به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، فهیمه زارع در چهارمین جلسه از سلسله جلسات عاشورایی بازخوانی جریان کربلا از منظر زن و خانواده که با موضوع نقش پدری در جریان کربلا برگزار شد، با اشاره به اینکه حادثه کربلا از جمله جاودانه ترین رویدادهای بستر تاریخ است که زمانه تاکنون به خودش ندیده است و آثار و ابعاد متفاوتی دارد، اظهار داشت: افراد میتوانند از منظرهای مختلف به این حادثه نگاه بکنند و از آن درس بگیرند تمام کسانی که به تعامل به این حادثه نشسته اند بر اساس زاویه دیدشان درس گرفته اند، مبارزان درس مبارزه، آزادگان درس آزادی، مصلحان اجتماعی درس اصلاح گرفتند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه هرچه حوزه علم گسترش پیدا کرد برداشت های علمی از این جریان هم گستردگی پیدا کرد، افزود: به نظر می رسد که تاکنون از منظر زن و خانواده تحقیق و پژوهشی در مورد واقعه کربلا رخ داده است، نقش و جایگاه پدری یکی از این نقش ها در قالب خانواده است،

وی با اشاره به اینکه خانواده کوچک ترین نهاد اجتماعی است که تحولات عظیم بشری از این نقطه اتفاق می افتد، تصریح کرد: هرکدام از اعضای خانواده دارای نقش های متفاوتی هستند و بنا به اقتضای نقشی که دارند دارای وظایف از یک طرف و از سوی دیگر  دارای حقوقی هستند.

زارع با اشاره به نقش پدری به عنوان یکی از مهم ترین نقش های خانواده، خاطرنشان کرد: بنا به اقتضای این جایگاه در خانواده سلسله مراتب نقش ها را داریم، در راس هرم خانواده جایگاه پدر را داریم که البته نظریات مختلفی در این زمینه مطرح شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به جایگاه پدری در مکتب اسلام و اتفاقاتی که امروز در واقعیت جامعه بیرونی وجود دارد و شکافی که رخ داده است، اظهار داشت: خانواده در اسلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است و طبق روایات و سنت، تربیت، مسئولیت پذیری، فضایل اخلاقی، شجاعت و مبارزه همه در بستر خانواده صورت می گیرد که نقش اصلی آن برعهده پدر و مادر است و پدر در آموزه های اسلامی از اهمیت عظیمی برخوردار است.

جایگاه پدر و بازنمایی ناقص روایتها

وی با تاکید بر اینکه روایات متعددی از اهمیت جایگاه مادر به گوشمان خورده است، تصریح کرد: روایاتی که در اهمیت جایگاه پدر وجود دارد کمتر در ادبیات امروز ما بازنمایی شده است، ما روایتی از حضرت رسول داریم که «پدر وسط و میان بهشت است اگر میخواهی آن را نگه دار و اگر میخواهی آن را ضایع کن»، یعنی اینکه اگر بهشت را میخواهی باید احترام پدر حفظ بشود و اگر به این احترام و جایگاه اهمیت ندهی بهشت را هم از دست می دهی.

زارع با اشاره به اینکه چیزی که در جامعه امروز میبینیم این است که تا حدودی جایگاه پدران با خدشه روبه رو شده است،‌ تاکید کرد: این خدشه از ناحیه فرزندان و تا حدودی مادران و خانواده و رسانه ایجاد شده باشد و این نقش از جایگاهی که باید برخوردار باشد برخوردار نیست و این باعث شده است که ما با مشکلات و مسائل اجتماعی متعددی مواجه شویم.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به اینکه در حوزه پدران و مردانگی پژوهش های بسیار کمی انجام شده است، افزود: در مورد مادران، اشتغال زنان، آسیب های زنان و مسائل مربوط به زنان پژوهش های بسیاری صورت گرفته است اما در زمینه ای که با فقر پژوهشی مواجه هستیم حوزه مردانگی و به ویژه  حوزه پدری است.

