خبرگزاری «حوزه» - اصفهان/ آیت الله العظمی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم فرمودند: «حوزه علمیه قم باید همچنان یک حوزه انقلابی و مهد انقلاب» باقی بماند و رسیدن به این هدف، نیازمند اندیشه، تدبیر و برنامه‌ریزی دقیق است».

اگر بخواهیم  نظام اسلامی همچنان «اسلامی و انقلابی» بماند باید حوزه علمیه، «انقلابی» بماند، زیرا اگر حوزه علمیه انقلابی نماند، نظام در خطر «انحراف از انقلاب» قرار خواهد گرفت.

در این میان نمی توان از نقش اساتید که در خط مقدم تربیت طلاب قرار دارند، غافل شد. براین اساس خبرنگار «حوزه» در اصفهان، به سراغ حجت الاسلام و المسلمین مهدی فرزین از اساتید سطح عالی حوزه، عضو شورای آموزش حوزه علمیه اصفهان و مدیر پژوهشکده امیرالمومنین(ع) رفته و با او پیرامون موضوع مهم رسالت ها و ماموریت های حوزه انقلابی به گفتگو پرداخته که حاصل آن را در ادامه می خوانید.

 تعاریفی درباره «حوزه انقلابی» مطرح شده است، منظور از حوزه انقلابی چیست؟

همواره طلاب سئوال می کنند که منظور از حوزه انقلابی چیست؟ و آیا صحبت کردن از حوزه انقلابی به این معنا است که حوزه کنونی غیرانقلابی است؟ به قول ما طلبه ها، اثبات چیزی نفی ما عدا نمی کند. اگر ما درباره حوزه انقلابی صحبت می کنیم بدین معنا نیست که حوزه کنونی ما غیرانقلابی است.

حوزه انقلابی، حوزه ای است که حقایق جامعه، نیازهای مردم به ویژه نسل جوان و نیازهای نظام اسلامی را بر اساس زمان و مکان درک کرده، تا بر اساس این درک بتواند برنامه ریزی کرده و تمدن بزرگ اسلامی را بنا بگذارد؛ باید دانست که در حوزه چه باید کرد تا بستر تحقق نظام اسلامی آماده شود و بتوان به سمت تمدن بزرگ اسلامی و حکومت جهانی حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) حرکت کرد.

 ویژگی های حوزه انقلابی چیست و مهمترین آن کدام است؟

 مرجعیت دینی و فقاهتی بودن مهمترین ویژگی حوزه انقلابی است، در جهان امروز که یک جهان سکولار است و می خواهند دین را در حاشیه قرار دهند، ما در حوزه ای انقلابی قائل به نظام سیاسی اسلام هستیم که در رأس آن، مرجعیت دینی قرار دارد.

حوزه انقلابی باید بداند چه خدمتی برای شکل گیری تمدن بزرگ اسلامی می تواند داشته باشد. حوزه انقلابی باید ارکان خد را بشناسند و موضوعاتی همچون چگونگی ارتباط حوزه با مردم، شناسایی نیازهای مردم، رصد شبهات مختلف و غیره را مد نظر داشته باشد، علاوه بر این، شرایط معنوی همچون حسن خلق، صفا، ساده زیستی، تواضع، صمیمیت و اعراض از دنیا را داشته باشد؛ چراکه اگر مردم این ویژگی ها را در حوزه ها و روحانیت ببینند، استقبال می کنند.

تعامل حوزه انقلابی با نظام اسلامی و مردم چگونه باید باشد؟

 نظام اسلامی برخاسته از متن دین و حوزه علمیه است و امام راحل و مقام معظم رهبری، طراح اصلی این نظام هستند، لذا حوزه انقلابی جدای از نظام اسلامی نبوده و در حقیقت زاییده نظام اسلامی است.

