به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» از بوشهر، علما و بزرگان همواره در طول تاریخ کشور نقش موثری در مبارزه و استعمارستیزی داشته اند و سبب شدند تا دست بیگانگان از این کشور کوتاه شود؛ در این راستا خبرگزاری حوزه قصد دارد تا به معرفی علمای مبارز و استعمارستیز استان بوشهر بپردازد.
میرزا احمد دشتی نجفی
میرزا احمد دشتی که به دشتی نجفی معروف اند، متولد حدود سال ۱۲۸۷ هجری شمسی مطابق با ۱۳۲۷ قمری (۱۹۰۸ میلادی)، فرزند ملا حسن، از مجتهدان سرشناس معاصر است. وی زمانی که پدرش به خواهش خان وقت کاکی و عده‌ای از مردم این شهر برای چند سالی در کاکی توقف نمود، در همان‌جا متولد شد.
پدرش آخوند ملاحسن گنخکی، فرزند حاج حسن، فرزند ابراهیم، فرزند غلام، فرزند حاجی بزرگ از مجتهدین منطقه کاکی بود که در روستای گنخک کاکی متولد شد. بعد از خواندن مقدمات علوم دینی به نجف رفت و از علمای مشهور آن روز از جمله آیت‌الله شیخ علی قوچانی (شاگرد آخوند خراسانی صاحب کفایه)، فقه و اصول و سایر علوم و فنون آموخت؛ و بعد از اینکه دروس حوزوی را تا سطح خاصی دنبال کرد، به دشتی مراجعت نمود و در شهر کاکی سکونت اختیار نمود و تا زمانی که از کاکی به گنخک نرفته بود، کارش نشر احکام دین و اقامه جماعت بود.
ملاحسن گنخکی در مبارزات سیاسی، اجتماعی در دشتی نقش ارزنده‌ای ایفا نموده، وی با مساعدت و همکاری جمعی از علمای بزرگ، مخصوصاً آیت‌الله حاج شیخ جعفر محلاتی در نبرد با هجوم انگلیس به جنوب ایران قیام نموده و بنا به گفته معمرین، مردم دشتی آخوند ملاحسن که روحانی شجاع و نترسی بود را به عنوان رهبری مذهبی خود در این مبارزه انتخاب کردند. در زمان جنگ جهانی اول که انگلیسی‌ها به بوشهر و دلوار حمله کردند، وی بهمراه بزرگانی مانند سید مصطفی بهزادی (حسینی) و … نقش مهمی در بسیج نیروهای دشتی برای اعزام به دلوار داشت. خود وی نیز لباس رزم پوشیده و به اتفاق میرزا باقر گزدرازی(پدر آیت‌الله میرزا جواد نمازی) حاج میرزا محمود دشتی از گنخک رؤسا، شیخ عبدالعلی (فرزند شیخ عبدالنبی دشتی) از زیارت، شیخ ابراهیم سرمستانی از سرمستان، شیخ ابراهیم بحرانی از دیر و آقا سید حسن بن آقا علی بن آقا محمد امین از کاکی و سایر سرداران به همراه نیروهای رزمنده دشتی برای اعزام به دلوار در خورموج اردو زده بودند که زنان و بچه‌های خورموج با اشعار محلی این اردو را برای شرکت در جنگ تشویق می‌کردند، ولی چون در خورموج بر اثر بیماری آنفلوآنزا چندتن از نیروهایش درگذشتند و عده‌ای از جمله خود وی دچار این بیماری شدند، به ناچار به گنخک برمی‌گردد.
مادر وی بی بی نساء از خاندان سادات و صبیه سید محمد حسینی دشتی و خواهر علامه سید عباس مجاهد بود. این بانوی که در بین مردم مشهور به وارستگی بود صاحب فرزندانی شد که هر کدام نقش دینی متمایزی داشتند.