وی ادامه داد: غربی ها به دلیل مشکلاتی که در جریان مدرنیته مواجه بودند در قرن های اخیر مطالعات بسیار خوبی در این زمینه داشته اند. کتابی در این خصوص وجود دارد که در این کتاب پرداختن به مشکلاتی که جامعه آمریکا و جامعه غربی امروز با آن مواجه است و طبق مستنداتی که ارائه میکنند ریشه اصلی مشکلات را در فقدان پدر عنوان میکنند که جامعه مدرن غربی با اتفاقاتی که در حوزه برابری جنسیتی و آزادی جنسی و فعالیت های فمینیستی رخ داد و درجریان صنعتی شدن و مدرنیته نقش پدران هر روز کمرنگ تر شد.

زارع با اشاره به اینکه بررسی هایی در رابطه با آثار این کمررنگ شدن نقش پدران در جوامع غربی انجام شده است،‌افزود:  آماری وجود دارد که نشان می دهد افرادی که آسیب هایی اجتماعی را در آمریکا ایجاد کرده اند از غیبت پدر رنج می برند.

بی پدری و آمار آسیبهای اجتماعی در آمریکا

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده افزود: در مستندی که در کشور آمریکا تولید شده است بیان میکند که  از هر ده بارداری نوجوانان در آمریکا هفت نفر بچه هایی هستند که بی پدر هستند که ۸ برابر میانگین جهانی هستند و از هر ۱۰ خودکشی جوانان ۶ مورد پدر ندارند و از هر ۱۰ بیمار مراکز درمان اعتیاد ۷.۵ درصد بدون پدر هستند یعنی ۱۰ برابر میانگین، از هر ده جوان زندانی ۸.۵ درصد بدون پدر هستند. ۲۰ برابر میانگین جوانانی که در زندان به سر می برند بچه هایی هستند که تک سرپرست بوده اند که یا به دلیل طلاق بوده است که حضانت با مادران است یا به دلایلی مثل خارج از ساختار خانواده به دنیا آمده اند و پدران مشخص و معینی ندارند. از هر ۱۰ تجاوزی که در آمریکا اتفاق می افتد ۸ تجاوز توسط افراد بدون پدر صورت میگیرد، از هر ۱۰ نفر بی خانمانی که در آمریکا حضور دارد ۹ نفر افراد بدون پدر هستند، از هر ۱۰ ترک تحصیل ۷ نفر افراد بدون پدر هستند.

وی با بیان اینکه در خانواده های ایرانی هم روز به روز جایگاه پدر در حال کمرنگ تر شدن است و ابهت پدر کم فروغ تر میشود،‌خاطرنشان کرد: نهادهای مختلف سیاست، فرهنگ، اقتصاد و به خصوص رسانه باعث این اتفاق هستند اما جدای از آن خیلی از رفتارهای خودمان عامل این اتفاق است و به پیامدهایی که جامعه را تحت تاثیر قرار خواهد داد توجه نداریم.

زارع با اشاره به جایگاه پدر در سریال ها افزود: پدرها در سریال به عنوان افراد  دست و پا چلفتی که قدرت تصمیم گیری ندارند بازنمایی میشوند و این مادر است که همیشه تصمیمات درست را میگیرد در صورتی که این بازنمایی آسیب هایی را متوجه آینده جامعه ما می کند که ممکن است خود این سازندگان سریال ها توجهی به این پیامدها نداشته باشند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با تاکید بر اینکه نظریات متفاوتی در مورد فرزندپروری پدران داریم خاطرنشان کرد: بامریند در سبک فرزندپروری مقتدرانه دو مقوله را مهم می کند که اتفاقا آموزه های اسلامی و به خصوص برخوردی که امام حسین از ابتدا تا آنها بر روی آن تاکید داشت هم همین مسیر را طی میکند، بامریند تاکید میکند که در شیوه تربیت مقتدرانه والد یا والدین باید دو مقوله اقتدار و صمیمیت را با هم داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه این راه رسیدن به تربیت اخلاقی و اجتماعی مناسب فرزند است،‌ عنوان کرد: در مورد خانواده های ایرانی تصویری که از پدران داریم امروز گاهی به نقش نان آوری منحصر میشود و ابعاد دیگری که پدران در نقش هویت فرزندان و نقششان در آینده های اجتماعی فرزندان کمتر دیده میشود که این تبعات بسیاری می تواند داشته باشد، درجامعه ایرانی امروز آنچه بازنمایی میشود این است که نقش اصلی تربیت را مادران برعهده دارند،‌در صورتی که دین اسلام اتفاقا مسئول اصلی تربیت را پدر معرفی میکند و روز قیامت اگر فرزندی به انحراف کشیده بشود کسی که مواخذه میشود پدر خانواده است نه مادر خانواده.

