به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا زیبایی‌نژاد در جلسه پنجم نقد و بررسی جریان‌های فمینیستی در ایران پس از انقلاب که در پژوهشکده زن و خانواده برگزار شد، با اشاره به وضعیت جریان‌های اسلامی پس از انقلاب اظهار داشت: در فضای پس از انقلاب زن مسئله نیروهای انقلابی نبود همانطور که اغلب مسئله دیگران هم نبود. زنان فعال بودند اما توجه‌شان به مسائل دیگری جلب شده بود. مهم‌ترین کنش‌های زنانه ما در دهه اول انقلاب شکل گرفته است و اگر ما بخواهیم تاریخ زنان را بنویسیم مهم‌ترین قسمتش در دهه اول انقلاب است که از سال ۵۶ تا سال ۶۷ ادامه پیدا میکند. در این مقطع تصویر خیلی متعالی از زن انقلابی را داشتیم.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه زنان در دفاع مقدس خوب مورد مطالعه قرار نگرفتند افزود: متن و حاشیه دفاع مقدس با هم مخلوط شده است، یک بخشی از زنان ما در این سالها در حاشیه جبهه‌ها فعالیت میکردند و زمانی که عراق به ایران حمله کرد در شهرها زنان مجبور بودند که اسلحه دست بگیرند و با چیزی که در دستشان بود دفاع میکردند و خانمی که با تبر سربازهای عراقی را کشته اند را داشتیم. بخش بیشتری از زنان در حوزه امداد فعالیت میکردند. در پرستاری و امداد رسانی مخصوصا در آنجایی که جنگ ها جنگ شهری بود. بعضی از زنان هم بعضا آموزش نظامی میدادند.

وی افزود: افتخاراتی از زنان را در زمان دفاع مقدس داشتیم. زنی را داشتیم که خودش حامله بود و دیده بود کسی نیست که به رزمنده ای خون بدهد خودش خون داده بود و باعث شده بود که فرزندش سقط شود. بسیار داشتیم مواردی که تجهیزات خودشان را به رزمنده ها داده بودند و شیمیایی شده بودند اما همه اینها حاشیه جنگ بوده است متن جنگ آنجایی است که زن دارد زنانگی عادی اش را انجام میدهد یعنی فرزندش را برای جنگ تربیت می کند.

زیبایی نژاد با بیان اینکه زنان بسیاری پسران و وشوهران خودشان را تشویق میکردند برای جنگ، افزود: اینکه یک رزمنده ای در جبهه باشد و این آرامش را داشته باشد که اگر من اینجا کاری انجام میدهم همسر من حافظ  خانواده ام هست مزیت کمی نبوده است و بسیاری از رزمندگان به واسطه پشتیبانی که همسران و مادرانشان میکردند شهامت حضور در جنگ را پیدا کرده بودند.

عینک سیاسی و مردانه تاریخ

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با تاکید بر اینکه وقتی اتفاقات دهن پر کن را میبینیم به اتفاقات عادی و روزمره توجهی نمیکنیم، ادامه داد: زنان امدادگر و مادران چندی شهید مهم هستند اما متن اصلی نیستند متن اصلی توده زنان دوره جنگ هستند که فرهنگ مقاومت را بازتولید کردند. در تولید تاریخ به دلیل اینکه ما عینک هامون عینک سیاسی و مردانه بوده است نتوانسته ایم زنانگی را خوب نشان بدهیم.

وی با اشاره به اینکه ویل دورانت تعریف جدیدی از روایت تاریخی ارائه کرده است، خاطرنشان کرد: اتفاقاتی که در آرامش می افتد حتی در تاریخ اسلام هم نقل نشده است بعد از صلح امام حسن در تاریخ ذکر نشده است که چه اتفاقی افتاده است و تاریخ را به معنای حادثه نگاری نقل میکردند اما ویل دورانت تاریخ فرهنگ تمدن را مطرح میکند و جریان شناسی فرهنگ تمدنی را مطرح میکند و به همین خاطر نقش زنان در این تاریخ بیشتر مطرح میشود.

زیبایی نژاد با تاکید بر اینکه بعضی کنشگری های زنانه اگر شکل مردانه به خودش بگیرد خراب میشود، بیان کرد: در فیلم همانطور که کارگردان و سایر عوامل دیده نمیشود در تاریخ هم اتفاق افتاده است، در فیلم تاریخ زنان را ندیده ایم. فرهنگ تولی و تبری نسل به نسل به دست زنان  منتقل شده است که یک دفعه فنرش در جریان انقلاب و دفاع مقدس آزاد شده است و خودش را نشان میدهد و ما در دهه اول انقلاب در جریان انقلاب اسلامی کنش گروهی زنانه به این معنی که موضوع زنان برایشان با اهمیت باشد.

