به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، حجتالاسلام والمسلمین یحیی جهانگیری، دبیر جایزه جهانی شهید صدر، امروز چهارشنبه ۲۱ خردادماه در جمع نخبگان، اساتید و پژوهشگران حوزه علمیه خراسان در مدرسه عالی نواب، در نشست معرفی این جایزه، با تأکید بر تمایز این رویداد علمی از همایشها و جشنوارههای مرسوم، اشاره کردو گفت: این جایزه نه همایش، جشنواره و کنگره نیست . بلکه یک جایزه با نقش حکمرانی در ساحت علمی کشور است.
وی ادامه داد: رویداد نیست، بلکه نهادسازی علمی است. ازنخبگان و دغدغهمندان حوزه انتظار داریم ابتدا در این «نقشآفرینی» توجه کنید و سپس فرصتهایی را که این جایزه برای حوزههای علمیه فراهم میآورد، مدنظر داشته باشند.
حجت الاسلام و المسلمین جهانگیری ادامه داد:جایزه جهانی شهید صدر، بهلحاظ ارزش علمی و معنوی و حتی مادی، یکی از بزرگترین جوایز علوم انسانی کشور بهشمار میرود؛ این جایزه، برخلاف جوایزی همچون علامه حلی، فارابی یا کتاب سال حوزه که معطوف به تولید علم هستند، مأموریتش توزیع علم در فرامرزها است.
طلبه باید در سطح بینالمللی اندیشهورز شناخته شود
وی با اشاره به وضعیت علمی حوزهها در فضای جهانی گفت: ما در این جایزه به دنبال آن هستیم که طلبهها در عرصه بینالملل بهعنوان تولیدکنندگان دانش و اندیشهورزان شناخته شوند.
وی با انتقاد از سازوکارهای موجود در اعزام و استفاده از طلاب در عرصه بینالملل خاطرنشان کرد: ما از طلاب، حتی اگر اصولپژوه یا قرآنپژوه بودند، فقط بهعنوان مبلغ استفاده کردهایم. میگفتیم اگر زبان میدانند، به خارج از کشور بروند و تبلیغ کنند؛ اما در آکادمیهای علمی دنیا، از آنها بهعنوان اندیشهورز و پژوهشگر استفاده نکردهایم و سهم حوزه از این فضا تقریباً صفر بوده است.
دبیرجایزه جهانی شهید صدر شکلگیری این جایزه را برآمده از دغدغه ایجاد فضیلت در علوم انسانی در عرصه بینالملل دانست و گفت: در دنیا، جایزه فقط یک پاداش نیست؛ جایزهها «فضیلتآفرینی» میکنند. ما نیز باید برای علوم انسانی اسلامی در سطح بینالملل فضیلت خلق کنیم و این جایزه در همین راستا طراحی شده است.
وی در ادامه با ارائه آماری تأملبرانگیز اظهار داشت: امروز بیشترین اعضای هیأت علمی در حوزه علوم انسانی اسلامی فعالاند؛ بیش از هزار و سیصد مجله علمی-پژوهشی در کشور منتشر میشود؛ اما سهم علوم انسانی اسلامی در قدرت علمی کشور تقریباً صفر است. این نشان میدهد که با وجود ظرفیت گسترده، جایگاه واقعی در ساختار علمی کشور پیدا نکردهایم.
وی با تأکید بر تأخیر ساختاری در حکمرانی علمی بینالملل پس از انقلاب گفت: ما با اینکه انقلابی جهانی داشتهایم، اما در حکمرانی علمی دچار تأخر زمانی و انحراف کنشی شدهایم. حضور ما در عرصه بینالملل صرفاً تبلیغی بوده، نه دانشی.
حجت الاسلام و المسلمین جهانگیری با اشاره به ادبیات علمی تولیدشده در ایران و لزوم بازنگری در آن خاطرنشان کرد: ادبیاتی که ما در سطح جهانی ارائه دادهایم، گاهی باید پس گرفته شود، زیرا صرفاً هویتگرا بوده است. ما ادبیاتی تولید کردهایم که خودمان آن را میفهمیم، اما برای پذیرش در فضای آکادمیک جهانی کفایت نمیکند.