زارع با تاکید بر اینکه این ماجرا اتفاقا به ضرر مادران تمام میشود، افزود: مادران به اندازه کافی مسئولیت های خطیری دارند و این نادیده گرفتن نقش پدران در امر تربیت بار روی دوش مادران را سنگین تر میکند.

صمیمیت در عین اقتدار

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به اینکه سیره تربیتی امام حسین(ع) منحصر به جریان کربلا نبوده است، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه مکتوباتی که به ما رسیده است ویژه به جریان کربلا پرداخته است بیشتر از نظر تربیتی به این دوره محدود میشویم، جنبه ای که در کربلا می بینیم به ما نشان می دهد که چه اتفاقاتی در یک بستر زمانی افتاده است که ما با جوانی مانند امام سجاد(ع) مواجه هستیم با خطبه های آتشینی که میخواهند بادخترانی مانند حضرت سکینه و حضرت فاطمه صغری با آن کنشگری فعالی که دارند.

وی با اشاره به بحث صمیمیت و اقتدار امام حسین(ع) با فرزندان و دیگران تاکید کرد: این بعد صمیمانه رابطه فرزند و پدر هست که امروز در جامعه امروز ایرانی فراموش شده است، زمینه ای که برای ما ایجاد شده است که نقش اصلی تامین نیازهای عاطفه فرزندان برعهده مادران هست اما ما می دیدیم که امامان و اهل بیت تا چه حد روابط عاطفی صمیمانه با فرزندانشان برقرار می کردند.

زارع با تاکید بر اینکه ما تنها بخشی از سیره اهل بیت و امام حسین را در جریان کربلا بولد کرده ایم، افزود: همین سیره معرفی نشده ابعاد بسیار راهگشایی دارد، صمیمیت شدیدی که بین امام حسین و فرزندان وجود داشت از جمله این ویژگی هاست، چیزی که در امر تربیت موفق به بچه ها کمک میکند ابراز محبت است و متاسفانه ما درجامعه امروز این ابراز محبت را از جانب پدران کمتر می بینیم.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: در حالی که وقتی امام سجاد وارد می شدند امام حسین می ایستادند و ایشان را در آغوش می گرفتند و به ایشان می گفتند که فدای تو بشم چه خوشبو هستی تو، این چنین رابطه صمیمی بین یک پدر و پسر است در صورتی که امروز این رابطه صمیمی بین پدر و دختران هم مشاهد نمی شود.

وی با بیان اینکه درجریان کربلا امام حسین علی رغم اینکه در مهلکه جنگ  بودند هر چند وقت یک بار وارد خیمه امام سجاد میشدند و حال ایشان را می پرسیدند و گزارشی از وضعیت اتفاقات به امام سجاد می دادند، افزود: این به پدر و مادران ما درس میدهد که باید فرزندان را آگاه بکنیم.

زارع با اشاره به اینکه امام حسین(ع) در بحبوحه به سوالات فرزندانشان پاسخ میدادند، خاطرنشان کرد: این اتفاقی که برای جایگاه پدری در جامعه ایرانی رخ میدهد سبب میشود که در دو طرف ماجرا با آسیب هایی مواجه باشیم هم پدران کنشگری خودشان آنچنان که باید انجام نمیدهند و هم فرزندان احترام و جایگاهی که باید داشته باشند را برای پدران قائل نیستند، امام سجاد به قدری بیمار بودند که توانایی ایستادن را نداشتن اما از حضرت زینب امداد می طلبند که از بستر بلند شوند.