تشکل های زنانه دولتی

رئیس پژوهشکده زن و خانواده افزود: در سال ۶۵ خانم زهرا مصطفوی پیشنهاد تشکیل جمعیت زنان جمهوری اسلامی را داد و در این سال رسمیت پیدا کرد و چند سال بعد مجوز تشکل سیاسی را هم گرفتند و اولین مجوز تشکل سیاسی در سال ۶۸ رقم خورد حتی تا قبل از آن تشکل مردانه ثبت شده هم نبود. زهرا مصطفوی، مرضیه دباغ، اشرف بروجردی و تعداد دیگری در این گروه هستند که بعدا گرایش اصلاح طلبانه پیدا کرد.

وی با بیان اینکه جامعه زینب مشی اصولگرایانه داشت اما گاهی حرکت های فمینیستی در آنها مشاهده میشود، خاطرنشان کرد: برابری دیه زن و مرد یکی از مطالبات جدی این گروه بود و هنوز هم هست. در بین تشکل‌های دولتی گرچه بسیج خواهران اولین تشکل به حساب می آید اما موضوعش زنانه نیست کنشگرانش زنان هست، به معنای موضوع زنانه اولین تشکل دولتی شورای فرهنگی اجتماعی زنان است که بعدا شورای زن و خانواده شد. در سال ۶۶ پیشنهاد تشکیل این شورا توسط آیت الله خامنه ای داده شد که گفتند  ما در مباحث زنان کم کاری کرده ایم و باید اصلاحات در حوزه زنان اتفاق بیفتد و زمان ریاست جمهوری خود شورای فرهنگی اجتماعی زنان را به عنوان یکی از شاخه‌های فعالیت شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح میکنند.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به اینکه زهرا شجاعی از اولین دبیران این گروه است،‌ خاطرنشان کرد: در دولت اصلاحات از آن زمان به بعد دبیری این تشکل دست اصولگرایان از جمله منیره نوبخت است و تربیت این نهاد به طوری چیده شده است که دولت هم اگر دست اصلاح طبان باشد غلبه ترکیب اعضای این گروه به سمت اصولگرایان بود و از مرکز مدیریت حوزه خواهران و جامعه الزهرا(س) در این گروه نماد حضور داشت.

وی با بیان اینکه در کنار اینها نهاد نمایندگی در دانشگاه ها هم فعال بودند، بیان کرد: از مهم ترین فعالیت‌هایی که انجام دادند این بود که در محضر رهبری مطرح کردند که ما نیاز داریم که جریان نقد داشته باشیم و از آن به بعد یک سلسله منشورهایی خود انتشارات دفتر نهاد رهبری بیرون داده است.

زیبایی نژاد با تاکید بر اینکه نهادهای دیگری در بدنه حاکمیتی بودند که فعالیت هایی در حوزه بانوان داشتند، افزود: در بخش حکومتی مهم ترین نهادی که دست اصولگرایان است شورای فرهنگی اجتماعی زنان است در بدنه غیر حاکمیتی مرکز تحقیقات زن و خانواده که اخیرا به پژوهشکده زن و خانواده تبدیل شده است فعالترین بوده است که در موضوعات کلی زنان است در موضوعات خاص مانند حجاب موسسه فرهنگی خیبر است که در کرج مشغول به فعالیت است و در موضوعات خاص دیگر موسسات دیگری فعالیت دارند.

بداهه‌گویی در حوزه تخصصی زنان

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به شاهد اهمیت مرکز تحقیقات زن و خانواده ادامه داد: در زمانی که مجلس هفتم تازه راه افتاده بود یک مقاله ای خانم شادی صدر دارد که در این مقاله آرایش جریان های اصولگرا را توضیح میدهد که یکی از این نهاد ها شورای فرهنگی اجتماعی زنان و یکی مرکز تحقیقات زن و خانواده است، ‌این مرکز سال ۷۷ تاسیس شد و تا دو سال همت این مرکز این بود که فعالیت خیلی  مشخص نداشته باشد زیرسازی ها این بود کتابخانه تخصصی داشته باشد که الان غنی ترین کتابخانه مطالعات زنان کشور است.

