به گزارش خبرگزاری حوزه، با توجه به شیوع کرونا و ضرورت فاصله گذاری های اجتماعی و تعطیلی مراکز آموزشی، سامانه مَدرَس حوزه های علمیه خواهران طراحی و تدوین شد تا به ارائه دروس و کلاس های طلاب به صورت برخط بپردازد.
در این سامانه اساتید و طلاب به تعامل در کلاس های برخط می پردازند و همکاران مدارس نیز به مدیریت امور آموزشی مشغول هستند. جهت آشنایی بیشتر با سامانه مَدرَس گفت و گویی با آقای حسین عبایی، مدیر بخش توسعه نرم افزاری سامانه مَدرَس حوزه های علمیه خواهران داشتیم که مشروح آن تقدیم علاقه مندان می شود.
ـ بفرمایید با چه هدفی سامانه مَدرَس حوزه های علمیه خواهران راه اندازی شد؟
با شیوع بیماری کرونا، طبیعتاً سازمان‌های آموزشی به فکر راهکارهای مختلف افتادند تا بتوانند امر آموزش را در ایامی که امکان حضور در مدارس و کلاس مهیا نیست ادامه بدهند.
موضوعات کلیدی که در یک سال تحصیلی وجود دارد، یک سری فرآیندهای آموزشی مانند انتخاب واحد، مرخصی، نمره و مسائلی شبیه به این‌ها است؛ یک سری هم فرآیندهای جاری تحصیلی است مانند برگزاری کلاس، محتوای کلاس، آزمون‌ها، تحقیق، تکلیف، پرسش و پاسخ که برای این جنبه‌ها باید فکر شود.
در اینجا سه مخاطب اصلی وجود دارد؛ طلبه، استاد و کادر مدارس.
درباره فرآیندها، مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران پیش از این نرم‌افزار آموزش، پرتال طلبه و پرتال استاد را از طریق وب و موبایل در اختیار طلبه‌ها، اساتید و کادر قرار داده بود و طلبه‌ها و اساتید و کادر به راحتی می‌توانستند کلیه فرآیندها را به صورت غیرحضوری انجام دهند. یعنی قبل از شیوع کرونا این امکانات در اختیارشان قرار گرفته بود، طلبه به راحتی می‌توانست انتخاب واحد کند، نمره‌های خود را ببیند، اعتراض به نمره انجام دهد، استاد همین‌طور می‌توانست حضور و غیاب‌ها را ثبت کند، نمره بدهد و به اعتراضات رسیدگی کند؛ همه این‌ها از طریق اپلیکیشن‌های موبایل و وب به صورت غیرحضوری قابل انجام بود.
اما با ورود بیماری کرونا، بحث خود کلاس هم اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد؛ مؤسسات آموزشی مختلف، راهکارهای متفاوتی را پیش رو داشتند که استفاده کنند؛ از مرسوم‌ترین راهکارها، استفاده از پیام‌رسان‌ها بود که مرکز هم در نیمسال دوم سال ۹۸ از همین روش استفاده کرد.
به این ترتیب که مدرسه و استاد خودشان در پیام‌رسان‌ها گروه‌هایی را تشکیل داده بودند و اقدام به ارسال پیام می‌کردند.
راهکار دوم استفاده از تلویزیون اینترنتی بود، کاری که آموزش و پرورش از طریق شبکه آموزش و بقیه شبکه‌ها انجام دادند؛
راهکار سوم روش آفلاین بود و راهکار چهارم هم کلاس‌ها و آزمون‌های برخط.
در روش اول که استفاده از پیام رسان بود، مزایایی همچون سادگی استفاده و عدم نیاز به اینترنت پایدار وجود داشت اما این روش معایبی نیز داشت که تعامل در لحظه، بحث گروهی، آرشیو و مسائلی مانند تحقیق و تکلیف در این روش بسیار سخت و بعضاً امکان ناپذیر بود و همین طور امکان ارزیابی و نظارت هم بسیار پیچیده و سخت می‌شد.
