یادداشت | منشور حوزه و عهدنامه روحانیت

خبرگزاری حوزه | زمان زیادی تا قرائت منشور حوزه در همایش بزرگ یکصدمین سال بازتاسیس حوزه علمیه قم نمانده؛ حوزه‌ای که حاج شیخ عبدالکریم حائری با هدف و امید اصلاح امت ایران اقدام به تاسیس آن نمود. حوزه‌ای که شجره طیبه علم و تقوا شد و علاوه بر تربیت طلاب و مجتهدینی بزرگ، مادر انقلاب شد و نور ایمان را به تمامی دنیا صادر کرد.

منشور حوزه به قلم امام جامعه به نگارش درآمده و از آنجا که مانند و بعد از «بیانیه گام دوم» تنها منشوری است که رهبری معظم خود اقدام به نوشتن متن آن نموده، این عهدنامه را می‌توان «نقشه راه حوزه و روحانیت» در گام دوم انقلاب دانست که نفس این عمل، پیامی ویژه و تاکید بر نقش این نهاد مقدس و روحانیت معظم در ادامه راه تمدنی انقلاب دارد.

با توجه به جامع‌نگری و نکته‌سنجی رهبری در امور مختلف و همچنین بصیرت و تدبیر ایشان اهمیت صدور این منشور در این زمان بیش از پیش آشکار می‌شود و از آنجا که این پیام در اندیشه رهبری بدون پیشینه و پشتوانه فکری نیست، برای اینکه ببینیم ایشان چه پیام‌ها، توصیف‌ها و توصیه‌هایی برای حوزه و حوزویان دارند بازنگری مطالب و بیانات ایشان در این زمینه سودمند خواهد بود.

منش رهبری این است که ابتدا تعریف و توصیفی از پدیده مورد نظر ارائه می‌دهند که می‌تواند دربردارنده ابعاد تاریخی و هویتی آن باشد. در گام بعد نقاط قوت را برشمرده و در خلال آن برخی از ضعف‌ها را بیان می‌نمایند و توصیه‌هایی برای بهبود ارائه می‌دهند.

توصیف و تعریف رهبری از حوزه

از نظر رهبری « حوزه ی علمیه یک موجود زنده است»[1] و «امروز این حکومتی که وجود دارد، در مبنا و اصل، زاییده‌ی خودِ حوزه‌ی علمیّه است.»[2] «حوزه‌ی علمیه، یک دستگاه تولیدی و یک کارخانه‌ی عظیم انسانی»[3] و «تشکیلاتی است که به یک معنا اهمیت و حجمش از هر دانشگاهی بیشتر است.»[4] لذا « بی‌شک حوزه‌ی علمیه‌ی فیّاض و پر برکت قم، صدقه‌ی جاریه‌یی است که جهان اسلام در آزمونهای دشوار و در امر تقلید و هدایت عامّ دینی می‌تواند از برکات آن استفاده کند.»[5]

بیان توقعات و توصیه‌ها

مهمترین توقع امام جامعه آن است که «حوزه‌ی علمیه قم، به عنوان قله حوزه‌های علمیه، و به دنبال آن حوزه‌های دیگر علمیه، باید کاری کنند که دین خدا در بین مردم، مورد رغبت و شوق قرار گیرد.»[6] برای این مهم «حوزه‌ها در همه‌ی نقاط کشور باید رونق پیدا کنند و علمای بزرگ در حوزه‌ها مستقر شوند؛ همچنان که بودند.»[7] و «اولین چیزی که در حوزه‌های علمیه لازم است، عمق بخشیدن به تحصیل دینی است.»[8] هرچند «حوزه نسبت به گذشته خیلی پیشرفت کرده است و هیچ کس نمی‌تواند این حقیقت را منکر شود... کاری که فضلا و طلاّبِ امروز می‌کنند، بعضی اوقات دهها برابر کاری که آن روز طلاّب و فضلا می‌کردند، اهمیت عملی و بعضاً علمی دارد»[9] و گرچه «ستون فقرات حوزه های ما فقه است؛ اما این معنایش این نیست که ما به فلسفه احتیاج نداریم.»[10]

«در حوزه باید به تبلیغ به صورت جدی توجه بشود؛ یعنی برای تبلیغ برنامه‌ریزی شود»[11] و باید دانست «امروز فقه و اصول کافی نیست برای اینکه انسان بتواند تبلیغ دین را بکند. بنابراین حوزه‌ها وظیفه‌شان خیلی سنگین است. این تنوع در علوم حوزوی یک نیاز قطعی و مبرم است و بایستی در برنامه‌ریزی به آن توجه شود.»[12]

«از جمله چیزهایی که حوزه احتیاج دارد، یک نظام تعلیم و تعلم است، تا در آن، وقتها هدر نرود»[13] «حوزه باید به سمت تخصصی شدن پیش برود»[14] و در عین حال باید به فکر جامعه باشد و «در داخل حوزه‌ی علمیه، درک از مسایل جاری عالم و قدرت تحلیل و فهم این مسایل، در عالیترین سطح خودش در کشور وجود داشته باشد.»[15]

«در حوزه‌ی علمیه‌ی صحیحِ شیعی، همه بخصوص طلاّب جوان، باید خود را در صفوف اوّل حرکتِ عظیمِ جامعه بدانند.»[16] به‌ویژه در تولید اندیشه، زیرا «تولید و تبیین و تدوین فکر، کار حوزه‌های علمیه است و حوزه‌های علمیه باید در این زمینه وارد میدان شوند.»[17] برای نیل به این هدف همراهی دانشگاه نیاز است و «از چیزهایی که امام بزرگوار روی آن تأکید می‌کردند، ارتباط حوزه و دانشگاه بود.»[18]

از دیگر وظایف حوزه تبلیغ و روشنگری است. «امروز حوزه‌های علمیه وظیفه‌ی هدایت قشرهای گوناگون را در سطوح مختلف بر عهده دارند»[19]، اما باید ابتدا از خویشتن خویش شروع کنند و بیش از پیش « مسئله‌ی تهذیب اخلاق، ساده زیستی، اعراض از زخارف دنیا را بایستی در حوزه‌های علمیه جدی گرفت»[20]

علی قهرمانی

پی نوشت ها: