اضافه کرد: عبدالله محض خدمت امام صادق(ع) رسید و به آن حضرت عرض کرد که شما هم باید با محمد بیعت کنی!، امام(ع) در پاسخ، او را نصیحت کرد و فرمود "فریب بنی عباس را نخور و نام شما در مصحف حضرت فاطمه(س) نیامده است، در این هنگام عبدالله یک بی ادبی انجام داد و به امام(ع) گفت که شما حسود هستید.
وی با بیان این که پس از روی کار آمدن بنی عباس، اولین کسانی که مورد هجوم این گروه قرار گرفتند، عبدالله محض و پسرش محمدبن عبدالله بودند، اظهار داشت: بنی عباس با محمد بن عبدالله بیعت کرده بودند و جامعه عربی نمی پذیرفت که کسی که با او بیعت شده، سر کار نباشد و اشخاص دیگر بر او حکومت کنند؛ به همین دلیل آنان را کشتند.
* "غالیان"
این محقق و پژوهشگر حوزوی در ادامه "گروه غالیان" را یکی دیگر از گروه های معارض داخلی دوران امام صادق(ع) خواند و ابراز داشت: یکی از گروه های معارض داخلی در میان شیعه که خطر آنان، خطر فرهنگی بود، "گروه غالیان" نام داشته و همیشه غلو می کردند. در احوالات آنان آمده است که این گروه، ائمه(ع) را از حالت بشری خود بالاتر دانسته و نسبت خدایی به امامان(ع) می دادند!؛ البته این گروه در زمان امام علی(ع) نیز وجود داشته و در زمان امام باقر(ع) اوج گرفتند و می گفتند که امامان، صفات ربوبیت دارند و ما هم نماینده آنان هستیم!
این کارشناس امام شناسی یادآور شد: آنها نماز را به معنای محبت به اهل بیت(ع) می گرفتند و شراب را ابوبکر و زنا را عمر می دانستند و قائل بودند که حلال و حرامی وجود ندارد و هرکس که امام صادق(ع) بخواهد به بهشت می رود و هرکس را که نخواهد به جهنم می فرستد.
*موضع گیری شدید امام(ع)
حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی خاطرنشان ساخت: امام صادق(ع) شدیدترین موضع گیری را درباره غلات و افراط گرایانی که تکلیف گریزی را ترویج می کردند، داشتند.
وی در پایان تصریح کرد: حضرت در چندین روایت، رهبران این گروه مانند ابوالخطاب و مغیره بن سعید را لعن کرده و به شیعیان دستور دادند که ارتباط خود را با آنان قطع کرده و حتی عالمانی همچون زراره را ملکف کردند که با آنها به بحث بپردازد؛ البته این گروه مباحث و مستندات علمی را نیز قبول نمی کردند و حتی سخن امام(ع) را هم قبول نداشته و قائل بودند که امام(ع) تقیه می کند!!!
انتهای پیام