وی تأکید کرد: ما باید تلاش کنیم که طلاب، نه فقط بهعنوان مبلغان، بلکه بهعنوان نخبگان علمی و اندیشهورزانی تأثیرگذار در ژئوآکادمی جهانی نقشآفرین شوند و این امر بدون جایزهای چون شهید صدر، که بستر نهادسازی علمی بینالمللی است، ممکن نیست.
حجتالاسلام والمسلمین جهانگیری، با اشاره به ناکارآمدی بخشی از ادبیات علمی موجود در سطح بینالمللی و غیبت حوزههای علمیه در سکوهای علمی جهانی، به ضرورت بازنگری در تولیدات فکری و گفتمانسازی نوین در علوم انسانی اسلامی تأکید کرد.
وی اظهار داشت: ما در گذشته، پژوهش را صرفاً با مغز میفهمیدیم، سپس به تولید متن رسیدیم و اکنون تازه به مفهوم درست پژوهش نزدیک میشویم. ادبیاتی که ما تولید کردهایم، دیگر قالب جهانی ندارد؛ ما ادبیات محتوای بومپذیر خودمان را برای جهانی تولید کردهایم که با ما همسان نیست؛ جهانی که این ادبیات را درک نمیکند و نمیتواند با آن همافق شود.
وی با اشاره به برداشت اشتباه برخی جریانهای فکری از غرب امروز بیان کرد: هنوز هم برخی نگاه شان به غرب، نگاهی قرن نوزدهمی است؛ گمان میکنند غرب همچنان سکولار است. اما من بهعنوان طلبهای که بیش از دو دهه از عمر خود را در چهار قاره سپری کردهام عرض میکنم که غرب امروز دیگر غرب سکولار نیست.
حجت الاسلام و المسلمین جهانگیری، امروز در بسیاری از دانشگاههای غربی، کرسیهایی در زمینه «تئولوژی» و «نوروساینس» همزمان فعالاند. موضوعاتی مانند «علم ملکوتی» و «الهیات سیاسی» در دانشگاههایی مانند موناش استرالیا مطرح است. در همانجا کرسی عرفان اسلامی دایر است. اما باید پرسید یافتههای علمی ما، جایگاهش در این پازل جهانی کجاست؟ پاسخ روشن است: ما غایب هستیم.
دبیر جایزه جهانی شهید صدر با اشاره به آمارهای رسمی وزارت علوم تأکید کرد: طبق شاخصهای ISC و ISI، سهم علوم انسانی در تولید علم کشور تنها دو درصد است؛ و این دو درصد هم بیشتر شامل رشتههایی نظیر حسابداری، مالیاتپژوهی و زبانشناسی است، نه الهیات، فلسفه یا تفسیر. علوم انسانی اسلامی تقریباً در قدرت علمی کشور نقشی ندارد.
وی افزود: ما ظرفیتهای بالفعل در علوم انسانی اسلامی داریم، اما سکویی که این اندیشهها را به عرصه بینالمللی پرتاب کند، فراهم نشده است. این «باگ» در حکمرانی دانشی کشور باید پر میشد، و جایزه جهانی شهید صدر دقیقاً برای پاسخ به همین خلأ طراحی شده است.
وی خاطرنشان کرد: ما تنها برای خودمان تولید میکنیم و آثارمان را فقط میان خودمان بازنشر میکنیم. در هماوردی علمی جهانی غایب هستیم. اگر هم حضور داشته باشیم، زبان، روایت، تبیین و فرمت ما به گونهای نیست که در سکوهای جهانی قابل عرضه و پذیرش باشد. سرمایهای بالفعل در علوم انسانی اسلامی در حال دپو شدن است که به نفع انقلاب اسلامی و مکتب اهلبیت صادر نمیشود.