وی با بیان اینکه در آن زمان کسی حوزه زنان را به رسمیت نمی شناخت، خاطرنشان کرد: تصور از کار در حوزه زنان این بود که حوزه تخصصی نیست  و از آن با عنوان حوزه متفرقه یاد میکردند و نیاز بود  مدت‌ها عرق ریخته شود که ثابت شود یک حوزه تخصصی است. اصولا انگیزه ای که ما در فعالیت در حوزه زنان داشتیم این بود که اشخاص برجسته حوزوی و غیرحوزوی که میخواهند با رویکرد دینی در حوزه زنان حرف بزنن بداهه گویی میکنند یعنی بدون اینکه مطالعه تخصصی در این حوزه داشته باشند حرفی میزنند، این حرفا سند و مدرک میشوند و بیشتر از آیات و روایات به حرف این ها ارجاع می دهیم ولی حرف هایی هستند که خیلی قوت علمی ندارند و نیاز به پایگاه علمی برای حوزه زنان احساس میشد مخصوصا حوزه زنانی که خیلی لغزنده است.

زیبایی نژاد با اشاره به اینکه بعد از دو سال اولین کار مرکز زن و تحقیقات این بود که کتاب درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام تولید شد، بیان کرد: اولین همایش علمی در موضوع زنان با سخنرانی آیت الله مکارم برگزار شد و از اینجا بود که مرکز زن و خانواده در کشور بازنمایی شد. 

الحاق ایران به کنوانسیون منع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به الحاق ایران به کنوانسیون منع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان، خاطرنشان کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی این الحاقیه را قبلا رد کرده بود و این بار با دو قید اینکه در چارچوب باشد و بحث فنی که قید دوم بود به این کنوانسیون اضافه شده بود.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده گفت: در دور دوم حساس شدیم که چطور دولت این بار تاییدیه الحاق به کنوانسیون را گرفته است، نکند به این قید که خلاف شرع نباشد توانسته اند تاییدیه علما را بگیرند، تحلیل این بود که اساسا این قید اشتباه است. کلیت کنوانسیون خلاف شرع بود و ما با کل ساختار مشکل داشتیم در صورتی که این قید فقط اجازه میداد یک سری اصلاحیه به آن وارد شود، ما برای مخالفت با این کنوانسیون بسیار تلاش کردیم و یه لشکری از نیروهای حس گرفته از جمله خانم علاسوند و خانم ساسانی، آقای کرمی و آقای حق شناس کاملا فعال شدیم و بیش از صد عملیات از جمله مناظرات تلویزیونی، مناظرات دانشگاهی، جلسات و سخنرانی ها را ترتیب دادیم تا با نامه آیت الله وحید یک سال از دستور کار خارج شد.

وی افزود: بعد از یک سال دوباره در دستور کار مجلس قرار گرفته بود و مجلس تصویب کرد، ما این بار از سمت شورای نگهبان اقدام کردیم و شورای نگهبان این بار متقاعد شده بود و ۴۸ اشکال شرعی به این کنوانسیون وارد کرده بود و گفته بود با همه این اشکالات حتی با قید شرع هم قابل تایید نیست، برگشت به مجلس و مجلس ششم روی رای خودش اصرار کرد که به مجمع تشخیص مصلحت رفت که تا امروز در مجمع تشخیص خوابیده است.

زیبایی نژاد گفت: ما اصلا دغدغه سیاسی نداشتم اما جریان های فمینیستی تحلیلشان این بود که انتخابات سیاسی آینده را کسی میبرد که پیروز این جریان کنوانسیون باشد، نکته جالب این بود که فضای دانشگاه یکدست مخالف شده بود و متقاعد شده بودند که این به مصلحت نیست و کاملا خلاف انتظار جریان فمینیستی بود. این اتفاق نگاه ها را به جریان اصولگرایی جلب کرد و یکی از مهم ترین دوره های آموزشی مرکز تحقیقات زن و خانواده با مشارکت جمعیت زنان انقلاب اسلامی برای صد نفر از زنان مهم ارزشی برگزار شد.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه بیانیه‌های سالیانه در مورد موضوعات علمی و اجتماعی از سوی مرکز تحقیقات زن و خانواده صادر میشد، خاطرنشان کرد: در مصاحبه‌هایی که با فمینیست ها داشتیم به دنبال این بودیم که فهم غیر را از خودمان متوجه شویم و بعد دیدیم که فمینیست های داخلی ما را بیش از حوزوی ها و بیش از خودمان میشناختند، بعدا متوجه شدیم که فمینیست های خارج از کشور هم ما را میشناسند.