در روش دوم یا همان روش تلویزیون‌های اینترنتی نیز یک سری اساتید منتخب در سراسر کشور تدریسی را انجام می‌دادند و یک سری کانال‌هایی وجود داشت که طلاب می‌توانستند از آن استفاده کنند.
مزایای این روش هم این بود که اینجا نیاز به مهارت‌های زیادی نداشت، فقط با یک مرورگر افراد می‌توانستند استفاده کنند؛ مخاطبان زیادی را پوشش می‌داد و نقاط کم برخوردار هم قادر بودند از بهترین اساتید بهره ببرند. اما معایبی هم داشت که از خدمات اساتید موجود در مدارس بی‌بهره می‌شویم و امکان تعامل هم بین استاد و طلبه از بین می رفت، چون در تلویزیون‌ها بحث ارتباط یک طرفه بود.
در حالت آفلاین که به عنوان روش سوم از آن نام بردیم؛ محتواها، در قالب سی دی یا پرینت شده به صورت جزوه در اختیار طلبه‌ها قرار می گرفت و ارتباط مطلوبی نبود.
اما کامل‌ترین روش و مدل که اکثر مراکز آموزشی از آن استفاده کردند کلاس‌ها و آزمون‌های برخط بود که دارای مزایای بسیاری بود.
در همین راستا پروژه‌ای در مرکز شکل گرفت که به نام مَدرَس نام‌گذاری شد؛ این پروژه از تابستان سال جاری در قالب چهار زیر پروژه آموزش، پشتیبانی، توسعه نرم افزاری و زیرساخت طرح ریزی شد.
ـ یکی از زیرپروژه های سامانه مَدرَس آموزش است، بفرمایید این بخش شامل چه ویژگی ها و مزایایی است؟
در پروژه آموزش، هدف این بود که مخاطبان بویژه اساتید را آموزش دهیم که بتوانند از این محیط استفاده کنند؛ لذا در تابستان فیلم‌ها و محتواهای آموزشی کلاس، آزمون، تکلیف و مباحثه برای سه دسته مخاطب طلبه، استاد و کادر آماده شد و به همه اطلاع‌رسانی گردید که قبل از شروع سال تحصیلی از این محتواها استفاده کنند؛ از محتواها آزمون گرفته شد و سال تحصیلی جدید آغاز شد.
در طول سال تحصیلی نیز به مرور امکانات به سامانه اضافه می‌شد و مدام محتواهای آموزشی تولید می‌شدند که مخاطبان بتوانند از آموزش‌های کافی بهره‌مند شوند.
قابل ذکر است که تمامی اساتیدی که ترم یک تحصیلی تدریس داشتند آموزش‌های لازم را برای استفاده از سامانه دیدند و مجوز تدریسشان مبتنی بر آموزش استفاده از سامانه بود.
ـ در مورد زیرپروژه های پشتیبانی و زیرساخت نیز توضیح بیشتری ارائه بفرمایید.
پروژه پشتیبانی برای این بود که طلاب و اساتید در تایمی که کلاس‌ها برقرار است، بتوانند با این تیم تماس بگیرند و پشتیبانی شوند.
درباره فاز پشتیبانی، یک تیم ده نفره انتخاب شد و آموزش‌های لازم به آن‌ها داده شد، مدیر این پروژه مرحوم مهندس عبداللهی بود که ایشان تجربه آموزش مجازی از سال ۸۶ را داشتن، و در این ایام مرکز برای سازمان ها و دانشگاه های مختلف، سیستم آموزش مجازی راه اندازی نمود که در تمامی این پروژه ها مهندس عبداللهی مدیریت این کار را به عهده داشتند.
از این رو تمامی تجربه ایشان اینجا مورد استفاده قرار گرفت و یک تیم خوب پشتیبانی بسته شد.