دو تعامل مهم و اساسی بین حوزه و نظام اسلامی و مردم وجود دارد و سایر تعاملات زیرمجموعه این دو تعریف می شوند، انتظار نظام اسلامی این است که حوزه مرجعیت دینی و فقاهت نظام اسلامی را بر عهده داشته باشد و به تبیین قوانین بر اساس مبانی دینی بپردازد، بسیاری از مسائل قانون گذاری و مسائل جدید همانند مسئله بیمه، ارز و بانک ها در کتب فقهی طرح نشده و نظام اسلامی باید پاسخگو این مسائل باشد؛ نظام اسلامی باید توانمندی خود را نشان دهد و بگوید که اسلام می تواند در تمام زوایای زندگی بشر، قانون گذاری کند و او را هدایت کند.

ضرورت پاسخگویی حوزه انقلابی به شبهات و مسائل روز

وظیفه دوم حوزه انقلابی، تربیت نیروهای متخصص برای نظام اسلامی است برای این کار، باید نهادهای مورد نیاز تشکیل شود، حوزه برای نهادینه کردن فرهنگ دینی در جامعه و تحقق فقه در تمامی زوایای زندگی انسانی، باید نیرو تربیت کند مثلاً نیروی متخصص درباره موضوع بانکداری اسلامی داشته باشد؛ امروز نظام اسلامی با هزاران شبهه مواجه است، چه کسی باید پاسخ این شبهات را بدهد؟

جوان امروز، از سوی صدها شبکه اجتماعی و کانال ماهواره، بمباران اطلاعات می شود و هزاران شبهه در ذهن او جا می گیرد و حوزه انقلابی باید پاسخگو باشد؛ مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) می فرمایند اگر به داد جوان ها نرسید و پاسخگوی شبهات و مسائل جوانان نباشید، در 20 سال آینده با جوانی مواجه می شوید که با دیدن آنها از خود می پرسید که آیا این جوان پرورش یافته در نظام اسلامی است؟

*می گویند حوزه علمیه نباید وابسته به نظام اسلامی باشد!!!

از سوی دیگر نظامی اسلامی باید به صورت تمام قد، پشتیبان حوزه انقلابی باشد؛ البته شبهه ای مطرح شده و می گویند که حوزه ها نباید حکومتی شوند ما هم همین اعتقاد را داریم اما این نظام، نظام اسلامی که رهبران آن از حوزه ها هستند و در رأس آن ولی فقیه قرار دارد و نظام باید از حوزه انقلابی حمایت کند و امکانات لازم برای تربیت نیروی متخصص فراهم شود.

با توجه به سال ها تجربه ای که دارم، به نظرم می رسد که حوزه علمیه به دلیل بافت سنتی، هنوز بصورت کامل نتوانسته خود را با فرامینی که امام و رهبری فرموده اند، تطبیق دهد. حوزه ها باید با برنامه ریزی بیشتر و دقیق تری حرکت کنند و خود را با شرایط کنونی تطبیق دهند تا تحول مد نظر امام و رهبری محقق شود.

14 جلد کتاب از سخنان رهبری درباره حوزه علمیه جمع آوری شده است

رهبر معظم انقلاب پیشنهادات مختلفی درباره چگونگی تحول در بخش های فرهنگی، تبلیغی، آموزشی، پژوهشی و علمی و متون داشته اند، می گویند آقا کلی گویی کرده است که اصلاً اینگونه نیست؛ 14 جلد کتاب از سخنان ایشان درباره حوزه علمیه جمع آوری شده که یک جلد از آن درباره تحول حوزه است، ایشان جزئیات را هم مطرح کرده اند، به نظر بنده ایشان اشراف حکیمانه ای بر این موضوع دارند، بنابراین انتظار می رود که حوزه علمیه ده ها گروه عملیاتی و تخصصی برای اجرای منویات مقام معظم رهبری را تشکیل دهد.

چه موانعی بر سر راه  تحول در حوزه انقلابی وجود دارد؟

نبود نقشه راه مهمترین مانع در دستیابی به حوزه انقلابی است. رهبر معظم انقلاب تأکید دارند که ببینید حوزه مطلوب چه حوزه ای است و برای آن برنامه ریزی کرده و نقشه راه تعیین کنید. ایشان درباره چگونگی دروه عمومی و خارج ابتدایی و پیشرفته صحبت کرده اند.