وی با اشاره به اینکه از سال ۸۳ به این نتیجه رسیدند که با دفتر مطالعات زنان کار پیش نمیرود، عنوان کرد: نیاز به پژوهشگران عرصه زنان در این سالها پیدا شد و انگیزه پیدا کردیم که کسانی را به عنوان پژوهشگر ثابت در مرکز جذب بکنیم و به این نتیجه رسیدیم که فضلای حوزوی در عرصه های نزدیک جذب را جذب کنیم و یه دوره کارورزی برگزار کنیم.

تاسیس رشته مطالعات زنان

زیبایی نژاد با بیان اینکه از اواخر دهه ۸۰ پیشنهاد تاسیس رشته مطالعات زنان توسط پژوهشکده زن و خانواده داده شد، افزود: اولین پیشنهاد تاسیس مربوط به فمینیست‌های اسلامی در سال ۷۸ است اما از سال ۸۰ است که دانشگاه ها این رشته را راه انداختند و یکی یکی دانشگاه ها این رشته را اضافه کردند و در دهه ۹۰ به ۱۰ دانشگاه رسید که رشته مطالعات زنان دارند دو دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه ادیان قم هم در مقطع دکتری این رشته را دارند.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه اولین گروه مطالعاتی زنان در خارج حوزه در اوایل دهه ۷۰ و در سال ۷۲ به شکل رسمی به عنوان گروه مطالعات زنان فعالیت خود را آغاز کرد، افزود: دومین جایی که پژوهشکده زنان را راه می اندازند دانشگاه الزهرا(س) است، اما مهمترین نهاد پژوهشی زنانه از سال ۷۸ در دانشگاه تهران شکل گرفت که به پیشنهاد ژاله شادی طلب و در دولت اصلاحات شروع به فعالیت کرد.

وی با بیان اینکه اگر بخواهیم جریان های اسلامی را تقسیم کنیم از یه جهت میتوانیم جریان های اسلامی به تشکل های اسلامی، و ترویج گران تبلیغی تقسیم میشوند که ترویج گران تبلیغی در بخش انقلابی خیلی مهم اند گرچه به چشم نمی آیند، زنان مبلغ و مردانی که در بخش زنان گفتمان سازی میکنند در کشور در حال فضاسازی هستند اما این کنش ها لیبل فعالیت زنانه ندارد اما عملا اتفاق می افتد.

زیبایی نژاد با اشاره به کنش های غیرجنسیتی که زنان انجام میدهند، خاطرنشان کرد: زنان مبلغ و زنان هیئتی انتشار فرهنگی با کیلد واژه تبری و تلوی را انجام میدهند که خیلی مهم است، مثلا همایش شیرخوارگان حسینی، اینکه چقدر زنان ما در این کنش و بازتولید زنانگی با رویکرد اسلامی نقش دارند بسیار اهمیت دارد.

وی با اشاره به جریان آکادمیک در جریان های اسلامی زنان افزود: این جریان که برچسب فمینیست داشته باشد بیشتر در خارج کشور فعال هستند، در داخل کشور خانم فاطمه صادقی گیوی یکی از کسانی است که به نظر میرسد فعالیت های فیمنیستی داشته باشد در دهه ۷۰ خانم ناهید توسلی،خانم هما زنجانی زاده که ترجمه آثار انجام داده اند از موارد معدود بوده اند.

مطالعه مردان در حوزه زنان  

زیبایی نژاد با بیان اینکه در جریان انقلابی کسانی که در عرصه مطالعات زنان مطالعه داشته اند بیشتر مرد هستند، عنوان کرد: نقطه مرکزی جریان آکادمیک مطالعات زنان در جبهه انقلابی پژوهشکده زنان و خانواده است.

رئیس پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه یک مشکل مشترک در کل جریان انقلابی و اسلامی وجود دارد، افزود: تقریبا هیچ کدام از کنشگران و آکادمیسین‌های اسلامی مسئله زن مدرن دغدغه شان نبوده است و زن به مثابه سوژه مدرن را تحلیل نکرده اند، حساسیت‌های زن مدرن از سوی این جریان شناخته نشده است و در حوزه‌های مطالعات و کنشگری اسلامی که باید نسبت به آن حساسیت بیشتری به وجود بیاید.

وی تصریح کرد: مواجهه ما با زن امروز زنی است که تصویرش از زنانگی و گذشته خودش متحول شده است و باید فکر کنیم که با این زن چگونه میتوانیم دیالوگ برقرار کنیم و مسائل این زن را چطور میتوانیم بفهمیم. بعضی ها معتقدند که از زمان مصدق هم این جریان وجود داشته است که حاکمیت شهروند مهم را نمی فهمد، شهروند مهم کسی است که معتقداست من میفهمم و کسی برای من نباید تصمیم بگیرد.

۳۱۳/۶۱ پ