حجت الاسلام و المسلمین جهانگیری با انتقاد از عقبماندگی حوزه در عرضه اندیشههای عالمانه به جهان گفت: جالب اینجاست که پرارجاعترین مقاله در دنیا درباره نظریه اصول فقهی آخوند خراسانی، متعلق به یک دانشآموخته حوزه نیست؛ بلکه توسط یک دانشگاهی نوشته شده است. نظریه امر از منظر آخوند خراسانی در دنیا مورد توجه است، اما ما هنوز نتوانستهایم روایت علمی خود را از آن به جهانیان ارائه دهیم.
وی ریشه اصلی این عقبماندگی را در نبود نگاه مسألهمحور و جهانی در تولید علم دانست و گفت: مشکل اصلی این است که ما پرابلمهای جهانی را نمیبینیم؛ وقتی مسأله قومی و داخلی را ببینیم، نمیتوانیم برای جهان راهحل ارائه کنیم. در نظریهپردازی نیز اگر در مرحله تشخیص و توصیف دچار خطا شویم، حتی اگر محتوا غنی باشد، فهم و خلق مسئله دچار انحراف خواهد شد.
دبیر جایزه جهانی شهید صدر، با تحلیل دقیق آسیبشناسی نظام نظریهپردازی علوم انسانی اسلامی، از ضعف حوزههای علمیه در روایتگری بینالمللی انتقاد و جزئیات تحولآفرین این جایزه را تشریح کرد.
وی با بیان اینکه مهمترین باگ نظریهپردازی ما، غفلت از مرحله «تشخیص» است، اظهار داشت: ما بیشتر تحلیل میکنیم تا تشخیص بدهیم؛ و چون نظریات ما فاقد «تشخیص» و «تجویز» است، در تحلیل بین ۲۰ تا ۴۰ درصد و در تجویز تا ۵۰ درصد خطا داریم. این، ریشه آن است که دنیا حرف ما را نمیفهمد.
وی با ارائه آماری مستند گفت: در بازه ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴، پرارجاعترین افرادی که در دنیا درباره تشیع صحبت کردهاند، هیچکدام از حوزههای علمیه فارغالتحصیل نشدهاند. این نشان میدهد که حوزه در حکمرانی علمی جهان جایگاه ندارد، و علت آن هم تأخر زمانی، خطای ادراکی و انحراف در کنشگری است که باعث شده مرجعیت علمی شیعه از این عرصهها حذف شود.
حضور تأثیرگذار زنان مسلمان در حکمرانی علمی جهان
دبیر جایزه جهانی شهید صدر با اشاره به سهم زنان مسلمان در پژوهشهای جهانی گفت: پرارجاعترین زنانی که در ده سال گذشته در مطالعات اسلامی زن حرف اول را میزنند، مسلمان هستند. ما هنوز خود را در سکوهای علمی جهانی نمیبینیم و اساساً احساس نمیکنیم میتوانیم در آنجا حاضر باشیم.
وی با لحنی انتقادی و دردناک گفت: پرارجاعترین و پرفروشترین کتاب درباره حیات امام باقر(ع)، نوشته زنی اهل آریزوناست. این کتاب به زبانهای متعدد ترجمه شده، کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز شده و حتی جایزه کتاب ولایت را دریافت کرده است. اینطور نیست که فقط نهادهای غربی آن را معتبر بدانند. دلیل این موفقیت آن است که نویسندهاش مسئله را بهدرستی تشخیص داده، مراحل نظریهپردازی را فهمیده و تجویز علمی داشته است.
وی با اشاره به سابقه طراحی و اجرای جایزه جهانی شهید صدر افزود: این جایزه برای آزادسازی ظرفیتهای حوزه علمیه در سطح بینالملل تعریف شد. سال گذشته اولین دوره آن برگزار شد.
حجت الاسلام و المسلمین جهانگیری ادامه داد: در کنار جایزه نقدی، سه سفر علمی به انتخاب پژوهشگر به دانشگاههای بینالمللی ارائه میشود. مثلاً اگر پژوهشگر حوزه قرآن است، میتواند به آکادمی قرآنپژوهی دانشگاه هامبورگ مراجعه کند، موضوع را تشخیص دهد، با ادبیات آنها آشنا شود و ارتباط بگیرد. این تعامل علمی موجب میشود آنها حرف ما را بفهمند و ما هم زبان آنها را درک کنیم.