مانع بعدی اصرار بر حفظ وضعیت موجود حوزه ها است. مقام معظم رهبری می فرمایند «اگر حوزه ها در مسیر تحول سازنده و مثبت قرار نگیرند، اگر به خاطر این که با دین مأنوس هستند، از بین نروند، قطعاً به خاطر عقب ماندگی از زمان و تحول، منزوی خواهند شد». به نظر من نتوانسته ایم وضعیت تحول را به صورت کامل ایجاد کنیم، گاهی، مسئولانی در رده های بالای حوزه های علمیه هستند که دغدغه های رهبری را ندارند

راهکار چیست؟

 اگر به فرمایشات امام و رهبری را به عنوان طراحان اصلی حوزه انقلابی توجه کرده و آن را بررسی و تفکیک کنیم، می توان راهکارها و سیاست ها را شناخت و براساس آن، برنامه ریزی کرد.

می توان یک مدرسه نمونه و مطلوب بر اساس نظرات آن برزگواران را به عنوان الگو معرفی کرد و گفت که ما در مدت زمانی مشخص، طلابی را به روش و قالب جدید تربیت کرده ایم، البته طرح مدرسه نمونه طی 2 سال و نیم آماده شد و استقبال خوبی در قم از آن شده است که امیدوار هستیم مراحل اداری آن انجام و نواقص آن برطرف شود.

گروه های تخصصی حوزه باید بر روی فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی کار کنند. به نظر بنده حوزه بایستی برنامه های مختلف برای تحقق تعمیق تفکر دینی، هدایت اعتقادی و فکری جامعه، هدایت سیاسی و بصیرت افزایی، ارائه خدمات اجتماعی در راه نهادینه کردن فرهنگ دینی و ... داشته باشد.

باید در حوزه علمیه مجموعه های تخصصی داشته باشیم که نیروهای متخصص تربیت شوند، واحدهای درسی به هدایت سیاسی و بصیرت افزایی در بدو ورود طلاب تا دروس خارج وجود داشته باشد و طلاب در قالب اردوهای جهادی به تبلیغ قرآن و عترت و فرهنگ دینی و نهادینه کردن فقه در جامعه بپردازند. 

 اساتید و روحانیون برای انقلابی ماندن حوزه چه نقشی می توانند داشته باشند؟

 در نظام اسلامی هر کسی وظیفه ای دارد و اساتید، طلاب و روحانیون هم باید درک درستی از زمان و حقایق جامعه داشته باشند.

مهمترین وظیفه یک استاد انقلابی تربیت طلاب انقلابی، به روز، عالم و متقی است که بتوانند نیازهای نظام و مردم را برآورده کنند. همه روحانیون وظیفه دارند مردم را انقلابی کنند و انقلابی نگه دارند، همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند «حوزه باید انقلابی باشد و انقلابی بماند»، بنابراین طلاب باید خوب درس بخوانند و با علم و دانش خود بتوانند پاسخگوی شبهات و نیازهای نظام اسلامی و جامعه باشند.

ما در مؤسسه فرهنگی پژوهشی امام امیرالمؤمنین(علیه السلام) صدها صفحه پیرامون مباحث انقلاب، جنگ نرم دشمن، معضلات و چالش های جوانان امروز، مباحث مورد نیاز حوزه انقلابی و شبهات تدوین کرده ایم و طلاب از آن بهره می برند.

امروز سیل ویرانگر دنیا طلبی بخشی از طلاب را فرا گرفته است

به نظر بنده، بالاترین خصیصه برای یک طلبه انقلابی، تقوا و زهد حقیقی است. امروز متأسفانه سیل ویرانگر دنیا طلبی بخشی از طلاب را فرا گرفته است، باید به سیره علما و بزرگان گذشتگان را نگاه کرد و  زهد و تقوای آنان را مشاهده کرد، اگر این روند حفظ نشود حوزه انقلابی زمین می خورد نباید.

گفت وگو : سید امیر حسین ابطحی