به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام علی قهرمانی در نشست علمی «روایت هویت تمدنساز» که از سوی مرکز رسانه و فضای مجازی حوزه های علمیه در قم برگزار شد، با تأکید بر لزوم مواجهه درست با مسائل گفت: باید ببینیم چه انگارههای شناختی در یک مسئله گنجانده شده که در ذهن مخاطب مانند مین عمل میکند.
نمونه مواجهه با موضوع مهدویت در رسانه
وی با اشاره به تجربه دهه هشتاد، اظهار داشت: در آن دوره با موضوعاتی مانند آخرالزمان، مسیحیت، صهیونیسم و منجی کار میکردیم. ابزار ما رسانه و سینما بود تا بتوانیم این مفاهیم را ملموستر به جامعه، به ویژه نخبگان و دانشجویان، منتقل کنیم. همانگونه که علامه جعفری برای بیان عرفان از شعر و ادبیات استفاده میکرد.
کشف الگوی هالیوود در بازنمایی منجی
حجتالاسلام قهرمانی افزود: به دانشجویان خارجی که در زمینه مهدویت تحقیق میکردند، نشان دادیم که هالیوود چگونه الگوی یک انسان با قدرتهای ویژه، عمر طولانی و غیبت را در فیلمهایی مانند «مردان ایکس: آپوکالیپس» و «پاندای کونگفو کار ۳» بهصورت مکرر و جهتدار تکرار کرده است. این بازنمایی، «مین ذهنی» منفی درباره مفهوم منجی در اسلام ایجاد میکند.
راهکار مقابله: پاکسازی زمین ذهنی و ارائه روایت جایگزین
وی راه حل را دو مرحلهای دانست: اول، باید این زمین مسلح ذهنی را با نشاندادن جهتدار بودن این تولیدات خلعسلاح کرد. دوم، باید روایت درست و جذابی ارائه داد. همانگونه که در مقابله با انگاره «جلاد بودن امام زمان(عج)» با همنشینسازی مفهوم «مهدی» با «فاطمه زهرا(س)» و انتقال عطوفت ایشان، این ذهنیت شکسته شد.
ضرورت تولید روایت برای مسائل اجتماعی و زنان
این کارشناس به ضرورت روایتسازی برای مسائل روز مانند هویت زن ایرانی و موفقیتهای اقتصادی جمهوری اسلامی اشاره کرد و گفت: باید روایت زن ایرانی بهعنوان محور فرهنگسازی و تمدنآفرین، که مانند هوای خانه حضوری همهجایی اما نادیده دارد، ارائه شود. همچنین باید موفقیتهای اقتصادی مانند نرخ بالای مالکیت مسکن و شبکه اعتماد خانوادگی بهدرستی روایت شود، نه اینکه رسانههای داخلی ناخواسته باعث حسرت «قارونشدن» شوند.
روش روایتسازی: شناخت انگاره، انتخاب سوژه و خلق گره عاطفی
حجتالاسلام قهرمانی روش کار را چنین برشمرد:ابتدا باید انگاره ذهنی مخاطب و شبهه دشمن را دقیق شناخت. سپس سوژه مناسب (مانند یک شخصیت یا واقعه) را انتخاب کرد و با استفاده از عناصر داستانی و ایجاد «گره عاطفی»، روایتی ساخت که هم راستا با حقایق اسلامی و هم جذاب برای مخاطب باشد. وی بر لزوم کار تیمی و تشکیل حلقههای محتوایی برای ایدهپردازی قوی تأکید کرد.
انتشار هوشمندانه روایت
وی به اهمیت «کجا»ی انتشار روایت اشاره کرد و گفت: روایت خوب باید در فضایی منتشر شود که بیشترین اثر را دارد، همانگونه که یک نامگذاری هوشمندانه بر روی یک پهپاد پست میتواند یک کمپین رسانهای دشمن را بهطور کامل منحرف و خنثی کند.
مقابله مؤثر با جنگ نرم نیازمند کشف «انگاره ذهنی» دشمن و خلق روایت هوشمندانه است
حجتالاسلام قهرمانی با تشریح فرآیند ششگانه روایتپردازی تأکید کرد: برای پاسخ به شبهات فرهنگی مانند مسئله «زن ایرانی» باید نخست انگاره شناختی پنهان در ذهن مخاطب را کشف و سپس با انتخاب سوژه مناسب و روایت تجربه زیسته، روایتی اثرگذار خلق کرد.