وی از تغییر رویکرد جایزه خبر داد و اظهار داشت: در دوره دوم، جایزه بهجای رقابت صرف، بهصورت «فاندینگ» برگزار میشود. یعنی پژوهشگرانی که ایده یا نظریه دارند، مورد حمایت واقع میشوند تا بتوانند نظریهشان را به مرحلهای برسانند که شایستگی طرح در سطح بینالمللی را داشته باشد. این رویکرد جدید باعث افزایش مشارکت خواهد شد.
هدف اصلی جایزه؛ مرجعیت علمی حوزههای علمیه در علوم انسانی اسلامی
دبیرجایزه جهانی شهید صدر با قرائت اهداف جایزه تأکید کرد: ما نباید اجازه دهیم مرجعیت علمی حوزههای علمیه در علوم انسانی از بین برود. ایجاد جایگاه مرجع در پژوهشهای آکادمیک جهانی، یکی از اصلیترین اهداف این جایزه است. حوزههای علمیه باید مرجع علوم اسلامی باقی بمانند.
دبیر جایزه جهانی شهید صدر، با بیان چند پیشنهاد عملی، گفت: مدیران مدارس علمیه باید با دبیرخانه جایزه در ارتباط باشند و طلاب سطح دو و سه را برای آموزش نظریهپردازی بینالمللی آماده کنند. این آموزشها باید از هماکنون آغاز شود تا طلبه اصیل انقلاب اسلامی، از آغاز مسیر علمی خود، تمدنی فکر کند.
دعوت پژوهشگران به ارسال آثار و ورود به میدان بینالملل
وی در پایان تأکید کرد: از پژوهشگران، اندیشهورزان و طلاب دعوت میکنم با دبیرخانه جایزه مرتبط شوند، آثار و ایدههای خود را ارسال کنند تا ما بتوانیم آنها را برای ورود به عرصههای جهانی حمایت کنیم. هدف ما آن است که این عزیزان از طریق سکویی بهنام جایزه شهید صدر، در ساحت نظریهپردازی بینالمللی حضور داشته باشند
اختتامیه پنجمین دوره رقابت های علمی نخبگان حوزه
در پایان این مراسم از جمعی از مدیران و نخبگان حوزه علمیه خراسان که در رقابت های علمی نخبگان حائز رتبه شدند تقدیر شد .
از جمله در بخش علوم عقلی، حجت الاسلام سید شهابالدین دعائی، حجت الاسلام حامد زرپویان ، حجت الاسلام محمدمهدی عباسی ،فاطمه عباسی و خانم اویسی و خانم معاونزاده غزنوی نیز از برگزیدگان این بخش بود.
در بخش آموزش، حجت الاسلام علیرضا کوهیمیان و حجت الاسلام سعید فخّار در حوزه ادبیات عرب حائز رتبههای دوم و سوم شدند.
در فلسفه اسلامی، حجج الاسلام امیررضا جوشنی نوابی، رضا عزتی، علی حجتی، سید احسان راهدار، محمدحسین علیپورزاده، مهدی پارساپور، سید مهدی علویطلب، حسین صدقی، حسین یعقوبی، سید محمدهادی ثبوتی فیضآبادی، امیرحسین صمدی، محمدرضا احمدی، سید علی دیانتمقدم، سرکار خانم حمیده جمالیپناه، محسن حسنیفر، محمد نوروزی و محمد یاسین احمدینژاد از جمله تقدیرشدگان بودند.
همچنین علی شکفته، آرمان محمدی، زهرا ابراهیمی، رضا گیلانی، یونس محجوبزاده، محمد اسماعیلی، عبدالله پیغامی، محمدعلی حیدری و امیرمحمد خاتمیفرد نیز بهعنوان نخبگان این دوره معرفی شدند.
فاطمیفر، علی سجادی عباسآباد، نوید عباسزاده، حسین مرتضینیا و جمعی دیگر از نخبگان در بخشهای مختلف نیز تقدیر شدند.
نظر شما