میرزا احمد دارای ۶ فرزند پسر و ۲ دختر می‌باشد که اسامی آنها به این شرح می‌باشد: میرزا محمدتقی، میرزا محمدحسن، میرزا محمدباقر، میرزا محمدعلی، حاج میرزا محسن و حاج میرزا محمدحسین. همچنین دو دختر بنام زکیه (همسر آیت‌الله حاج میرزا ابراهیم دشتی، متخلص به منهاج) و صدیقه (همسر میرزا مهدی دشتی برادر میرزا ابراهیم) دارد که هر دو داماد وی فرزندان میرزا جواد، برادر آیت‌الله دشتی می‌باشند که مثال پدر در زهد و پاکدامنی زبانزد خاص و عام هستند.
ورود به مکتب خانه
آیت الله دشتی نجفی در سنین کودکی و نوجوانی قرآن و مقدمات را در نزد پدرش فرا گرفت و همچنین در مکتب خانه روستای گنخگ، نزد «آخوند حاج ملا قاسم» (والد شیخ عباس جلالی) با شوق و ذوق وصف ناشدنی و در کنار دیگر هم سن و سالان به فراگیری و رو خوانی قرآن همت گماشت. جالب اینکه در همان مکتبخانه کوچک روستا، آثار فراست و کیاست تیزهوشی در چهره «میرزا احمد» کاملاً هویدا بود و بسیاری از مردم بعینه آینده درخشانی را از همان سنین برایش پیش بینی می‌کردند.
ملاحسن گنخکی و همسرش از آنچه که لازم بود به میرزا احمد بیاموزند، فروگذار نکردند، میرزا احمد در سن ۶ سالگی (سال۱۲۹۳ هـ. ق) وارد مکتبخانه شد و زیر نظر مکتبدار دلسوز، مسائل دینی را فرا گرفت و چون خود نیز دارای حافظه و استعداد کم‌نظیری بود، ملا حاج قاسم بارها به پدرش گوشزد کرده بود که به این کودک عنایت خاص داشته باشد و در قدر و منزلت، او را بزرگ بشمارد؛ و با لحنی صریح به وی گفته بود از نظر حافظه و استعداد نه تنها بر همه فرزندانت، که بر دودمانت برتری دارد و آینده اش بسیار درخشان است.
اساتید مقدمات و سطح
حاج سید علینقی دشتی نخستین عالمی که به عنوان استاد رسمی حوزوی زیر بنای گنجینه علمی و فقهی آیت‌الله حاج میرزا احمد دشتی را بنا نهاد و به او علوم مختلف را آموخت و به نبوغ علمی وی پی برد، آیت‌الله حاج سید علی نقی دشتی است که در سال ۱۲۹۰ هجری قمری در روستای میانخره از توابع دشتی متولد شد. پدرش حاج سید محمد که خود از علمای برجسته و عارفی وارسته بود و تحصیل در حوزه علمیه کردوان که در آن موقع منطقه‌ای از مناطق دشتی بود در محضر عالم بزرگ و مجتهد مسلّم حاج شیخ عبدالنبی بحرانی این عالم دانشمند که اصالتاً اهل دشتی و ساکن بحرین بود به بردخون آمد و در آنجا حوزه علمیه بزرگی تأسیس کرد و حدود دویست نفر از شخصیت‌های بزرگ علمی از محضر او کسب فیض کردند و درجات عالیه نائل شدند. دربارهٔ مقام و منزلت دینی و حوزوی اولین استاد وی یعنی آقا سید علی نقی میانخره‌ای این نکته قابل ذکر است که وی از یک سو شاگرد آقا میرزا علی شیرازی بود و از ایشان اجازه دخل تصرف در امور شرعیه را نیز داشت و از دیگر سو با بهره‌گیری از همت مضاعف و استعداد ادبی خود، الفیه‌ای منظوم در علم نحو تألیف کرد که از حیث (به زعم بسیاری از صاحب نظران) از جهاتی از الفیه «ابن مالک» برتر می‌باشد.
ملا حسین فقیه حسنانی؛ وی فرزند زایر غلام و متولد فقیه حسنان، محله باغ کاکو فردی با سواد بوده و شاگردانی تربیت کرده است. یکی از مشهورترین شاگردان او حاج میرزا احمد دشتی است.