ضرورت روایتپردازی در فضای رسانهای
وی با بیان مقدمهای درباره جایگاه روایت گفت:در حوزههای مرتبط با ادبیات و داستاننویسی، کمتر کسی را سراغ داریم که به صورت جدی دست به قلم برده باشد. این در حالی است که در کشور ما ضعف «جستارنویسی» به شدت احساس میشود.
الگوی روایت کلان و خردهروایتها
حجتالاسلام قهرمانی با ارائه مدل هرم روایت افزود: در روایتپردازی یک «کلانروایت» (یک خط مطلب اصلی) وجود دارد که در راس هرم قرار میگیرد و زیرمجموعه آن، «خردهروایتها» (دادهها و اطلاعات جزئی) هستند که در قاعده هرم جای میگیرند. این خردهروایتها در کنار هم به کلانروایت معنا میبخشند.
نمونه روایت کلان هالیوود: نجاتبخشی آمریکا
وی برای تبیین بیشتر به نمونهای از روایت کلان هالیوود اشاره کرد و گفت:در صدها فیلم هالیوودی از «مرد عنکبوتی» و «مرد آهنی» گرفته تا «سوپرمن»، یک خط مشترک وجود دارد: «دنیا در حال نابودی است و یک آمریکایی آن را نجات میدهد». این همان کلانروایت یا همان «یک خط» اصلی است که هزاران خردهروایت (فیلم) حول آن تولید شده است.
ضرورت کشف کلانروایت دشمن
این پژوهشگر تأکید کرد: برای مقابله مؤثر، ابتدا باید آن «یک خط» یا کلانروایت دشمن را کشف کنیم. به عنوان مثال، در مسئله بانوان باید دید کلانروایت غرب چیست؟ آیا میگوید «زن از مرد کمتر نیست» یا «زن باید برتر از مرد باشد»؟ تا این خط اصلی را پیدا نکنیم، پاسخهای ما نقطهزن نخواهد بود.
فرآیند ششگانه پاسخ به شبهه از طریق روایت
گام اول: کشف انگاره ذهنی مخاطب
وی گفت: پیش از هر چیز باید تشخیص دهیم «انگاره ذهنی» شکلگرفته در ذهن مخاطب چیست. اگر این انگاره را تشخیص ندهیم، هر پاسخی بدهیم، بیاثر خواهد بود. مانند سربازی که از عمار پرسید: «چرا با کسانی میجنگیم که قبله و قرآنشان با ما یکی است؟» انگاره ذهنی او این بود: «هر که نماز میخواند، حق است.»
گام دوم: انتخاب سوژه مناسب
این کارشناس افزود: پس از کشف انگاره ذهنی، باید سوژه مناسبی برای روایت انتخاب کنیم.
گام سوم: پردازش روایت بر اساس تجربه زیسته
حجتالاسلام قهرمانی ادامه داد: روایت باید بر اساس «تجربه زیسته» و با استفاده از عناصر داستانی (شخصیتپردازی، کشمکش و...) پردازش شود.
گام چهارم: ایجاد نقطه اوج و ضربه نهایی
گام پنجم: خودشناسی و جایگاهشناسی تاریخی
این پژوهشگر تأکید کرد: باید بدانیم در کدامین نقطه تاریخ ایستادهایم. آیا در موقعیت اقوامی هستیم که دچار عذاب یا در موقعیت صفین؟ این درک، نوع پاسخ ما را تعیین میکند.
گام ششم: ارائه پاسخ چندبعدی و اثرگذار
حجتالاسلام قهرمانی خاطرنشان کرد:پاسخ باید چنان باشد که مخاطب در زمان کوتاهی به فهمی عمیق برسد. مانند پاسخ اقتصاددانان اسلامی به شبهه «عدم ارزش اقتصادی کار خانگی» که با محاسبه «رفاه تولیدشده» توسط بانوی خانهدار، به این شبهه پاسخ دادند.
روایتپردازی، سلاح راهبردی در جنگ تمدنی
وی در پایان با اشاره به فرمایش رهبر معظم انقلاب درباره اعلام«جنگ نرم و فرهنگی» تأکید کرد: این جنگ، جنگی نیست که تنها نظامیان در آن وارد شوند. همچون دفاع مقدس که با حضور خودجوش مردمی به حماسه تبدیل شد، امروز نیز باید با آموزش، درایت و روایتپردازی هوشمندانه، در این عرصه حاضر شویم.
انتهای پیام/
نظر شما