به گزارش خبرنگار خبرگزاری«حوزه»، حجت الاسلام والمسلمین مهدی پیشوایی، در نشست علمی «ریشه های تاریخی پیدایش جریان های تکفیری»، به همت مدرسه آموزش عالی فقه و معارف اسلامی مجتمع آموزش عالی فقه، در مجتمع امین قم برگزار شد، به تبیین موضوع نشست پرداخت و ابراز داشت: گروه های تکفیری در عصر حاضر، خود را تابع سلف صالح از جمله صحابه پیامبر(ص) و تابعین می دانند و معتقدند هر عملی که توسط صحابه و تابعین صورت پذیرفته است، صحیح و حجت شرعی و هرچه که در عمل آنان نبوده، بدعت و شرک است و هر کسی را نیز که خلاف نظر آنان داشته باشد، کافر می شمارند.
وی، نقل گرا و ظاهرگرا بودن را یکی از مهم ترین لغزشگاه های سلفیت دانست و ابراز داشت: از میان چهار فرقه اهل سنت، حنبلی ها به شدت نقل گرا هستند و به ظواهر قرآن و احادیث عمل می کنند. این گروه حقیقت و مجاز را قبول نداشته و همه ظواهر آیات را به معنای حقیقی حمل می نمایند. برای نمونه آنان در تفسیر آیه «یدالله فوق ایدیهم» و «قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجَادِلُكَ...» معتقدند خداوند «دست» و «گوش» دارد.
استاد تاریخ صدر اسلام، ابن تیمیه را بنیان گذار تفکر تکفیری خواند و خاطرنشان کرد: گروه های تکفیری امروزی، غالبا وهابی و از ریشه حنبلی هستند. ابن تیمیه که در شام رشد و نمو یافت، فردی باسوادی به شمار می آمد که از علوم مختلف آگاهی داشت. بیشتر آثار وی توسط شاگردش، ابن قیم جوزیه، جمع آوری و تنظیم شده است.
وی افزود: ابن تیمیه اولین کلید اختلاف با سایر مسلمانان را روشن نمود و با فقهای سایر فرق اهل سنت در سه نقطه اختلافات بسیار شدیدی داشت. این اختلافات که در حال حاضر به 17 مورد رسیده است به شکلی است که هر کسی با آنان در این موارد هم نظر نباشد را کافر می شمارند.
حجت الاسلام والمسلمین پیشوایی، ظهور وهابیت در عربستان را فصل جدیدی در توسعه تکفیری گری دانست و گفت: افکار انحرافی ابن تیمیه در زمان خود، با ایستادگی علمای مسلمان مجالی برای گسترش نیافت و از سوی مسلمانان طرد شد؛ اما چند قرن بعد، محمد عبدالوهاب، با حمایت انگلستان که به دنبال تضعیف حکومت عثمانی بود، افکار ابن تیمیه را رونق داد و با همراهی خاندان آل سعود، تفکر تکفیری گری بسط و گسترش یافت.
وی، اعتقاد به تجسد خداوند و حرام دانستن زیارت بقاع و زیارتگاه ها را از مهم ترین اختلافات ابن تیمیه با علمای سایر فرق اسلامی دانست و گفت: ابن تیمیه قائل به جسمیت خدا بود و در تفسیر «الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى» ابراز می داشت خداوند در عرش، بر فراز یک کرسی چوبی جلوس دارد و با هر حرکت خدا، عرش به لرزه درمی آید! وی همچنین با استناد به حدیثی منسوب به پیامبر(ص)، سفر برای زیارت اولیاء و صالحان را حرام می دانست.
سخنران نشست ادامه داد: ابن تیمیه فردی بسیار مغرور و لجوج و در مباحثات و مناظرات علمی، به جدل و پراکنده گویی معروف بود و از هیچ اقدامی برای تخریب و تمسخر طرف مقابل خود فروگذار نمی کرد. نقل شده است که وی در شام تفکر خود را رواج داده بود و هر یک از علما که در برابر افکار انحرافی او لب به اعتراض می گشود، توسط پیروانش مورد تعرض قرار می گرفت.
وی در تحلیل مبانی فقهی ابن تیمیه و پیروان وی، اظهار داشت: حدیثی از پیامبر(ص) نقل شده است که فرمود بهترین مردم نسل زمان من(صحابه) هستند و سپس کسانی که دنبال آنان می آیند (تابعین) و پس از آن نیز کسانی که به دنبال آنان می آیند(تابعین تابعین). علمای سلفی با استدلال به همین روایت، زیارت بقعه ها، حرم اولیا و... را که پس از قرن سوم پدید آمده است، بدعت و شرک می دانند و حتی فراگیری علم کلام، منطق، فلسفه و ریاضیات توسط مسلمانان را نیز با همین استدلال ممنوع و حرام می شمارند.
حجت الاسلام والمسلمین پیشوایی در ادامه به نقد مبنای فقهی ابن تیمیه با استناد به آثار علمای اهل سنت پرداخت و تاکید کرد: جدا از ضعفی که در سند روایت مذکور وجود دارد، بر اساس اظهارنظر علمای اهل سنت، سه قرن نخست صدر اسلام را نمی توان به عنوان معیار و ملاک شرعی به شمار آورد و مدعی شد هر اتفاقی در این دوران افتاده است جایز و هر چه روی نداده حرام و بدعت است. ضمن اینکه بسیاری از مسائلی که سلفی ها آن را حرام می دانند، در همان قرون ابتدایی نیز در میان مسلمین رواج داشت.
وی با اشاره به بدعت های بزرگی که در قرن های نخست اسلام روی داد، تصریح کرد: چگونه می توان سه قرن نخست صدر اسلام را «خیرالقرون» دانست درحالی که تنها در نیمه نخست قرن اول، سه خلیفه مسلمین به قتل رسیدند و یا بدعت¬هایی مانند ظهور خوارج روی داد. بسیاری از جنگ های داخلی و خونریزی ها در زمان صحابه و تابعین رخ داده است و این حقیقت با خیرالقرون بودن این دوران منافات دارد.
سخنران نشست، برداشت اشتباه از روایت ضعیف السند «خیرالقرون» را یکی از ریشه های تاریخی شکل گیری گروه های تکفیری دانست و افزود:شهید مطهری در کتاب جاذبه و دافعه امیرالمومنین(ع)، نکته ظریفی را درباره خوارج ذکر می نماید با این مضمون که امروزه برخی از فرقه های انحرافی به ظاهر نابود شده اند؛ اما تفکر آنها هنوز زنده است و خوارج یکی از این فرقه ها به شمار می آید. تکفیری ها، خوارج زمان هستند و باید توجه داشته باشیم اگر امروز در سوریه و عراق شکست خورده اند، تفکر خطرناکشان هنوز پابرجاست.
حجت الاسلام والمسلمین پیشوایی در پایان با اشاره به تلاش آمریکا برای هدایت بقایای گروه های تکفیری به مناطق مختلف جهان اسلام، اذعان داشت: هرچند شکست گروه های تکفیری در عراق و سوریه در صحنه نظامی بسیار ارزشمند و مهم بود، اما این مبارزه باید در عرصه فکری توسط علمای اسلام ادامه یابد.