آخوند ملا فتح‌الله دشتی؛ وی از طایفه خواجه‌های دشتی و فرزند مظفر در مسیله کوسه بخش کاکی متولد شد. خواندن و نوشتن را در زادگاهش فرا گرفت. سپس راهی نجف شد مدتی از محضر علماء آنجا بهره برد سپس به دشتی بازگشت. نزد مردم به زهد و تقوا شهرت داشته و بسیار مورد احترام بوده و مردم هنگام اختلافات به او رجوع می‌کردند. وی سرانجام در سال ۱۳۵۷ ق در حدود ۹۷ سالگی درگذشت و جنازه اش به نجف انتقال و در وادی السلام به خاک سپرده شد.
اساتید دروس عالی در نجف
آیت الله دشتی یک سال از محضر آقا سید علی نقی کسب فیض کرد و پس از آن که سیوطی را گذراند، با تشویق مکرر وی هر چند طلبه‌ای نوجوان و فقیر بود، توانست با مساعدت مالی تنی چند از خیرین منطقه، در سن حدود ۱۳ سالگی عازم حوزه علمیه نجف شود. او با ورود به حوزه کهن نجف بود که توانست فرصتی برای بروز استعداد خویش در زمینه تحصیل علوم دینی و حوزوی فراهم کند. وی در نجف محضر اساتید بزرگی را درک کرد و بهره‌های بسیار علمی و اخلاقی کسب نمود. اساتید وی در نجف عبارتند از:
آیت‌الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی؛ از بزرگترین فقهای قرن چهاردهم شیعه و دارای مرجعیت عامه پس از رحلت شیخ عبدالکریم حائری و میرزای نائینی از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ق.
آیت‌الله العظمی آقا ضیاءالدین عراقی؛ فرزند آخوند ملا محمد کبیر سلطان آبادی (عراقی) که عالمی بزرگ و فقیهی بود که به پرهیزگاری شهرت داشت. آقا ضیاءالدین دارای هوش سرشار و استعدادی فوق‌العاده بود.
آیت‌الله سید عبدالهادی شیرازی؛ وی از خاندانی مشهور به فقاهت برخاسته بود و علاوه بر علم سرشار در صفات اخلاقی و زهد و خضوع کم‌نظیر دانسته می‌شد.
آیت‌الله حاج شیخ محمدکاظم شیرازی که از فقها و مراجع مطرح شیعه پس از سید ابوالحسن اصفهانی بود ولی مرجعیتش اندگی پایید و درگذشت.
آیت‌الله سید محسن طباطبائی حکیم، از فقها و مراجع بزرگ مجاهد شیعه عراق در قرن چهاردهم هجری.
آیت‌الله سید محمود شاهرودی؛ فقیه و اصولی بزرگ شیعه و معاصر آیت‌الله بروجردی.
آیت‌الله العظمی سید ابوالقاسم خویی؛ از مفاخر بزرگ جهان تشیع و از مشاهیر فقه و اصول و از مدرسان پر آوازه حوزه علمیه نجف و از مفسران و قرآن پژوهان بزرگ اسلام.
اجتهاد
میرزا احمد دشتی پس از سالها تلاش، سخت کوشی و علم آموزی و بعد از گذراندن دروس خارج فقه و اصول در محضر مرااجع بزرگی چون سید ابوالحسن اصفهانی و سید عبدالهادی شیرازی و … در سن ۳۰ سالگی، به درجه اجتهاد نائل گشت؛ همچنان که حاج محمد شریف رازی در کتاب گنجینه دانشمندان، به وضوح این نکته مهم را نیز روشن ساخته و خاطر نشان می‌کند که: «حاج میرزا احمد بن علامه آیت‌الله ملا حسن دشتی نجفی بعد از فراغت از سطوح و در محضر آیات عظام و اساتید والا مقام نظیر میرزا ابوالحسن مشکینی و آیت العظمی اصفهانی و آیت‌الله ضیاءالدین اراکی و آیت‌الله حاج شیخ کاظم شیرازی و آیت‌الله میرزا عبدالهادی شیرازی استفاده کرده تا به مدارج عالیه، اجتهاد و فقاهت نائل و آیات نامبرده علم و کمال و اجتهاد ایشان را گواهی کرده و اجازاتی مرقوم نمودند که نگارند آنها را دیده‌ام.»