نقش مادران در حفظ جایگاه پدران

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به اینکه نقش مادران در حفظ ابهت و احترام پدران ویژه است، افزود: فواید اقتدار و حفظ نقش پدرانه به همه اعضای خانواده و جامعه خواهد رسید. برای دختران برای اینکه بتوانند در جامعه به راحتی ارتباط برقرار کنند و روابط بین فردی شان با مشکل مواجه نشود یکی از عوامل مهمش ارتباطی است که در نوجوانی با پدرانشان داشته اند.

وی با اشاره به اینکه درجریان کربلا ظهور و بروز هم صمیمت پدرانه و هم احترام فرزند به جایگاه پدر را می بینیم، خاطرنشان کرد: برخورد های عاطفی امام حسین(ع) با فرزندانشان زیاد بوده است، درس ها و برداشت هایی بسیاری میتوانیم از این نوع رفتار دریافت کنیم. پس از واقعه عاشورا و ورود اسرا به کوفه بعد از خطبه خوانی حضرت زینب حضرت فاطمه صغری بنت الحسین شروع به سخنرانی و خطبه ایراد کردن می کنند که به خوبی بازنمایی نشده است.

زارع افزود: علی رغم پیشرفت های بسیاری که برای دختران امروز ما رخ داده است ممکن است دختری برای یک سخنرانی در یک همایش استرس بگیرد و از عهده ش بر نیاید اما حضرت فاطمه بنت الحسین پس از داغ های سنگینی که در روز عاشورا با آن مواجه هستند دختران و خواهران امام حسین پس از جریان کربلا راه و منش امام حسین والگوی امام حسینی را ادامه میدهند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به الگوسازی به عنوان یکی از نقش های مهم پدرانه، افزود: یکی از موثرترین افراد در الگوگیری فرزندان پدران هستند و فرزندان معمولا از پدران الگو می گیرند، یک فرایند طولانی و یک ارتباطات بین فردی رقم خورده است که ظهور و بروز آن را ما در روز عاشورا دیدیم فاطمه بنت الحسین الگویی مانند امام حسین (ع) داشتند که با آن همه داغ سنگین و در جایگاه اسارت چنان شجاعت و اعتماد به نفس دارند که اینطور خطبه ایراد میکنند.

تربیت کنشگری و شجاعت در بستر خانواده

وی با بیان اینکه کنشگری و شجاعت در یک بستر خانوادگی اتفاق می افتد،‌ افزود: این تنها یک نقش مردانه نیست که بگوییم برعهده مردان است اتفاقا ما در جریان کربلا میبینیم که اول حضرت زینب شروع به خطبه خوانی میکنند، بعد فاطمه صغری و بعد حضرت سکینه و در آخر امام سجاد(س) خطبه ایراد کردند، این کنشگری و این فعالیت سیاست و اجتماعی را ما از دختران نوجوان اهل بیت می بینیم.

به گفته زارع بنابراین درسی که از برخورد امام حسین(ع) با فرزندان خودشان در جریان کربلا میگیریم این است که اولا پدر جایگاه رفیعی در تربیت دینی و اجتماعی و قدرت فهم و بصیرت بچه ها دارد و برای اینکه این الگوسازی اتفاق بیفتد یکی از پایه های ویژه و محکمش ارتباط صمیمانه پدر و فرزندان است و این ارتباط صمیمانه باید به زبان بیاید.

زارع افزود: بر اساس مطالعه ای که سال گذشته انجام دادم دخترانی که دارای رابطه مناسب با پدرانشان هستند بسیار کمتر از دخترانی که این ارتباط را ندارد دچار آسیب و روابط خطرناک در فضای مجازی هستند. پدران برای فرزندان به ویژه دختران نقش یک فاکتور ایمنی بخش را ایفا میکنند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: ضعف گفتگوی فرزندان به ویژه با پدر یکی از نقص هایی است که امروز خانواده های ما با آن مواجه هستند سیاست گذاران ما باید به گونه ای برنامه ریزی کنند که توانی برای پدر بماند که بتواند وقتی برای گفتگوی با فرزندانش داشته باشد.

۳۱۳/۶۱ پ