این تیم از ساعت ۸-۱۶ به پشتیبانی طلاب و اساتید مشغول هستند. برای انجام این کار از نرم‌افزارهای پشتیبانی آنلاین و در لحظه استفاده می‌کردند، همچنین سیستم تلفن گویا به صورت هوشمند راه اندازی گردید. طلاب و اساتید کلیه راهنماها، و برخی فرایندها را به صورت اتوماتیک از این شماره دریافت می کردند. همچنین در صورت نیاز به تیم پشتیبانی متصل میشوند تا بتوانند از راهنمایی آن ها برخوردار گردند.
در حوزه زیرساخت هم یک اتفاق کم نظیر در کشور رخ داد؛ با توجه به حجم کلاس‌هایی که در کل کشور، حوزه خواهران دارند برآورد شد که نیاز به پشتیبانی و تهیه زیرساخت برای حضور ۱۲ هزار نفر به صورت همزمان در سامانه آموزشی است؛ و برای این که وسعت و بزرگی کار مشخص شود، مقایسه شد با دانشگاه تهران که در ترم قبل زیرساخت حضور همزمان ۲ هزار نفر در سامانه آموزشی را تجربه کرده است.
این مهم در حوزه های علمیه خواهران عملیاتی شد و زیرساخت بسیار حرفه‌ای برای این امر با حضور افراد متخصص طراحی و تدارک دیده شد.
ـ زیرپروژه توسعه نرم‌افزاری در سامانه مَدرَس چگونه و با چه ویژگی هایی طرح ریزی شد؟
وقتی بحث کرونا پیش آمد ما ترم دوم سال ۹۸ را پیش رو داشتیم که این ترم با ایجاد قابلیت هایی بالاخص در بخش آزمون برای مناطقی که در خرداد و تیر سال جاری در منطقه قرمز قرار داشتند، در نرم‌افزار آموزش، پرتال طلبه و پرتال استاد و با وجود فشردگی کاری گذشت.
ولی ترم تابستان سال جاری که آغاز شد، این بحث پیش آمد که کلاً باید نظام آموزش غیرحضوری شود؛ لذا باید سامانه ای طراحی می شد تا تمام طلاب و اساتید با توجه به دانش کامپیوتری خود، با ساده‌ترین راه حل‌ها و حتی با یک گوشی، سیستم و لپ تاپ ساده بتوانند از این سامانه استفاده کنند و برآورد کار همان طور که عرض کردم استفاده ۱۲ هزار نفر به صورت همزمان از سامانه بود.
در همین راستا یک کار جمعی و فشرده‌ای را آغاز کردیم تا بتوانیم این سامانه را آماده کنیم؛ در مدت زمان بسیار کوتاهی، نرم‌افزارهای زیادی بررسی و راه‌حل‌های متفاوتی استخراج شد که و در نهایت به نرم‌افزار و یا سامانه مدرس رسیدیم.
سعی کردیم نرم‌افزار سریع باشد؛ کار کردن با آن بسیار ساده باشد و امکانات تماماً در دسترس استاد و طلبه قرار بگیرد؛ لذا یک رابط کاربری بسیار ساده برای آن ایجاد کردیم تا با گوشی موبایل، تبلت و با لپ تاپ، کامپیوترهای رومیزی و pc سازگار باشد.
ـ سامانه مَدرَس با چه سامانه‌هایی لینک شد تا بتواند اطلاعات مورد نیاز طلاب، اساتید و کادر مدارس را در اختیار قرار دهد؟
در مرحله اول با توجه به این که اطلاعات اولیه داخل سامانه آموزش بود، باید این اطلاعات به سامانه مدرس انتقال پیدا می‌کرد؛ اطلاعاتی مانند اینکه چه کلاس‌هایی در چه تاریخی برگزار شود، چه افرادی داخل کلاس هستند، اگر حذف و اضافه‌ای بود و فرد جدیدی به کلاس اضافه می‌شد، باید تمام این اطلاعات مدام با سامانه مدرس همگون می‌شد.
بنابراین یک روال همگام سازی با سامانه آموزش را ایجاد کردیم که این اطلاعات مدام به صورت لحظه‌ای با سامانه آموزش یکسان شود تا طلاب از انتخاب واحد یا حذف و اضافه عقب نمانند.