تدریس
آیت الله دشتی نجفی بعد از سالها تحصیل در حوزه شریف نجف، به عنوان یکی از مدرسین مطرح حوزه علمیه امر تدریس را با جدیت و نظم خاصی شروع کرد و از همین طریق نیز به تربیت شاگردان بی شماری پرداخت که اکنون هر کدام در جای جای عالم اسلام مشغول خدمت بوده و بعضاً از مدرسان بزرگ حوزه علمیه نجف و قم هستند.
بازگشت به ایران
آیت الله دشتی پس از حدود نیم قرن اقامت در عراق و تحصیل و تدریس دروس حوزوی، در سال ۱۳۵۰ هـ. ش به دلیل فشار و اجبار دولت بعثی عراق بر شیعیان و ایرانیان مقیم عتبات به ایران مراجعه کرد. وی این بار راهی حوزه علمیه قم شد تا به تربیت طلاب شیعه همت گمارد. وی در قم نیز به تدریس دروسی چون: کفایتین، خارج فقه و اصول پرداخته و موفق شد شاگردان زیادی را تربیت نماید.
تألیف
میرزا احمد دشتی پس از سفر به ایران و اقامت در شهر قم، چندین سال عمر خویش را صرف نگارش کتابی در شرح روضه البهیه اثر شهید ثانی نمود که شرحی بر لمعه می‌باشد. اثر گرانسنگ آیت‌الله میرزا احمد دشتی نجفی با عنوان «شرح الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه» کتابی است که اکنون در پنج جلد چاپ و منتشر شده است و با نهایت دقت و تأمل، غوامض و ابهامات کتاب شهید ثانی را با قلمی عمیق و علمی مکشوف نموده است.
ویژگی‌های فردی
نزد مردم مشهور بوده و هست که وی در زهد و ورع و پارسایی و صبر، کم‌نظیر بوده، علاقه‌ای فراوان به معصومین و سادات داشته و همواره مشغول خواندن اذکار و اوارد بود. بسیار ساده زیست بوده و از زخاف دنیا پرهیز می‌کرد. همین صفات و فضایل و نیز مرتبه بالایی که در فقه داشت باعث شده که وی بسیار مورد ارادت و توجه مردم دینمدار قرار گیرد تا جایی که خانه و مجلس اش همواره مملو از جمعیت مشتاق وی بود.
خدمات و آثار
تألیف کتاب ارزشمند شرح روضه البهیه در پنج جلد
تدریس در حوزه‌های علمیه نجف و قم
اهداء زمین ساختمان کانون قرآن (جنات النعیم) کاکی.
احداث مسجد و حسینیه در روستای گنخک شیخها
تأسیس مدرسه علمیه کنگان
تأسیس مدرسه علمیه خورموج
تأسیس و راه اندازی خانه‌های قرآن در منطقه دشتی
مدرسه‌ای به نام امام عصر در قم؛ این مدرسه در ابتدای خیابان انقلاب (چهارمردان) است که حال زیر نظر شورای حوزه می‌باشد و حدود ۸۰ حجره دارد و طلاب زیادی در آنجا مشغول تحصیل هستند.
درگذشت
میرزا احمد دشتی فصولی از سال را در موطن خود روستای گنخک شیخها از توابع بخش کاکی شهرستان دشتی به نحوی ساده و بی‌آلایش می‌گذراند و چند سال اخیر را در شهر شُنبه شهرستان دشتی ساکن بود. در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۹ کنگره بزرگداشت وی در بوشهر و خورموج برگزار شد و عاقبت این عالم پس از عمری تلاش و کوشش در راه خدمت به مردم در بامداد شنبه ۲۶ شهریور ۱۳۹۰ در سن ۱۰۳ سالگی در بندر بوشهر درگذشت و پس از تشییع در بوشهر و قم و نماز آیت‌الله مکارم شیرازی، در حرم فاطمه معصومه و حجره روبروی قبر قطب راوندی و در جهت مقابل صحن آیینه دفن گردید.