در مرحله دوم یک سری امکانات اولیه را برای کاربران فراهم کردیم؛ امکاناتی مانند کلاس برخط، برای اینکه استاد بتواند وارد شده و شروع به تدریس کند و طلبه‌ها بهره لازم را از حالت تعاملی ببرند. در این سامانه امکانات مختلفی نظیر امکان صبحت صوتی و تصویری استاد و طلبه، وایت برد، به اشتراک گذاشتن فایل و .... فراهم گردیده است.
مرحله سوم کار، بحث تکلیف بود؛ فرآیندی را ایجاد کردیم تا استاد بتواند فعالیتی را فراهم و یا آزمونی را تعریف کند و طلبه‌ها بتوانند پاسخ به آزمون یا فعالیتی که انجام می‌دهند را داخل سامانه بارگذاری کنند و استاد نمرات میانی و یا نمرات فعالیت و کار در کلاس را به طلبه‌ها بدهد.
پوشه بندی مطالب چهارمین مرحله کار بود؛ زیرا استاد اکثر اوقات نیاز داشت یک سری امکانات و فایل هایی شامل صوت، عکس، پی دی اف، وورد و ... را در اختیار طلبه‌ها قرار بدهد؛ لذا این امکان داخل سامانه ایجاد شد تا استاد بتواند مطالبی که نیاز است را در قالب پوشه روی سامانه آپلود کند و طلبه‌ها بتوانند آن را دانلود و استفاده کنند.
آخرین مرحله نیز بحث مباحثه بود؛ به این صورت که طلبه‌ها نیاز داشتند مانند کلاس حضوری دو به دو و یا چند نفره در محیطی با هم صحبت و دروس را مباحثه کنند، که این مرحله هم اجرا و عملیاتی شد و طلبه‌ها توانستند از این قابلیت نیز بهره مند شوند.
ـ دسترسی ها در سامانه مَدرَس به چه شکلی تعریف شده است؟
در بحث استفاده از سامانه مدرس، ما ۳ سطح دسترسی داریم؛ سطح دسترسی اول سطحی است که طلبه‌ها وارد میشوند و کلاس‌های خودشان را مشاهده می‌کنند.
دسترسی دوم، دسترسی اساتید بود؛ لذا کاربری و رمز عبور استادانی که می‌خواستند وارد سامانه مَدرَس شوند با اطلاعات سامانه اساتید بررسی و لینک شد و اساتید بعد از صحت سنجی اطلاعاتشان می توانستند وارد سامانه شوند و برنامه کلاسی خود را ببینند.
دسترسی بعدی، مخصوص کادر مدیریتی و اجرایی ستاد، استان ها و مدارس بود؛ لذا باید نام کاربری و رمز عبور این افراد با سامانه سما بررسی و سطح دسترسی‌ها تعریف می شد که افراد بنا به جایگاه خود، چه سطح دسترسی داشته باشند که این مرحله هم با تلاش کارشناسان به خوبی انجام شد. کادر مدارس و استان ها با توجه به سطح دسترسی خود امکان نظارت بر کلیه کلاس های مدرسه یا استان خود را دارا هستند.
ـ لطفا آماری از برگزاری کلاس و حضور شرکت کنندگان در سامانه مَدرَس ارائه کنید.
تاکنون در سامانه مدرس ۴۰۰ هزار ساعت تدریس انجام شده است و ۲ میلیون و ۵۱۳ هزار ساعت هم زمان حضور طلاب در کلاس‌ها را داشته‌ایم.
بیشترین تعداد حضور در کلاس ۲۱۲ هزار طلبه/کلاس است و بیشترین حضور روزانه در کلاس ۴۳ هزار طلبه/درس بوده است و کل تعداد کلاس های برگزار شده ۲۲۴ هزار مورد می باشد.
آمارهای سامانه نشان دهنده، ضریب نفوذ ۷۰ درصدی در بین طلاب و ۷۸ درصدی در بین اساتید است. کیفیت کلاس های ضبط شده نیز ۹۹% بوده است.
